دودمان زنگیان

دودمان زنگی
(خراجگزار امپراتوری سلجوقی)
دودمان زنگی; (خراجگزار امپراتوری سلجوقی);
۱۱۲۷–۱۲۵۹
	Zengid black banner
	دودمان زنگی در بزرگترین حد خود
پایتخت	حلب
زبان(های) رایج	ترکی; عربی
دین(ها)	سنی تصوف
حکومت	امیرنشین
دودمان زنگیان
• ۱۱۲۷–۱۱۴۶	عمادالدین زنگی (نخستین)
• ۱۲۴۱_۱۲۵۹	محمود ملک ظهیر (واپسین)
تاریخ
• بنیان‌گذاری	۱۱۲۷
• فروپاشی	۱۲۵۹
واحد پول	دینار
پیشین	پسین
	امپراتوری سلجوقی
	کنت‌نشین ادسا
ایلخانان
ایوبیان

زنگیان دودمانی از ترکمانان^[۱]^[۲] بودند که از سال ۵۰۶ تا ۶۳۸ جلالی بر سرزمین‌هایی فرمان راندند که امروز در شمال عراق و سوریه واقع است. پایتختشان نخست حلب و از سال ۱۱۵۴م دمشق بود.

بنیادگذار این دودمان، عمادالدین زنگی پسر آق‌سنقر از سرداران سلجوقیان بود و ایشان از همین رو به زنگیان آوازه یافتند. مرگ زودهنگام ملکشاه یکم، سبب شد که میان درباریان درباره بر تخت نشستن فرزندان خردسال سلطان کشمکش و جنگ درگیرد، چندان که سراسر روزگار سلطنت برکیارق به مدعیان سلطنت را فروکوفتن گذشت.^[۳] به این ترتیب قدرت مرکزی سلجوقیان رو به سستی نهاد و چندان که خوارزمشاهیان در فرارود قدرت می‌گرفتند، در گوشه و کنار نیز حکومت‌هایی محلی، چون اتابکان فارس، اتابکان آذربایجان و اتابکان لرستان راه خود را از در حکومت پیش‌می‌گرفتند. زنگیان نیز در همین روزگار برآمدند.

آق‌سنقر از همراهان و یاران نزدیک ملکشاه و حاجب او بود و لقب قسیم‌الدوله و نیز فرمان امارت بر حلب را از او داشت و در لشکرکشی ملکشاه به اورشلیم، از فرماندهان سپاه او بود. اما پس از ملکشاه، در جنگی که میان آق‌سنقر و تُتش پسر آلپ‌ارسلان درگرفت، آق‌سنقر کشته شد.^[۴] چون برکیارق، عمویش، تتش را در نزدیکی ری شکست داد و در تکریت به زندان کرد، عمادالدین پسر آق‌سنقر به رویارویی با صلیبیان رفت و ایشان را با چندین نبرد پس‌راند.^[۴]

روزگار حکومت زنگیان بیش‌تر به جنگ‌های صلیبی گذشت. سیف‌الدین و نورالدین، پسران عمادالدین، اگرچه حکومت موصل و حلب را میان خود بخش کردند، اما همواره در پی هم‌پیمانی با دیگر حکومت‌های مسلمان بودند تا بر صلیبیان بتازند. امارت این دودمان با حمله مغول برچیده شد.

واژه‌شناسی

ریشه نام زنگی (Zangī) برای این دودمان نامشخص است:

معنای آشکار این واژه "آفریقایی سیاه‌پوست" در زبان فارسی است، که احتمالاً به "چهره تیره رنگ" اشاره دارد؛ البته این ویژگی ظاهری برای ترکان غیرمعمول بوده است.
یک نظریه دیگر ریشه آن را از "زنگ بابا" (Zeñ-Baba) به معنی "روح محافظ گاوها" می‌داند.

زنگیان در موصل و عراق

	فرمانروا	زندگی	فرمانروایی
1	عمادالدین زنگی پسر آق سنقر	.... -۱۱۴۶	۱۱۲۷–۱۱۴۶
2	سیف‌الدین غازی پسر زنگی	.... -....	۱۱۴۶–۱۱۴۹
3	قطب‌الدین مودود	.... -....	۱۱۴۹–۱۱۶۹
4	سیف‌الدین غازی دوم	.... -۱۱۸۰	۱۱۶۹–۱۱۸۰
5	عزالدین مسعود	.... -۱۱۹۳	۱۱۸۰–۱۱۹۳
6	نورالدین ارسلان	.... -....	۱۱۹۳–۱۲۱۰
7	عزالدین مسعود دوم	.... -۱۲۱۸	۱۲۱۰–۱۲۱۸
8	نورالدین ارسلان‌شاه دوم	.... -....	۱۲۱۸–۱۲۱۹
9	ناصرالدین محمود	.... -....	۱۲۱۹–۱۲۳۳
10	رحمن بدرالدین لؤلؤ	.... -....	۱۲۳۳–۱۲۵۹

زنگیان در حلب

	فرمانروا	زندگی	فرمانروایی
1	عادل نورالدین محمود پسر زنگی	۱۱۱۸–۱۱۷۴	۱۱۴۶–۱۱۷۴
2	صالح اسماعیل پسر نورالدین	.... -۱۱۸۳	۱۱۷۴–۱۱۸۳

زنگیان در دمشق

	فرمانروا	زندگی	فرمانروایی
1	عادل نورالدین محمود پسر زنگی	۱۱۱۸–۱۱۷۴	۱۱۵۴–۱۱۷۴

جستارهای وابسته

منابع

↑ "Zangid Dynasty | Iraqi dynasty". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-06-04.
↑ Bosworth, C.E. (1996). The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual. New York: Columbia University Press - 191.
↑ از طلوع طاهریان تا غروب خوارزمشاهیان، رسول جعفریان، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر
↑ ^۴٫۰ ^۴٫۱ ویکی‌پدیای عربی

[1] "Zangid Dynasty | Iraqi dynasty". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-06-04.

[2] Bosworth, C.E. (1996). The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual. New York: Columbia University Press - 191.

[3] از طلوع طاهریان تا غروب خوارزمشاهیان، رسول جعفریان، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر

[ویکی‌پدیای_عربی-4] ۴٫۰ ^۴٫۱ ویکی‌پدیای عربی

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]