خلیل فهیمی

خلیل خان فهیم‌الملک (۱۲۵۵خ تهران - ۱۳۳۲خ تهران) که نام خانوادگی فهیمی برگزید، دولتمرد دوران قاجار و پهلوی بود.

خلیل فهیمی (فهیم‌الملک)
وزیر کشور ایران
دوره مسئولیت ۱ تیر – شهریور ۱۳۲۷
پادشاه	محمدرضا پهلوی
نخست‌وزیر	عبدالحسین هژیر
پس از	احمد امیراحمدی
پیش از	احمد فریدونی (سرپرست)
دوره مسئولیت ۱۳ آبان ۱۳۲۴ – ۳ دی ۱۳۲۴
نخست‌وزیر	ابراهیم حکیمی
پس از	احمد فریدونی (سرپرست)
پیش از	الله‌یار صالح
وزیر مالیه
دوره مسئولیت ۲۷ خرداد – ۵ بهمن ۱۳۰۱
پادشاه	احمد شاه قاجار
نخست‌وزیر	احمد قوام
وزیر مشاور
دوره مسئولیت ۱۱ بهمن – اسفند ۱۳۲۹
پادشاه	محمدرضا پهلوی
نخست‌وزیر	حاج‌علی رزم‌آرا
دوره مسئولیت ۲۲ اسفند ۱۳۲۷ – فروردین ۱۳۲۹
نخست‌وزیر	محمد ساعد
دوره مسئولیت ۱۵ شهریور ۱۳۲۳ – خرداد ۱۳۲۴
نخست‌وزیر	محمد ساعد و سهام‌السلطان بیات
نماینده مجلس شورای ملی
حوزه انتخاباتی	قوچان (دوره چهارم و دوره‌های ششم تا نهم)
حوزه انتخاباتی	قزوین (دوره دوم)
سفیرکبیر ایران در ترکیه
دوره مسئولیت آبان ۱۳۱۴ – آذر ۱۳۱۸
پادشاه	رضا شاه
پس از	صادق صادق
پیش از	سید باقر کاظمی
استاندار آذربایجان
دوره مسئولیت ۱ مهر – ۲۲ اسفند ۱۳۲۷
پس از	علی منصور
متصدی
آغاز به کار شهریور ۱۳۲۰
متصدی
آغاز به کار ۱۳۱۴
اطلاعات شخصی
زاده	۱۲۵۵ خورشیدی تهران،
درگذشته	۱۳۳۲ تهران،
ملیت	ایران
پیشه	سیاستمدار
لقب(ها)	فهیم‌الملک

خانواده و تحصیلات

پدرش میرزا محمودخان نعیم‌السلطنه از اعضای عالی‌رتبهٔ وزارت امور خارجه بود. تحصیلات ابتدائی و متوسطه را در مدارس جدید انجام داد و وارد دارالفنون تهران شد و در رشتهٔ پزشکی تحصیلات خود را ادامه داد و درجهٔ دکترا در پزشکی گرفت.

فعالیتهای اداری و سیاسی

در ۱۲۷۹ وارد وزارت امور خارجه شد و اولین سمت او مترجمی بود. بعد مدیریت دارالترجمه را به او دادند.

در سال ۱۲۸۸ فهیم‌الملک به وزارت داخله انتقال یافت و نایب‌الحکومهٔ قزوین شد. طرز رفتار و عمل او در این مأموریت مورد توجه مردم قزوین قرار گرفت و در دورهٔ دوم مجلس شورای ملی از قزوین وکیل شد. در همین دوره همراه با علاء السلطنه در مراسم تاجگذاری جورج پنجم پادشاه انگلستان به نمایندگی از ایران شرکت کرد.

پس از پایان دورهٔ دوم مجلس در سال ۱۲۹۰ فهیم‌الملک به وزارت خارجه بازگشت و مستشاری سفارت ایران در لندن به او واگذار شد. سپس به مدیرکلی وزارت خارجه رسید و یک سال بعد خزانه‌دار کل و معاون وزارت مالیه شد. در دورهٔ چهارم قانونگذاری از قوچان و شیروان به نمایندگی مجلس شورای ملی رسید تا اینکه در ۲۷ خرداد ۱۳۰۱ در دورهٔ دوم نخست‌وزیری میرزا احمدخان قوام‌السلطنه عهده‌دار وزارت مالیه شد و از مجلس رفت. او تا پایان عمر دولت قوام‌السلطنه در پنجم بهمن ۱۳۰۱ در وزارت مالیه ماند.

پس از روی کار آمدن رضا شاه، فهیمی در دوره ششم بار دیگر به نمایندگی از قوچان وارد مجلس شد و همین کرسی را در دوره‌های هفتم تا نهم نیز حفظ کرد. در ۱۳۱۴ والی آذربایجان شد و بعد به سمت سفیرکبیر ایران در ترکیه منصوب گشت. در شهریور ۱۳۲۰ مجدداً استاندار آذربایجان شد.

فهیمی در کابینه‌های محمد ساعد و بیات وزیرمشاور بود. در سال ۱۳۲۳ پس از شورش محمد رشید در کردستان و انتشار گزارش‌هایی در مطبوعات از اینکه در مهاباد مردم یاغی شده‌اند و شهر از کنترل دولت خارج شده، به مأموریتی دو ماه و نیمه به کردستان فرستاده شد و در بازگشت این گزارش‌ها را تکذیب کرد.

فهیمی در کابینه دوم حکیم‌الملک در سال ۱۳۲۴ وزیر کشور شد که این انتصاب با مخالفت شدید دکتر مصدق و دیگر نمایندگان جناح اقلیت مجلس روبرو شد تا اینکه حکیم‌الملک ناچار شد او را کنار بگذارد. بعداً در دولت عبدالحسین هژیر بار دیگر وزارت کشور را به مدت حدود سه ماه برعهده داشت و سپس برای بار سوم استاندار آذربایجان شد. کمتر از شش ماه در آذربایجان بود و در دولت ساعد و اواخر دولت رزم‌آرا وزیر مشاور شد. پس از قتل رزم‌آرا چند روزی سرپرست نخست‌وزیری بود. در سال ۱۳۳۲ در تهران درگذشت.

منابع

• عاقلی، دکتر باقر (چاپ اول سال ۱۳۸۰)، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ج. سوم، نشر گفتار باهمکاری نشر علم، ص. ۳۵–۱۱۳۴
• «مرکز پژوهشها - میرزا خلیل خان فهیمی (فهیم الملک (».
• «مرکز پژوهشها - میرزا خلیل خان فهیم الملک (فهیمی (».
• «سایه ارتش سرخ بر سر فرقه دموکرات - پهلوی‌ها».
• «سایه ارتش سرخ بر سر فرقه دموکرات - JameJamOnline.ir». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ اوت ۲۰۱۴.
• https://web.archive.org/web/20140819085709/http://dlib.ical.ir/site/catalogue/1432508. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ اوت ۲۰۱۴.
• طباطبایی مجد، غلامرضا (زمستان ۱۳۷۴). دائرةالمعارف مصور زرین. انتشارات زرین. شابک ۹۶۴-۴۰۷-۰۱۹-۴.