دامغان
| برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
دامغان شهری باستانی است که در نقطهٔ جغرافیایی ۳۶°۱۰′۰۶″N 54°۲۰′53[۲]″E در حدود ۳۴۰ کیلومتری شمال شرق تهران در استان سمنان واقع شده‌است. این شهر کهن‌ترین و باستانی‌ترین شهر پارتی ایران است که در مسیر رودخانهٔ چشمه علی شکل گرفته و در دورهٔ شاهنشاهی اشکانی اولین پایتخت اشکانیان در ایران بود. نام قدیم آن ده مغان و صد دروازه بوده‌است و دارای آثار باستانی فراوانی از جمله تاریخانه می‌باشد. شهر دامغان در مسیر جاده ۴۴ قرار گرفته‌است.[۳]
| دامغان | |
|---|---|
 | |
| کشور |
 ایران |
| استان | سمنان |
| شهرستان | دامغان |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) قدیمی | صددروازه " شهر بزرگ در بین رومیان و یونانیان |
| مردم | |
| جمعیت | ۸۶٬۱۰۶ نفر (۱۳۹۵) |
| رشد جمعیت | ۱٪+ (۵سال) |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱٬۱۷۰ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۱۵٫۹[۱] |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | مسلم نصرتی |
| ره‌آورد | پسته |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۲۳ |
| وبگاه | http://damghan.ir |
محتویات
نام‌گذاریویرایش
نام دامغان از «ده» و «مغان» است. «ده» به معنای روستا است و «مغان» به معنای مگی است. این نام توسط زرتشتیان داده شد که شامل پادشاهانی چون شاه کوروش بزرگ و داریوش بزرگ از ایران باستان بود.[۴]
تاریخچهویرایش
دامغان، زمانی با نام صد دروازه (به یونانی: هکاتوم پیلس Hecatompylos:Ηεκατομμυλός) پایتخت دولت امپراطوری اشکانیان بوده‌است. قدیمی‌ترین مسجد ایران به نام مسجد تاریخانه (چهل ستون) که ۱۳۰۰ سال قدمت دارد در این شهر قرار دارد. نام کهن دامغان (گومش یا قومش) در کتیبه سارگون دوم آشوری پات نانه آمده‌است یعنی شهری که ۹۹ نگهبان دروازه‌ها دارد. فاصله آن از دریای تی تی (دریای نیلوفر آبی، منظور دریای مازندران) هفت روز راه به‌شمار رفته‌است.
دور شهر دامغان کاملاً دیوار کشیده شده بودبه طوری گفته می‌شود به قدری دیوارهای ستبری داشته که دو درشکه از کنار هم بر روی دیوار رد می‌شدند. بازمانده‌های آن دیوار هم‌اکنون هم دیده می‌شود؛ و به نام دیوار بارو مشهور است. دامغان دو گونه آب‌وهوا دارد. از جنوب به دشت کویر و از شمال به دامنه‌های جنوبی رشته کوه البرز متصل است. به همین دلیل بیشتر گونه‌های میوه در این شهر می‌رویند.
جمعیت و زبانویرایش
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۸۶۱۵۶ نفر (دارای۲۳۴۱۰ خانوار) بوده‌است.[۵]
| سال | جمعیت | ±% |
|---|---|---|
| ۱۳۴۵ | ۱۳٬۱۹۷ | — |
| ۱۳۵۵ | ۱۷٬۱۷۴ | +۳۰٫۱٪ |
| ۱۳۶۵ | ۳۴٬۰۵۷ | +۹۸٫۳٪ |
| ۱۳۷۰ | ۴۰٬۹۵۴ | +۲۰٫۳٪ |
| ۱۳۷۵ | ۴۹٬۲۰۴ | +۲۰٫۱٪ |
| ۱۳۸۵ | ۵۷٬۳۳۱ | +۱۶٫۵٪ |
| ۱۳۹۰ | ۵۸٬۷۷۰ | +۲٫۵٪ |
| ۱۳۹۵ | ۵۹٬۱۰۶ | +۰٫۶٪ |
زبان مردم شهرستان دامغان نیز گونه‌ای از زبان اصیل فارسی است که با لهجه خراسانی پیوستگی دارد. این گویش در تمامی مناطق این شهرستان یکسان تکلم نمی‌شود. در مناطق شمالی شهرستان دامغان (به جز شهر دیباج)، به دلیل همجواری با استان مازندران با اندک تفاوت، مردم به لهجه مازندرانی[۶] سخن می‌گویند. روستاهای جنوبی حاشیه کویر (به جز روستای کوه زر)، تحت تأثیر مناطق مرکزی ایران بوده و به فراوانی لغات و واژه‌های آن مناطق را در تکلم آنان می‌توان دید. زبان روستاهای شرقی دامغان به گویش شاهرودی نزدیک است[۷].
راه‌هاویرایش
شهر دامغان در مسیر جاده تهران مشهد جاده ۴۴ قرار گرفته و از غرب به شهر سمنان و از سمت شرق به شهر شاهرود منتهی می‌شود.
همچنین جادهٔ شمال-جنوب ۸۱ دامغان به خرانق جندق و خور به طول ۴۹۴ کیلومتر از راه‌های اصلی رفت و آمد به این شهر است.
