دره‌شهر
دره‌شهر مرکز شهرستان دره‌شهر است که در کوهپایه کبیرکوه از سلسله جبال زاگرس شمالی و در جنوب شرق محدوده جغرافیایی استان ایلام واقع شده‌است. این شهر در ساحل غربی رود سیمره و در مجاورت شهر تاریخی سیمره اولین شهر عیلامی بوده است.
| دره‌شهر | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | ایلام |
| شهرستان | دره‌شهر |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) دیگر | ماداکتو، سیمره |
| نام(های) پیشین | ماداکتو، سیمره، مهرگان/ مهرگانکده |
| سال شهرشدن | ۱۳۳۳ خورشیدی |
| مردم | |
| جمعیت | ۲۱٬۹۰۰ نفر (۱۳۹۵) |
| رشد جمعیت | ۶٪+ (۵سال) |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۴۷۵ هکتار |
| ارتفاع | ۷۰۱ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۲۴/۳ س.گ /معتدل (حداکثر دما ۴۹.۶ و حداقل دما ۷ - درجه سانتیگراد) |
| میانگین بارش سالانه | ۵۴۷ میلیمتر |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | دریکوند |
| ره‌آورد | گل نرگس، برساق، ترخینه، شله، روغن حیوانی، خیار، طالبی، باقلا، گندم، برنج عنبربو، جاجیم، نمد، گلیم نقش برجسته، فرش دستی صادراتی، چُرَک و... |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۸۴۳ |
| وبگاه | |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران ۹۸ ط |
| کد آماری | ۱۵۰۳ |
  دره‌شهر روی نقشه ایران
۳۳°۰۵′شمالی ۴۷°۱۳′شرقی / ۳۳٫۰۸°شمالی ۴۷٫۲۲°شرقی | |
تاریخ
ویرایشعیلام نام یک تمدن در منطقه بزرگی در جنوب غربی فلات ایران بوده است که در پایان هزاره سوم قبل از میلاد می‌زیستند. وسعت تمدن ایلام شامل استان های خوزستان، لرستان، ایلام (استان)، چارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر را شامل میشد.[۱]
دره‌شهر محل شهر باستانی ماداکتو(سیمره) پایتخت عیلامیان بوده است. عیلامیان که در دوره عهد باستان فرمانروای کوه‌های لرستان بودند؛ دره رودخانه و راه بزرگ ارتباطی منطقه و مرز شمالی را تصرف کردند و بناهای مستحکمی تاسیس کردند که ماداکتو پایتخت دوم آنان از آن جمله است. پس از حمله آشور این منطقه رو به ویرانی رفت و در زمان هخامنشیان از دوران اوج و رونق آن کاسته شد و اهمیت گذشته را نداشت. زمان اشکانیان دوره تجدید حیات این شهر و زمان ساسانیان دوران آبادانی و رونق آن بوده است.در حقیقت نام پیشین دره شهر، سمیره و نام پیشین سمیره، ماداکتو بوده است.[۲][۳][۴]
