دریای عمان
دریای عُمان (دریای مکران) در جغرافیای امروز به پهنه‌ای آبی گفته می‌شود که خلیج فارس را از طریق خاور تنگه هرمز به دریای عرب (دریای مکران، دریای پارس، دریای عجم) وصل می‌کند. ۵۴۵ کیلومتر طول و ۱۸۱ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد. سواحل خاوری ایران در شمال این دریا و سواحل شمال عمان و بخش کوچکی از امارات در جنوب آن جای دارند. به‌طور رسمی آن را خلیج عمان می‌نامند. در جغرافیای اسلامی دریای عمان شامل منطقه فعلی دریای عرب نیز می‌شده‌است و گاهی به آن دریای مکران و دریای اخضر نیز می‌گفته‌اند. جزیره شیطان در واقع شرقی‌ترین جزیره ایران است و یکی از جزایر بسیار کوچک ایران می باشد که در این دریا واقع شده‌است و تنها جزیره ایران در دریای عمان است.
| دریای عمان | |
|---|---|
 | |
| موقعیت | جنوب غربی آسیا، منطقه خاورمیانه |
| گروه | خلیج |
| کشورهای حوضه |  ایران عمان  امارات متحده عربی پاکستان |
| مساحتِ رو | ۱۸۱٬۰۰۰ کیلومتر مربع |
| میانگین عمق | ۴۵۰ متر |
| جزیره‌ها | فهرست جزیره‌های دریای عمان |
| مناقشه‌ها | = |
مختصات: ۲۵° شمالی ۵۸° شرقی / ۲۵°شمالی ۵۸°شرقی
«عمانا» (اومانای تاریخی) در اصل نام یکی از شهرهای جنوب ایران و در غرب چابهار فعلی و بندر جاسک بوده‌است. در روزگار اشکانیان و ساسانیان نیز نام دریای عمان به‌کار می‌رفته‌است و واژه «عمان» نیز ریشه ایرانی دارد. مرکز کشور مَزْون (نام فارسی عمان) صحار بود و نخستین ساکنان آن از اقوام غیر عرب بودند.[۱]
حد و مرزویرایش
بر اساس تعریف سازمان آب‌نگاری بین‌المللی مرز شمال غربی خلیج عمان خطی است که رأس لیمه (۲۵°57'N) در ساحل شبه‌جزیره عربستان را به رأس الکوه (۲۵°48'N) در ساحل ایران متصل می‌کند و مرز جنوب غربی آن خطی است که رأس‌الحد (۲۲°32'N) در پیشرفته‌ترین برآمدگی جنوب شرقی شبه‌جزیره عربستان، را به جیوانی (۶۱°43'E) در ساحل پاکستان متصل می‌کند.[۲] بر اساس این تعریف مساحت آن ۱۸۱ هزار کیلومتر مربع است ولی در تعریف قدیمی از تنگه هرمز تا دکن (منظور از دکن جنوب شبه قاره هند است) بوده است که مساحت آن ۹۰۳ هزار کیلومتر مربع بوده است.