آب و هواویرایش
آب و هوای شهر دامغان به علت وزش بادهای شدید شمالی و بارندگی‌های ناشی از بادهای نواحی گرگان و مازندران زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل دارد در فصول گرم سال این شهر از خنکترین شهرهای ایران بشمار می‌رود.[۸]
آثار تاریخی و دیدنیویرایش
مهم‌ترین تفریحگاه این شهر چشمه علی است در نزدیکی این چشمه یک اردوگاه به نام اردوگاه شهید صدوقی است. تپه حصار نیز یکی از آثار به جای مانده از روزگاران کهن است و حدود ۷۰۰۰ سال قدمت دارد و تا به حال کاوشهای باستانی در آن صورت گرفته که نشان می‌دهد شهری است که در اثر زلزله بر سر مردمانش خراب شده‌است
هنگام رفتن امام رضا از مدینه به مشهد در اینجا توقف می‌کنند و امام رضا دست به دعا برمی‌دارند و از خاک چشمه می‌جوشد. برای همین به این چشمه، چشمه علی، یعنی چشمه علی ابن موسی الرضا می‌گویند
کاوشهای باستانی اخیر نشان می‌دهد که هفت هزار سال پیش در این منطقه فولاد تولید می‌شده‌است. نخستین بار در سال ۱۳۱۲ پروفسور اسمیت در تپه حصار حفاری‌های باستان‌شناسی خود را انجام داد و به آثار ارزشمندی از تمدن این منطقه دست یافت.
فرهنگ و مذهب در دامغانویرایش
مردم دامغان به دلیل همجواری با منطقهٔ خراسان بزرگ و وجود آثار تاریخی و فرهنگی بسیار در این منطقه از وارثین قابل اعتنای فرهنگ و ادب فارسی به حساب می‌آیند. شعر و ادب پارسی سایهٔ طولانی بر این شهر افکنده و وجود ادیبان و فلاسفهٔ بسیار این شهر را به عنوان یکی از مراکز شهر و ادب در کشور ایران شهره ساخته‌است. فرهنگ این شهر آمیخته‌ای از فرهنگ اسلامی ایرانی کهنیست که از علل آن می‌توان به قرن‌ها حضور اسلام در این وادی و وجود اولین مسجد ایران(مسجد تاریخانه) در این شهر اشاره نمود. اکثرین قریب به مطلق مردم دامغان پیروان شیعهٔ دوازده امامی بوده و وجود فرهنگ قدیمی و غنی عزاداری برای حسین بن علی سالیانه بسیاری از مردم را به این شهر و دیار فرامیخواند. فرهنگ دامغان به دلیل همجواری با استان مازندران از آن دیار نیز تأثیر پذیرفته‌است و می‌توان در گفتار دامغانی کلماتی از پارسی قدیم و زبان پهلوی را شناسایی کرد.
جاذبه‌های گردشگریویرایش
آثار تاریخیویرایش
- چشمه علی در ۲۵ کیلومتری شمال دامغان که از تفرجگاه‌های شاهان قاجار بود
- مسجد تاریخانه قدیمی‌ترین مسجد ایران
- مسجد جامع
- برج چهل‌دختران
- گنبد زنگوله
- بازار بزرگ دامغان (بازارچه)
- تپه‌حصار
- آرامگاه پیرعلمدار
- امامزاده جعفر
- امامزاده محمد
- برج طغرل مهماندوست
- بقایای مرکز ایالت قومس در جنوب روستای قوشه و غرب امیریه
- بارگاه بکیربن اعین[۹]
- خانه لطفی[۱۰]
- دیوار بارو[۱۱]
- هفت تنان-سلطانیه
- روستای و کارونسرای قوشه
آثار طبیعیویرایش
- غار شیربند
- کویر حاج علی‌قلیی
- روستای شمالی با چشمه‌های خروشان و معماری پلکانی به نام بادله کوه
- چشمه پیر خوشتر در شمال شهر کلاته رود بار واقع در شمال دامغان
- سرچشمه دیباج
- تنگه زندان دیباج
- آبسیج دیباج
- گرد کوه
شهرهای خواهر خواندهویرایش
جستارهای وابستهویرایش
منابعویرایش
- ↑ سالنامه آماری استان سمنان ۱۳۸۶
- ↑ «GeoHack - Damghan». tools.wmflabs.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۱۶.
- ↑ پورتال ایران
- ↑ Enwiki. "Damghan (History)".
- ↑ «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- ↑ «زبان مردم شهرستان دامغان نیز گونه‌ای از زبان اصیل فارسی است که با لهجه خراسانی پیوستگی دارد. این گویش در تمامی مناطق این شهرستان یکسان تکلم نمی‌شود. در مناطق شمالی شهرستان دامغان (به جز شهر دیباج)، به دلیل همجواری با استان مازندران با اندک تفاوت، مردم به لهجه مازندرانی سخن می‌گویند. روستاهای جنوبی حاشیه کویر (به جز روستای کوه زر)، تحت تأثیر مناطق مرکزی ایران بوده و به فراوانی لغات و واژه‌های آن مناطق را در تکلم آنان می‌توان دید. زبان روستاهای شرقی دامغان به گویش شاهرودی نزدیک است». سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان سمنان.
- ↑ «معرفی استان سمنان (زبان در استان سمنان)». وبسایت استانداری سمنان.
- ↑ «دانستنی‌های استان سمنان».
- ↑ «معرفی زیارتگاه بکیربن اعین (رحمة الله علیه) ـ دامغان». www.emamzadegan.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۱۶.
- ↑ «خانه لطفی | جاهای دیدنی ایران». جاهای دیدنی ایران. ۲۰۱۴-۰۹-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۱۶.
- ↑ «دیوار بارو | جاهای دیدنی ایران». جاهای دیدنی ایران. ۲۰۱۴-۰۹-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۱۶.
| در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ دامغان موجود است. |
پیوند به بیرون
| مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به دامغان در ویکی‌گفتاورد موجود است. |