این منطقه بعد ها توسط اتابکان لر اداره میشد و لرستان یا ناحیه لر کوچک نام داشت[۵][۶][۷][۸][۹] که از آغاز پادشاهی شاهان صفوی (۱۱۴۸–۹۰۷ق/۱۵۰۱-۱۷۳۶م)، منطقه لُر کوچک به لرستان فِیلی معروف شد[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳] و لرستان فیلی در زمان سلطنت آقامحمدخان قاجار (۱۲۱۰–۱۲۱۱ق/۱۷۹۶–۱۷۹۷م) به دو منطقه لرستان پیشکوه و لرستان پشتکوه تقسیم گردید.[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰] پس از تشکیل قانون تقسیم کشوری توسط مجلس شواری ملی ایران ولایت[۲۱] لرستان شامل استان لرستان و ایلام کنونی تشکیل شد. اما بعدها با روی کار آمدن حکومت پهلوی و تشکیل استان های دهگانه در نوزدهم دی‌ماه سال ۱۳۱۶، پشتکوه و پیشکوه از هم جداشند. پیشکوه جزیی از استان ششم و پیشکوه جزیی از استان پنجم درآمد.[۲۲] در قانون تقسیمات کشوری مصوب سال ۱۳۱۷ شمسی، بخش سیمره(که در آن زمان شامل بدره هم میشد[۲۳]) از پیشکوه جدا و به مرکزیت شهر دره‌شهر یکی از بخش های ۲۶ گانه شهرستان ایلام در محدوده استان پنجم درآمد.[۴] لازم به ذکر است شهرستان ایلام خود با تغییر نام روستای حسین آباد لرستان و به منظور یادآوری عظمت و شکوه تمدن عیلام باستان، به ایلام تغییر تشکیل شد و تا قبل از آن پشتکوه یا لرستان پشتکوه نام داشت.[۳] بخش سیمره به مرکزیت شهر دره‌شهر رسما در سال ۱۳۴۳ به شهرستان ارتقاء یافت که عنوان شهرستان نیز از سیمره به دره‌شهر تغییر یافت.شهرستان بدره در تاریخ ۲۹ خرداد ۱۳۹۲ از شهرستان دره‌شهر جدا شد و مستقل گردید.[۲۳]
شهرستان های ایلام و بخش های ۲۶ گانه آن در ۱۳۵۳ با نام استان شانزدهم (ایلام) از استان پنجم جدا شد و به عنوان استانی مستقل درآمد. پیشکوه نیز در سال ۱۳۵۲ با نام استان پانزدهم (لرستان) از استان ششم جدا شد و نام لرستان را که درگذشته ناحیه بزرگتری را شامل میشد، به ارث برد.[۲۴][۲۵][۲۶]
مردم‌شناسی
ویرایشنژاد و زبان
ویرایشساکنان دره‌شهر را مردم لر تشکیل می دهند.[۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳]
- طایفه هندمینی : گویش آنها لُری هنی‌مینی است. این قوم ساکن بخش هایی از بدره[۳۲] هستند.[۳۲]
- طایفه حسنوند : این طایفه بخش کوچکی از جمعیت دره شهر را شامل می‌شود. زبان آنها لُری و لکی است.
- میرها : این طایفه از بازماندگان حاکمان لُر می‌باشند که در پشتکوه حکومت داشته اند . زبان آنها لُری است. و ساکن بخش مرکزی دره شهر می‌باشند.میر ها از طوایف ایل دیرکوند هستند.
- ایل زینی وند: در بخش مرکزی دره شهر زندگی می‌کنند و اکثریت دره شهر را تشکیل میدهند.گویش آنها لُریست و شامل طایفه‌های : شادیوند_نوروزی وند_صالحوند_نیردیوند_ترکارونی و طوایف دیگر میشوند. می‌باشند. که هر کدام هم شامل تخمه‌هایی میشوند.زینی وند از ایلات دیرکوند هستند.
- ایل کولیوند: این ایل از بزرگترین ایلات لُر ( از نظر جمعیت) ساکن دره شهر می‌باشند . گویش آنها لکی است اما به لُری هم تکلم می کنند. اصل آنها از ایل کولیوند ساکن لرستان است .