مشخصاتویرایش
دریای عمان، پیشروی آب اقیانوس هند به داخل خشکی در جنوب غربی آسیا است. کشورهای ایران و پاکستان در شمال آن و کشورهای عمان و امارات در جنوب آن قرار دارند. دریای عمان از سمت غرب توسط تنگه هرمز به خلیج فارس و از سمت شرق و جنوب شرقی به دریای عرب و اقیانوس هند وصل می‌شود. در جنوب دریای عمان کشور عمان قرار دارد. طول ساحل ایران در امتداد دریای عمان، از خلیج گواتر تا بندر عباس، ۷۸۴ کیلومتر است. سواحل جنوبی ایران از تنگه هرمز تا بندر گواتر مجاور آن است و این مسافت نیمی از سواحل جنوبی ایران را تشکیل می‌دهد. مدار رأس‌السرطان از شمال آن عبور می‌کند و از این رو این دریا در منطقه گرم کره زمین واقع است. حداکثر درجه حرارت سطح آب در مرداد ماه ۳۳ درجه و در دی ماه دست کم ۱۹٫۸ درجه است. طول آن از تنگه هرمز تا دکن حدود ۶۱۰ کیلومتر و عرض آن کمتر از عرض آبهای خلیج فارس است. در مقابل عمق آن از خلیج فارس بیشتر است. مساحت آن ۹۰۳ هزار کیلومتر مربع است. عمق این دریا در اطراف چاه‌بهار حدود ۳۳۹۸ متر است. هرچه به سوی غرب پیش برویم، عمق آن به سرعت کم می‌شود تا جایی که در نزدیکی تنگه هرمز به ۷۳ متر می‌رسد. بنادر کوچکی چون جاسک، چاه‌بهار، گواتر در کنار این دریا دیده می‌شوند که بیانگر بازرگانی و دریانوردی آن است. شهرهای مهم حاشیه این دریا در ایران چابهار و جاسک و در کشور عمان مسقط (پایتخت عمان) هستند.[۳] طول خط ساحلی ایران در مجاورت دریای عمان حدود ۶۳۷ كیلومتر است و حد اكثر عمق دریا در محدوده آب های ساحلی ایران در این ناحیه به بیش از ۲۰۰۰ متر می‌رسد. جلگه ساحلی ایران در مجاورت دریای عمان از حدود بندر عباس در تنگه هرمز تا گواتر در مرز با پاكستان امتداد می‌یابد. حد اكثر عرض این جلگه به ۳۰ كیلومتر می‌رسد.[۴]
کشورهای ساحلیویرایش
ایران ۸۵۰ کیلومتر خط ساحلی
پاکستان ۵۰ کیلومتر خط ساحلی
امارات متحده عربی ۵۰ کیلومتر خط ساحلی
عمان ۷۵۰ کیلومتر خط ساحلی
نام های تاریخیویرایش
_Empire_1747.jpg)
در منابع تاریخی قدیمی تر تمام پهنه این خلیج و دریای عرب فعلی را روی هم به نام‌های دریای مکران و بحر اخضر و در بعضی منابع اروپایی قدیم با نام دریای اریترا و دریای رومیروم و دریای هندوس نیز یاد کرده‌اند که گاهی به کل اقیانوس هند و پهنه‌های آبی مرتبط با آن نیز گفته می‌شده‌است. نام این دریا به همراه دریای عرب امروزی از سوی جغرافی نویسان مسلمان، هندی ها و پارسیان مُکران -مکران که گویا تغییر یافته (مهی خوران) است و اروپائیان با تلفظ Mecran- Makran بکار برده‌اند. گاهی اوقات دریای مکران آبهای کل جنوب ایران و پاکستان فعلی قلمداد شده و دریای عمان نیز به سواحل عمان اطلاق شده‌است.
عمانای تاریخی در واقع نام یکی از شهرهای جنوب ایران و در فاصله غرب چابهار فعلی و بندر جاسک قرار داشته‌است. نگاه شود (به نقشه پریپلوس).[۵][۶][۷] عمان در طول تاریخ نام‌های مختلفی داشته‌است. از مشهورترین نام‌های عمان، «مگان» و تغییر یافته اش «مجان» بوده‌است، این نام به صنعت کشتی سازی و معادن مس «نحاس» در زمان سومریان ارتباط داشته‌است. البته مدتی نام عمان «مزون» بوده‌است.[۷][۸] مردم محلی از این منطقه به عنوان دریای سیستان و بلوچستان، دریای جنوب و دریای چابهار نیز یاد کرده‌اند.
