خوزستان (استان ساسانی)
خوزستان (به پارسی میانه: 𐭧𐭥𐭰𐭮𐭲𐭭؛ آوانگاری: Hūzistān) یک استان ساسانی در دوران باستان پسین بود، که تقریباً با استان خوزستان امروزی مطابقت دارد و پایتخت آن گندی شاپور بود.
| خوزستان 𐭧𐭥𐭰𐭮𐭲𐭭 Hūzistān | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| استان ساسانی | |||||||||||
| ۶۴۲ تا ۲۲۴ میلادی | |||||||||||
 درفش کاویانی | |||||||||||
 نقشه خوزستان | |||||||||||
| مرکز | گندی شاپور | ||||||||||
| تاریخچه | |||||||||||
| دوران تاریخی | دوران باستان پسین | ||||||||||
• تأسیس | ۲۲۴ میلادی | ||||||||||
| ۶۴۲ میلادی | |||||||||||
| |||||||||||
| امروزه بخشی از |  ایران | ||||||||||
نام ویرایش
نام خوزستان (به معنی "سرزمین خوز") به دوره ایلامی برمی‌گردد، اسمی که از آن برای ساکنان منطقه‌ای استفاده می‌شد که از هزاره سوم پیش از میلاد تا زمان ظهور شاهنشاهی هخامنشی در ۵۳۹ پیش از میلاد در این منطقه زندگی می‌کردند.[۱]
مناطق ویرایش
استان بندی رسمی خوزستان نامشخص است، زیرا منابع عربی گزارش‌های مختلفی را می‌دهند. خوزستان حداقل به هفت منطقه (روستاگ یا تسوگ) تقسیم شد که بزرگ‌ترین آنها هرمزد-اردشیر بود، در حالی که سایر مناطق رستم کواد، شوشتر، شوش، گندی شاپور، رام-هرمزد و دورق بودند. [۲] [۳]
تاریخ ویرایش
در زمان اشکانیان، خوزستان به الیمائی که یک پادشاهی فرعی اشکانی بود، شناخته شده بود. [۴] این ایالت در سال ۲۲۱ میلادی توسط شاه پارس اردشیر بابکان فتح شد، کسی که بعداً اشکانیان را شکست داد و شاهنشاهی ساسانیان را تأسیس کرد. [۵] [۶] خوزستان در زمان دومین شاهنشاه ساسانی شاپور یکم به عنوان یک استان در سنگ نبشته شاپور یکم بر کعبه زرتشت تصدیق شده‌است. در آنجا به خوزستان بعد از پارس و پارتیا اشاره شده‌است که نشان‌دهندهٔ اهمیت این استان است .[۱] کرتیر موبد زرتشتی نیز به همین ترتیب در کتیبه‌اش واقع در نقش رجب از این استان یاد می‌کند. [۱] درسال ۲۶۰ میلادی، شاپور یکم شهر گندی شاپور را بنیان نهاد، که در دهکده‌ای به نام پیلاباد واقع در بین شوش و شوشتر تأسیس شد. این شهر که به عنوان محلی برای اسکان اسرای جنگی رومی ساخته شده بود، متعاقباً به یک اقامتگاه تابستانی برای شاهان ساسانی و مرکز خوزستان تبدیل شد. [۱] پسر و جانشین شاپور یکم، هرمز یکم (۲۷۰–۲۷۱) دو شهر هرمز-اردشیر و رام-هرمزد را در خوزستان تأسیس کرد. [۷] [۱] در زمان بهرام دوم (۲۷۴–۲۹۳)، یک موبد در خوزستان شورش کرد و مدت کوتاهی استان را تصرف کرد. [۸]
در دوران پادشاهی قباد یکم (۴۸۸–۴۹۶، ۵۳۱–۴۹۸) و پسر و جانشین او خسرو انوشیروان (۵۳۱–۵۷۹) شاهنشاهی به چهار منطقه مرزی (کوست در زبان پارسی میانه) تقسیم شد و فرماندهی نظامی (اسپهبد) عهده‌دار هر منطقه بود. [۹] [۱۰] مناطق مرزی به xwarāsān (شرق)، xwarārān (غرب)، nēmrōz (جنوب) و abāxtar (شمال) معروف بودند. [۱۱] [۱۰] خوزستان همراه پارس در محله جنوبی بود. کرمان و سیستان نیز بعضی اوقات شامل این مناطق می‌شدند. [۱۰] [۱۲] خوزستان یکی از اولین استان‌هایی بود که در زمان حمله اعراب به ایران، سقوط کرد.[۱۳] این استان تا سال ۶۴۲ تحت سلطه ساسانیان بود. [۱]
جمعیت ویرایش
جمعیت ایالت عمدتاً در اطراف رودخانه‌ها و کانال‌های آن متمرکز بود. [۴] شمال و شرق مملو از ایرانیان و ایلامی‌ها بود، در حالی که قسمت غربی آن را مردم آرامی زبان صحبت می‌کردند. تبعیدیان رومی و هندی نیز در این استان زندگی می‌کردند. [۴] [۱۴]
ضرب سکه ویرایش
خوزستان به عنوان یکی از محل‌های ضرب سکه ساسانیان شناخته شده‌است که با نشان "HŪZ" شناخته می‌شد. [۱۴] شهر رامهرمز حداقل از قرن سوم تولید سکه می‌کرد. [۱] ضرب سکه در هرمز-اردشیر در زمان سلطنت اردشیر دوم (۳۷۹–۲۸۳) و [۱] و در زمان بهرام چهارم (۳۸۸–۳۹۹) نیز یک ضرابخانه در گندی‌شاپور و شوش تأسیس شد. [۱]
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ ۱٫۷ ۱٫۸ Jalalipour 2015.
- ↑ Frye 1984.
- ↑ Miri 2013.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ Brunner 1983.
- ↑ Hansman 1998.
- ↑ Wiesehöfer 1986.
- ↑ Shayegan 2004.
- ↑ Daryaee 2014.
- ↑ Axworthy 2008.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ Miri 2012.
- ↑ Ghodrat-Dizaji 2010.
- ↑ Rezakhani 2017.
- ↑ حمله اعراب به خوزستان
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ Badiyi 2020.
- Badiyi, Bahram (2020). "Cities and Mint Centers Founded by the Sasanians". Ancient Iranian Numismatics: 203–233.
- Ghodrat-Dizaji, Mehrdad (2010). "Ādurbādagān during the Late Sasanian Period: A Study in Administrative Geography". Iran: Journal of the British Institute of Persian Studies. 48 (1): 69–80. doi:10.1080/05786967.2010.11864774.
- Hansman, John F. (1998). "Elymais". Encyclopaedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 4. pp. 373–376.
- Jalalipour, Saeid (2015). "The Arab Conquest of Persia: The Khūzistān Province before and after the Muslims Triumph" (PDF). Sasanika.
- Miri, Negin (2012). "Sasanian Pars: Historical Geography and Administrative Organization". Sasanika: 1–183.[پیوند مرده]
- Shahbazi, A. Shapur (2002). "Gondēšāpur". Encyclopædia Iranica, online edition, Vol. XI, Fasc. 2. pp. 131–135.
- Shayegan, M. Rahim (2004). "Hormozd I". Encyclopaedia Iranica, Vol. XII, Fasc. 5. pp. 462–464.
- Wiesehöfer, Joseph (1986). Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 4. pp. 371–376 http://www.iranicaonline.org/articles/ardasir-i.
{{cite encyclopedia}}: Missing or empty|title=(help)