- طایفه مطرب‌ها : این طایفه از آن جهت مطرب نام گرفته اند که در اعیاد و عزاداری ها به نواختن ساز می‌پردازند. به زبان لُری صحبت می کنند و در بیشتر بخش های دره شهر ساکن هستند.[۳۲]
- طایفه دوستان: گویش آنها شبیه به لُری هنی مینی[۳۲] می‌باشد و ساکن دهستان دوستان[۳۲] می‌باشند.[۳۲]
- ایل بیرانوند: گویش آنها در دره‌شهر لری است و از خوانین منطقه پیشکوه لرستان بوده‌اند که به علت درگیری های پی‌درپی در دره‌شهر ساکن شده اند.[نیازمند منبع]
- ایل دارائی: مردمان این ایل لر می‌باشد و به زبان لری تکلم می‌کنند.[نیازمند منبع]
کیخایی (خواستگاری)
ویرایشدر رسم خواستگاری ابتدا یک یا چند تن از افراد خانواده پسری که قرار است زن اختیار کند به‌صورت تنهائی به خانه خانواده دختر که موردنظر خانواده پسر است رفته و به‌طور خصوصی با او به بحث و گفتگو دراین‌باره می‌پردازند این افراد که آغازگر بحث این وصلت می‌باشند، از بین افراد باصلاحیت خانواده‌های دختر و پسر انتخاب میشوند.
آیین بارو طلو (وارو طلو)
ویرایشمراسم وارو طلو «یا» طلبباران بدین‌صورت است که یک بانوی باکره بسیار زیبا و رشید را پرفراز بلندی درصورتی‌که زیباترین لباس‌ها را به تن کرده است می‌برند تا رقص طلب باران را به اجرا درآورد رقص و مولودی، محلی، خاصی ویژه این کار که بی‌شک یکی از باستانی‌ترین آیین‌های منطقه است با همه سادگی‌اش اجرا می‌شود که پیوندهایی بافرهنگ اسطوره آناهیتا فرشته آب‌های پاک جهان دارد.
چِلْ سرو (چهل سرود)
ویرایشنحوه اجرای فال عموماً به این شکل است که ابتدا مجلسی با حضور سه نفر یا بیشتر و یا اعضای خانواده، دوستان، هم‌نشینان در یک جمع صمیمانه که یک موضوع دلهره‌آور مانند رفتن به خواستگاری و یا رفتن به سفر و غیره … در پیش دارند، اغلب در شب‌های مهتابی و یا شبهی بلند و سرد (مانند شب چله) به‌صورت دایره‌وار گرد آتشگاه (تشگاه – تژگاه) می‌نشینند و پس از نیت و صلوات و استعانت از باری‌تعالی در بین جمع حاضر یک نفر را داوطلبانه، ترجیحاً کسی که خود نیت کرده است، یا یک نفر بی‌طرف چهل دانه تسبیح یا چهل عدد سنگریزه را جدا کرده و آنها را به‌صورت مخفی در نزد خود نگاه می‌دارد.
مراسم نافه برو
ویرایشیکی از رسوم رایج نمایشان ایلات و عشایر رسم نافه برو یا به تعبیر روشن‌تر پیوند زناشویی از روز اول تولد است. در این رسم با متولد شدن نوزادی که دختر باشد، یکی از زنان فامیل و آشنا هنگام بریدن ناف نوزاد، حال به دست خودش یا دیگران با مادر و پدر نوزاد پیمان می‌بندند که دختر را به فلان پسر یا دیگر اقوام و خویشان او شوهر بدهند، با پذیرش این شرط از طرف پدر و مادر نوزاد آن دختر ازآن‌پس به‌عنوان نامزد (دستگیران) فرد موردنظر شناخته می‌شود و زمانی که به سن ازدواج و بلوغ رسید آن دوران به عقد یکدیگر درمی‌آورند.
چمریانه و چَمَری
ویرایشمیان یک تا سه هفته پس از درگذشت متوفی، مراسم چمر برای او برگزار می‌شود. این فاصله و مهلت برای رساندن خبر فوت وی به ایلات و طوایف دور و نزدیک و تهیّه مقدمات و امکانات است و نیز آماده‌سازی محوطه وسیع «چمرگاه». تأمین مخارج این آیین عظیم و پرهزینه از طریق کمک‌های داوطلبانه مردم طایفه صورت می‌پذیرد.
شال دُرکی
ویرایشمراسم و آیین شب یلدا و همچنین عید نوروز است. در این آیین جوانان بالای پشت‌بام‌ها می‌روند و با آویختن شال بلندی از سردر ایوان یا سوراخ سقف خانه‌ها که در قدیم حکم دودکش خانه را داشته است. در اصطلاح محلی به آن «کُنا باجه» می‌گویند ) با اشعاری به گویش محلی با این مضمون می‌خوانند:
امشو اول قَهاره ، خیر دِه حونه ت بَواره
نون و پنیر و شیره، کیخا حونَه ت نمی‌ره
چی به … بیاره (جای خالی اسم یکی از اعضای خانواده را صدا می‌زنند)
جشنواره ملی سورناوا
ویرایشاین جشنواره با همکاری دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به همت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی دره شهر و انجمن موسیقی ایلام برگزار می‌شود و از بامداد رادیو فرهنگ در برنامه موسیقی نواحی ایلبانگ به چنوچون برگزاری این جشنواره با ارزش پرداخته است.
شوشَمَکی
ویرایشمردمان قدیم بازندگی سخت و طاقت‌فرسا، کوچ و گذر از قله‌های درهم‌تنیده، زمستان‌های سخت‌تر در پیش و مبارزه با فقر و طبیعت اما با دستانی خالی، برای رسیدن به بهاری دیگر یا خبری خوش و مسرت‌آمیز لازم بود تا همواره به آینده امیدوار باشند. در این تنگناها عقایدی برای امید به زندگی به وجود آمد فال شوشمکی یا همان شب شنبه یکی از این باورهاست. آنها شب شنبه مادر شب‌های دیگر و شروع هفته‌ای نو را بهترین زمان برای این فال می‌دانستند. در فال شوشمکی قرار بر این بود که اولین جمله از زبان فردی موردنظر در همسایگی تعبیر شود. برای این کار فردی کم‌سن‌وسال اما جسور و راست‌گو انتخاب میشد. او در کنار سیاه‌چادر موردنظر به گوش می‌ایستاد تا شخص هدف سخنی بگوید با شنیدن اولین جمله بازمی‌گشت و همان را برای صاحب فال بازگو می‌کرد.
جمعیت
ویرایشبر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲۱٬۹۰۰ نفر (۵٬۹۸۸ خانوار) بوده‌است.[۳۵]
| جمعیت تاریخی | ||
|---|---|---|
| سال | جمعیت | ±% |
| ۱۳۳۱ | _ | — |
| ۱۳۴۵ | — | |
| ۱۳۵۵ | — | |
| ۴۲۹۲ | ۱٬۳۶۵ | — |
| ۸۸۳۱ | ۱٬۳۷۰ | ۰٫۴٪+ |
| ۱۲۵۹۱ | ۱٬۳۷۵ | ۰٫۴٪+ |
| ۱۴۶۶۸ | ۱٬۳۸۵ | ۰٫۷٪+ |
| ۱۸۲۱۴ | ۱٬۳۹۰ | ۰٫۴٪+ |
| ۲۰۷۱۲ | ۱٬۳۹۵ | ۰٫۴٪+ |
| ۲۱۹۰۰ | — | |
پوشش
ویرایشلباس محلی زنان دره‌شهری و سیمره‌ای تلفیقی از پوشش سایر مناطق زاگرس است.
لباس زنان و دختران دره‌شهری از چند قسمت مجزا تشکیل شده که ترکیب آنها در کنار هم زیبایی چشمگیری به پوشش می‌دهد. این لباس با توجه به رده سنی و شرایط زندگی و نیز اعیاد یا عزاداری‌ها متفاوت است. پوشش یا لباس زنان، از یک پیراهن بلند با چین‌هایی دور کمر با یقه گرد یا یقه دکمه دار به همراه یک رو پوش که یا سرداری است یا کولنجه یا جلیقه که هرکدام را جداگانه توضیح خواهم داد تکمیل می‌شود. سرداری: لباسی از پارچهٔ ضخیم که معمولأ مخمل است با چاکی در پشت یا دو پهلو و سرآستین و جلو باز بدون دکمه که تا روی زانو می‌رسد. سرداری را با نوارهایی رنگی متضاد با رنگ لباس زینت می‌بخشند. کولنجه: لباسی بلند تا بالای زانو با آستینی تا آرنج که یقه و سرآستین آنرا با سکه‌های ریز و درشت یا اویزهایی با شکل برگ یا صدف که (گو) نامیده میشوند تزیین می‌شود. جلیقه: که اکثر افراد با این نام آشنایی دارند، لباسی کوتاه تا کمر بدون آستین و که با نوارهای رنگی و سکه‌های ریز و درشت قدیمی تزیین می‌شود.