حدود مكران ياقوت حموي: از غرب به كرمان، از شمال به سيستان، از جنوب به دريا و از شرق با هندوستان (پاكستان) همسايه است.[۹]
بحر کرمان (از مشرق) به بحر مکران پیوسته بود و (از مغرب) از جزیره کیش فراتر می‌رفت و قسمتی از بحر فارس را هم در بر می‌گرفت. بحر مکران (از مشرق) به بحر سند و (از مغرب) به بحر کرمان پیوسته بود. گاهی قسمت جنوبی این دو دریا را بحر عمان می‌خواندند. یونانیان در زمان اسکندر و پس از وی، به‌عمد، نام ایرانی دریاهای جنوب ایران را تحریف کرده‌اند. افزون بر این، در روزگار اشکانیان و ساسانیان نیز نام دریای عمان به‌کار می‌رفته است و واژه «عمان» نیز ریشه ایرانی دارد. کشور مَزْون (نام فارسی عمان) که مرکز آن صحار بود و نخستین ساکنان آن از اقوام غیر عرب بودند. [۱۰]
اروپاییان تا قرن ۱۸ میلادی این دریا را دریای مکران می نامیدند که اسناد آن در موزه های جهان موجود است. [۱۱]
- دریای مکران (بحر مکران)
- دریای اخضر (بحر اخضر)
- دریای پارس (این نام شامل کل خلیج فارس و دریای عمان بود)
اهمیت ترانزیتیویرایش
بندر راهبردی چابهار که تنها بندر اقیانوسی ایران است نیز در شمال این دریا قرار دارد و نزدیک‌ترین و آسان‌ترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه (که محصور در خشکی اند) به آبهای آزاد است. خورهای دریای عمان کمتر از خورهای خلیج فارس است. قرار است کریدور شمال-جنوب ایجاد و راه‌آهنی از بندر چابهار تا زاهدان و از آنجا به افغانستان و همچنین به راه‌آهن مشهد بافق وصل شود.
انتقال آبویرایش
طرح هایی برای انتقال آب این دریا در دست مطالعه و بررسی و اقدام است که می تواند پهنه زیادی از ایران را تحت پوشش قرار دهد. فاز اول طرح انتقال آب از دریای عمان آبرسانی به ۳ استان شرقی کشور است اما در افق بلند مدت مقرر شده از محل این طرح به ۱۷ استان کشور آبرسانی انجام شود که ۷۹ درصد مساحت کشور تحت پوشش این طرح خواهد رفت.[۱۲]
پانویسویرایش
- ↑ https://hii.alzahra.ac.ir/article_671.html
- ↑ Limits of Oceans and Seas, 3rd edition بایگانی‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine International Hydrographic Organization
- ↑ https://www.hamshahrionline.ir/news/87764/آشنایی-با-دریای-عمان
- ↑ http://www.inio.ac.ir/Default.aspx?tabid=2026
- ↑ اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان
- ↑ https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?FID=5531391h0186
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ http://old.ido.ir/a.aspx?a=1391072401
- ↑ حاکمیت تاریخی ایران بر جزایر تنب و بوموسی، ص ۷
- ↑ https://www.tabnak.ir/fa/news/454705/درياي-مكران-يا-درياي-عمان
- ↑ https://hii.alzahra.ac.ir/article_671.html
- ↑ https://basirat.ir/fa/news/254731/چرا-دریای-مکران-نه-عمانعلی-اسماعیلی
- ↑ https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/09/26/2161833/جزئیات-جدید-از-انتقال-آب-دریای-عمان-آبرسانی-به-17-استان-در-افق-بلند-مدت-قرارگاه-سازندگی-خاتم-الانبیاء-عهده-دار-اجرای-طرح-شد
منابعویرایش
- اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان
- همشهری مورخ ۱۶ دی ۱۳۹۳ سواحل مکران [۱]
- عمان فی عام ۱۹۸۶ (عام الحصاد والتراث) إصدار وزارة الإعللام، دارالعرب للطباعة والنشر والتوزیع، ۱۹۸۶ میلادی
- لفتنانت کولونیل، سیر آرنولد ویلسون، «(تاریخ عمان والخلیج)» ، انتشار سال ۱۹۸۸ میلادی.
پیوند به تارنماویرایش
- ( ( مُکران ) مَکران دریای - persian gulf studies
- Gedrosia - Livius
- [ایران هرگاه صلاح بداند می‌تواند یادداشت تفاهم ... -http://www.persiangulfstudies.com/fa/index.asp?P=NEWSVIEW&ID=224]
- کریدور شمال- جنوب ۵۰۰۰ کیلومتر نزدیکتر ۳۰ درصد ارزانتر
- روزنامه 'هندو' - بررسی استراتژیک Strategic Review لینک مرده
جستارهای وابستهویرایش
 |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون یک مکان جغرافیایی است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |