دریای عمان
دریای بلوچستان
دریای بلوچستان[۱][۲]، پهنهای آبی و خلیجی است که از غرب به تنگه هرمز ،
نام دریای بلوچستان از قرن ۱۸ و با ورود انگلیس در منطقهبه عمان رواج یافت.به دروغ «عمانا» (اومانای جعلی) در اصل نام یکی از شهرهای جنوب ایران و در غرب چابهار امروزی و بندر جاسک بوده است. در روزگار بلوچستان ان و ساسانیان نیز نام عمان بهکار نمیرفته است و واژه «عمان ریشهٔ ایرانی ندارد.حموی میگوید بحر مکران یا خلیجعرب شاخهای از دریای بزرگ هند است. مرزهای این دریا از بندر تیز از بخشهای مکران در کرانه خلیج عرب تا آبادان است و اینجا دهانه دجله است که بدان میریزد. به علاوه، در منابع جغرافیایی قدیم همواره از این دریا به نام بحر مکران نام بردهشده است. دریای مکران نامی بوده که حتی بر سنگنوشته بیستون از دوران هخامنشی نیز نقش بسته است و در سنگنوشتههای ساسانی نیز به همین نام است. بنابر گواهی منابع تاریخی، از قدیمترین روزگاران، این دریا همواره دریای مکران خوانده میشد. نام دریای مکران و دریای پارس تا اواخر قرن نوزدهم بر این بخش از دریا گفته میشد. در این زمان که انگلستان بر شبهقاره هند تسلط کامل پیدا کرده بود و میخواست در آبهای کشور بلوچستان نیز حضوری فعال داشته باشد، مسقط و سرزمین عمان را تحت سلطه خود درمیآورد. از این زمان به بعد، دولت انگلیس کمکم نام عمان را بر دریای بلوچستان جاری میسازد.[۲][۳][۴]
تفاوت دریای مکران و خلیج مکران
ویرایش
عموم کشورها و سازمانهای بینالمللی این پهنه آبی را خلیج عمان مینامند اما ترکیه بهجای دریای عرب و خلیج عمان به کل پهنه آبی شمال اقیانوس هند دریای عمان میگوید. پیری رئیس دریا سالار عثمانی در نقشه خود اینگونه ترسیم کرده و تا کنون این رویه باقی مانده است اما بعضی از نقشه نگاران بعدی عثمانی بهجای دریای عمان بحر محیط عجم بهکار بردهاند. این ادبیات بهطور غیررسمی در ایران نیز رایج است.[۵]
حد و مرز خلیج مکران
ویرایشبر اساس تعریف سازمان آبنگاری بینالمللی مرز شمال غربی خلیج عمان خطی است که رأس لیمه (۲۵°57'N) در ساحل شبهجزیره عربستان را به رأس الکوه (۲۵°48'N) در ساحل ایران متصل میکند و مرز جنوب غربی آن خطی است که رأسالحد (۲۲°32'N) در پیشرفتهترین برآمدگی جنوب شرقی شبهجزیره عربستان، را به جیوانی (۶۱°43'E) در ساحل پاکستان متصل میکند.[۶] بر اساس این تعریف مساحت آن ۱۸۱ هزار کیلومتر مربع است ولی در تعریف قدیمی از تنگه هرمز تا دکن (هند) بوده است که مساحت آن ۹۰۳ هزار کیلومتر مربع بوده است.
مشخصات
ویرایش
دریای بلوچستان، پیشروی آب اقیانوس هند به داخل خشکی در جنوب غربی آسیا است. سواحل شرقی ایران در شمال آن و کشورهای عمان و امارات در جنوب آن قرار دارند. دریای بلوچستان از سمت غرب توسط تنگه هرمز به خلیج عرب و از سمت شرق و جنوب شرقی به دریای عرب و اقیانوس هند وصل میشود. در جنوب دریای بلوچستان کشور عمان قرار دارد. طول ساحل بلوچستان غربی در امتداد دریای بلوچستان، از خلیج گواتر تا بندرعباس، ۷۸۴ کیلومتر است. سواحل جنوبی بلوچستان غربی از تنگه هرمز تا بندر گواتر مجاور آن است و این مسافت نیمی از سواحل جنوبی بلوچستان را تشکیل میدهد. مدار رأسالسرطان از شمال آن عبور میکند و از این رو این دریا در منطقه گرم کره زمین واقع است. حداکثر درجه حرارت سطح آب در مرداد ماه ۳۳ درجه و در دی ماه دست کم ۱۹٫۸ درجه است. طول آن از تنگه هرمز تا دکن حدود ۶۱۰ کیلومتر و عرض آن کمتر از عرض آبهای خلیج عرب است. در مقابل عمق آن از خلیج عرب بیشتر است. مساحت آن ۹۰۳ هزار کیلومتر مربع است. عمق این دریا در اطراف چهبار(چابهار به قول فارسها) حدود ۳۳۹۸ متر است. هرچه به سوی غرب پیش برویم، عمق آن به سرعت کم میشود تا جایی که در نزدیکی تنگه هرمز به ۷۳ متر میرسد. بنادری چون جاسک، چهبار و گواتر در کنار این دریا دیده میشوند که بیانگر بازرگانی و دریانوردی آن است. شهرهای مهم حاشیه این دریا در بلوچستان غربی چابهار و جاسک و در کشور عمان مسقط، در امارات متحده عربی بندر فجیره و خور فکان هستند.[۷] طول خط ساحلی بلوچستان غربی در مجاورت دریای عمان حدود ۶۳۷ کیلومتر است و حد اکثر عمق دریا در محدوده آبهای ساحلی ایران در این ناحیه به بیش از ۲۰۰۰ متر میرسد. جلگه ساحلی بلوچستان غربی در مجاورت دریای بلوچستان از حدود بندر عباس در تنگه هرمز تا گواتر در مرز با بلوچستان شرقی امتداد مییابد. حد اکثر عرض این جلگه به ۳۰ کیلومتر میرسد.[۸][۹]
کشورهای ساحلی
ویرایش
ایران ۸۵۰ کیلومتر خط ساحلی
عمان ۷۵۰ کیلومتر خط ساحلی
پاکستان ۵۰ کیلومتر خط ساحلی
امارات متحده عربی ۵۰ کیلومتر خط ساحلی
نامهای تاریخی
ویرایشدر منابع تاریخی قدیمی تر اسلامی و عربی تمام پهنه این خلیج و دریای عرب فعلی را روی هم به نامهای بحر بلوچ ، دریای مکران و بحر اخضر و در بعضی منابع اروپایی قدیم با نام دریای بلوچستان و دریای رومیروم و دریای بلوچ نیز یاد کردهاند که گاهی به کل اقیانوس هند و پهنههای آبی مرتبط با آن نیز گفته میشده است. نام این دریا به همراه دریای عرب امروزی از سوی جغرافی نویسان مسلمان، هندیها و پارسیان مُکران -مکران است و اروپائیان با تلفظ Mecran- Makran بکار بردهاند. دریای بلوچستان به آبهای کل جنوب بلوچستان قلمداد شده و دریای مکران به سواحل عمان نیز گفته شده است.[۱۰]
از مشهورترین نامهای مکران، «مگان» و تغییر یافتهاش «مجان» بوده است، این نام به صنعت کشتی سازی و معادن مس «نحاس» در زمان سومریان ارتباط داشته است. حدود مکران یاقوت حموی: از غرب به کرمان، از شمال به سیستان، از جنوب به دریا و از شرق با هندوستان همسایه است.[۱۱]. یونانیان در زمان اسکندر و پس از وی، بهعمد، نام بلوچی دریاهای جنوب بلوچستان را تحریف کردهاند. افزون بر این، در روزگار اشکانیان و ساسانیان نیز نام دریای مکران بهکار میرفته است و واژه «مکرتن» نیز ریشه بلوچی دارد.
- دریای مکران (بحر مکران)
اهمیت ترانزیتی
ویرایشبندر راهبردی چابهار که دومین بندر اقیانوسی بلوچستان است نیز در شمال این دریا قرار دارد و نزدیکترین و آسانترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه (که محصور در خشکی اند) به آبهای آزاد است. خورهای دریای بلوچستان کمتر از خورهای خلیج عرب است.
جستارهای وابسته
ویرایش
پانویس
ویرایش- ↑ «نام اصلی و درست دریای عمان ، دریای مکران است». برنا. دریافتشده در ۲۰۲۴-۰۹-۰۵.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «درياي مكران يا درياي عمان؟». تابناک. دریافتشده در ۲۰۲۴-۰۹-۰۵.
- ↑ https://basirat.ir/fa/news/254731/دریای-مکران-نه-عمان علی-اسماعیلی.
- ↑ http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/875
- ↑ http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/875/دریای-مکران-یا دریای عرب
- ↑ Limits of Oceans and Seas, 3rd edition بایگانیشده در ۸ اکتبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine International Hydrographic Organization
- ↑ https://www.hamshahrionline.ir/news/87764/آشنایی-با-دریای-عمان
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۱۶ آوریل ۲۰۲۱. دریافتشده در ۲۴ مارس ۲۰۲۰.
- ↑ http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/875/دریای-مکران-یا دریای عرب
- ↑ https://basirat.ir/fa/news/254731/چرا-دریای-مکران-نه-عمانعلی-اسماعیلی
- ↑ https://www.tabnak.ir/fa/news/454705/درياي-مكران-يا-درياي-عمان
منابع
ویرایش- همشهری مورخ ۱۶ دی ۱۳۹۳ سواحل مکران
- عمان فی عام ۱۹۸۶ (عام الحصاد والتراث) إصدار وزارة الإعلام، دارالعرب للطباعة والنشر والتوزیع، ۱۹۸۶ میلادی
- لفتنانت کولونیل، سیر آرنولد ویلسون، «(تاریخ عمان و الخلیج)» ، انتشار سال ۱۹۸۸ میلادی.
پیوند به بیرون
ویرایش- دریای عرب، دریای عمان یا دریای مَکران؟ [۱]
- ( ( مُکران ) مَکران دریای - persian gulf studies
- Gedrosia - Livius بایگانیشده در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
- [ایران هرگاه صلاح بداند میتواند یادداشت تفاهم ... -http://www.persiangulfstudies.com/fa/index.asp?P=NEWSVIEW&ID=224]
- کریدور شمال- جنوب ۵۰۰۰ کیلومتر نزدیکتر ۳۰ درصد ارزانتر
- روزنامه 'هندو' - بررسی استراتژیک Strategic Review لینک مرده
| در خلیج فارس | در دریای مکران | در دریای خزر |
|---|---|---|
  
300km 200miles 17  16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 شهرهای بندری ایران در خلیج فارس 1 خرمشهر2 آبادان3 اروندکنار4 چوئبده5 بندر امام خمینی6 بندر ماهشهر7 بندر دیلم8 بندر گناوه9 بندر ریگ10 بوشهر11 بندر دیر12 بندر کنگان13 بندر سیراف14 بندر لنگه15 بندر دولاب16 بندر خمیر17 بندرعباس |
150km
100miles
بندر ترکمن 11
بندرگز 10
بهشهر 9
بندر امیرآباد 8
فریدونکنار 7
محمودآباد 6
نوشهر 5
کیاشهر 4
بندر کاسپین 3
بندر انزلی 2
آستارا 1 شهرهای بندری ایران در دریای خزر 1 آستارا2 بندر انزلی3 بندر کاسپین4 کیاشهر5 نوشهر6 محمودآباد7 فریدونکنار8 بندر امیرآباد9 بهشهر10 بندرگز11 بندر ترکمن |