و اما سربند؛ برخی زنان یک دستمال سه گوش که تکهٔ زیرین سربند است بر سر خود می‌بندند. روی این دستمال گلونی بسته می‌شود. گلونی تکه پارچه ای زیبا با ابعاد ۱ متر و نیم یا ۲ متراست که با اشکال بته جقه تزیین شده‌است. ابعاد گلونی متفاوت است حتی به اندازهٔ یک روسری کوچک هم در بازار یافت می‌شود. رنگ‌های مشکی با گل سفید و قرمز یا سبز با گل‌های مشکی یا نارنجی با گل‌های قرمز و مشکی یا زرد بر این پارچه نقش بسته‌است در تکمیل سربند یک ریسه سکه ای که گاهی وسط هر دو سکه یک مهرهٔ رنگی جاسازی شده استفاده می‌شود. این ریسهٔ سکه‌ای را گوش تا گوش روی گلونی می‌بندند. در تکمیل این پوشش زیبا یک وسیله دیگر نیز استفاده می‌شود که به زبان محلی طلسم نامیده می‌شود. قطعه فلزی مثلثی شکل (متساوی الساقین) از نقره یا ورشو که در مرکز آن مهره‌ای رنگی قرار دارد و سر دوساق مساوی، یک حلقه کوچک وصل شده و در ساق کوچکتر این مثلث سکه یا مهره‌های بسیار ریز آویزان است. یک جفت از این شی مثلثی شکل را با بستن نخی درون سوراخ آنها، از دو طرف صورت و در کنار گوش آویزان می‌کنند. چیزی شبیه گوشواره را در ذهن تداعی می‌کند. کفش زنان هم گیوه است. هارمونی و تناسب رنگ این لباس را سن، شرایط خانوادگی، مراسم خاص و عوامل دیگر تعیین می‌کند.
تقسیم‌بندی مناطق
ویرایشبر اساس بخشنامه وزارت کشور به شهرداری در سال ۱۳۶۵ مبنی بر ضرورت تقسیم‌بندی مناطق، نواحی و محلات شهری و ابلاغ دستورالعمل چگونگی انجام این طرح درسال۱۳۶۷ و همچنین پیرو طرح جامع شهری، شهر دره شهر از ۷ منطقه مشتمل بر ۱۸ کوی، محله، ناحیه و شهرک تشکیل شده‌است.
- مناطق و نواحی ۷ گانه:
۱.اسدآباد، ۲.قلعه گل، ۳.سرخ‌آباد، ۴.شهید مدنی، ۵.بهمن‌آباد ۶. ناحیه مرکزی ۷.بالاشهر (منطقه غربیِ شهر/بلوار امام خمینی ره)
- مناطق ۷ گانه متشکل از ۱۸ کوی، محله، ناحیه و شهرک از جمله: سرخ‌آباد، بهمن‌آباد، چال زغال، اراضی شهری، اردوگاه، هزاردرب، زالوآب (ایثارگران/جانبازان)، کوی طالقانی، چال زر، کوی مطهری، شهیدمدنی، کوی فرهنگیان فاز۱+ماهپاره، فرهنگیان فاز۲ (کوی علوی)، بسیجیان / رزمندگان (پشت اداره راه)، مرکز شهر، بالاشهر (بلوار امام خمینی ره) و شهرک‌های جدیدالاحداث مسکن مهر و شفا
این تقسیم‌بندی به منظور تحقق مدیریت یکپارچه شهری و بهبود کیفیت و افزایش سطح خدمات رسانی به همه قسمت‌های شهر انجام شده‌است.
راه‌های ارتباطی
ویرایشاز طریق ۹ مسیر اصلی می‌توان از مبدأ تهران، اهواز و تبریز به مقصد مرکز شهرستان دره‌شهر سفر کرد:
- تهران_قم_اراک_خرم‌آباد_پلدختر_دره_شهر (کوتاه‌ترین مسیر برای سفر به دره‌شهر)
- تهران_ساوه_اراک_خرم‌آباد_پلدختر_دره‌شهر
- تهران_ساوه_اراک_خرم‌آباد_پل زال_پلدختر_دره‌شهر
- تهران_قم_اراک_خرم‌آباد_پل زال_پلدختر_دره‌شهر
- اهواز_اندیمشک_پلدختر_دره‌شهر
- تهران_ساوه_همدان_کرمانشاه_اسلام آباد_پلدختر_دره‌شهر
- تهران_قم_کاشان_اصفهان_الیگودرز_ازنا_درود_خرم آباد_پل زال (یا پلدختر) _ دره‌شهر
- محور تهران_ساوه_همدان_کرمانشاه_ایلام_دره شهر
- محور تبریز_زنجان_بیجار_بزرگراه_همدان سنندج_سه راهی همدان سنندج کرمانشاه_کرمانشاه_اسلام‌آباد_پلدختر_دره_شهر
توضیح: برای سفر به شهرستان دره‌شهر از مبدأ سایر شهرستان‌های کشور کافی است ابتدا به یکی از شهرهایی که در بالا به آن اشاره شد و در واقع نزدیک‌ترین شهر به شهر مبدأ است سفر کرده و سپس وارد هریک از محورهای ۹ گانه شوید.
برخی از آثار تاریخی و طبیعی
ویرایشتپه باستانی تیغن یکی از مکان‌های دیدنی و تاریخی در حومه شهر دره‌شهر (مرکز شهرستان دره‌شهر) است که از دوره قبل از میلاد به یادگار مانده است. اثری تاریخی که با دستان هنرمند ایرانیان در ده هزار سال پیش در چهار طبقه بنا شده است. این تپه در نزدیکی روستای جهاد آباد از نواحی مسکونی حومه شهر دره شهر قرار دارد و در سال ۸۶ در فهرست آثار ملی قرار گرفته است.
تنگ ماژین در روستای ماژین
پل چم نمشت واقع در ۴ کیلومتری دره‌شهر تنگه بهرام چوبین دره‌شهر
پل ساسانی واقع در انتهای جنوبی دره‌شهر
پل گاومیشان واقع در مسیر رود سیمره
دژ شیخ مکان واقع در ۶ کیلومتری جنوب شرقی دره‌شهر
شهر تاریخی دره‌شهر در حد فاصل دره‌شهر و بهمن‌آباد با قدمت ۲۵۰۰ ساله[۴]
شهر تاریخی ماژین واقع در تنگ ماژین دره‌شهر
آتشکده سرخ‌آباد واقع در شهر دره‌شهر با قدمت ۱۴۰۰ ساله[۴]
آتشکده سیکان واقع در دهکده سیکان
مقبره بابا سیف الدین واقع در شمال شرقی دره‌شهر
آرامگاه امامزاده مهدی صالح در گورستان ماژین
آرامگاه جابر واقع در مسیر ایلام به دره‌شهر
منابع
ویرایش- ↑ "فهرست شاهان ایلام". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2024-10-31.
- ↑ borna.news. «شهر باستانی ماداکتو (شهر باستانی سیمره)». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ باقری، محمد معین (۲۰۲۳-۰۴-۲۱). «معرفی و تاریخچه استان ایلام». www.ozhangasht.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ «دره شهر ایلام | آشنایی با شهرهای باستانی ایران، ایران گردی و سفر به ش…». archive.ph. ۲۰۲۴-۱۱-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ «لرستان در دوره اتابكان لر كوچك :: تبیان استان لرستان ::». web.archive.org. ۲۰۱۳-۰۱-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ «پایان‌نامه: روابط اتابکان لر کوچک با دولت مرکزی ایران بین سالهای 585 تا 980». جویشگر علمی فارسی (علم نت). دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ admin (۲۰۱۹-۰۲-۱۹). «تاریخ اتابکان لر کوچک». تقویم تاریخ صبور - مستند سازی ابنیه تاریخی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ بهاروند، سکندر، قوم لر، نشر آگاه، ۱۳۷۰، ص۷۵
- ↑ افشار سیستانی، ایرج، ایلام و تمدن دیرینه آن، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص۱۳۳
- ↑ «رابطه والیان فیلی لرستان و حکّام زندیه».
- ↑ دائرةالمعارف فارسی، ج. ۲، ص. ۲۴۹۲
- ↑ Foundation، Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ «پژوهشی در فرمان تاریخی کریمخان زند برای لرستان فیلی».
- ↑ پشتکوه
- ↑ راولینسون، ص 51
- ↑ میرزا سمیعا، ص۴
- ↑ رجبی، ص98ـ99
- ↑ مینورسکی، ص 13
- ↑ «پشتکوه - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ «پیشکوه - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ نوروزی, فرشید; خسروبیگی, هوشنگ; دهنوی, نظام علی (2022-09-23). "تقسیمات سرزمینی در پیوند با حکمرانی خاندانی در ایران اوایل دوره قاجاریه (1264ق/1210 ق)". مجله تاریخ ایران. 15 (2): 19–41. doi:10.52547/irhj.15.2.19. ISSN 2008-7357.
- ↑ «مرکز پژوهشها - قانون تقسیمات کشور و وظایف فرمانداران و بخشداران». web.archive.org. ۲۰۲۰-۱۰-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران (۲۰۲۳-۰۷-۱۰). «تغييرات و اصلاحات تقسيماتي در استان ايلام مصوب ۱۳۹۲/۰۳/۲۹». Qavanin.ir.
- ↑ "لرستان پیشکوه". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2024-06-20.
- ↑ زاگرس، فانوس (۲۰۱۶-۰۸-۰۲). «سیر تاریخی تقسیمات کشوری و انتخابات در کهگیلویه و بویراحمد/انتخابات کهگیلویه در دوران مشروطیت + اسناد تاریخی». فانوس زاگرس. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحد. «معرفی استان کهگیلویه و بویراحمد».
- ↑ فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها)، جلد ۵، ص ۱۷۹، انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش، فروردین ۱۳۳۰، چاپخانه ارتش
- ↑ «پایان‌نامه: بررسی ساختار گویش لری شهرستان درّه شهر». جویشگر علمی فارسی (علم نت). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۲۸.
- ↑ «همه‌پرسی کردستان عراق و لزوم استفاده ایران از ظرفیت لرهای این کشور». پايگاه خبري یافته (لرستان). ۲۰۱۷-۰۹-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ سفرنامه زهاب هنری راولینسون(ص۱۳۵).
- ↑ «اثبات کورد نبودن لرها و لر بودن لک ها :: لر ( لک ، بختیاری ، فیلی ، م…». archive.ph. ۲۰۲۴-۱۱-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ ۳۲٫۲ ۳۲٫۳ ۳۲٫۴ ۳۲٫۵ ۳۲٫۶ ۳۲٫۷ «طوایف دره شهر در ایلام». archive.ph. ۲۰۲۴-۱۱-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۹.
- ↑ Geomatics and Cartographic Research Centre, Carleton University. "Atlas of the Languages of Iran". iranatlas.net (به انگلیسی). Retrieved 2024-11-22.
- ↑ «اداب و رسوم دره‌شهر».
- ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.