دوره پانزدهم مجلس شورای ملی

دوره پانزدهم مجلس شورای ملی در ۲۵ تیر ۱۳۲۶ بازگشایی شد و در ۶ مرداد ۱۳۲۸ به پایان رسید. نخستین جلسهٔ رسمی این دورهٔ مجلس نیز در روز ۶ مرداد ۱۳۲۶ برگزار شد.

ریاست مجلس پانزدهم در دست رضا حکمت بود. ۱۳۴ نماینده به مجلس راه یافتند و نمایندگان ارامنه جنوب و مهاباد تعیین نشدند. اعتبارنامه مراد اریه و خسرو قشقایی به تصویب نرسید و اعتبارنامهٔ حسن ارسنجانی در ۲۷ آبان ۱۳۲۶ رد شد. همچنین محمد ساعد به نخست‌وزیری رسید و از مجلس رفت. در این دوره، چهار کابینه برای رأی اعتماد به مجلس معرفی شدند. همچنین حدود ۹۰ قانون در مجلس به تصویب رسید.

رخدادهای مهم

انتخابات و افتتاح مجلس

مجلس چهاردهم قانونی را تصویب کرد که دورهٔ بعدی انتخابات، پس از خروج نیروهای خارجی از ایران برگزار شود. این قانون باعث شد که میان دوره‌های چهاردهم و پانزدهم، فترتی ۱۶ ماهه ایجاد شود. دوره پانزدهم مجلس در ۲۵ تیر ۱۳۲۶ با سخنرانی شاه افتتاح شد. رضا حکمت به ریاست مجلس رسید و دولت قوام استعفا کرد تا دولت جدید به مجلس معرفی شود.

مجلس مؤسسان

پیشنهاد تشکیل مجلس مؤسسان پس از ترور نافرجام شاه داده شد و آیین‌نامهٔ انتخابات در ۱۰ اسفند ۱۳۲۷ از سوی دولت به مجلس داده‌شد. انتخابات مجلس مؤسسان در ۱۴ فروردین ۱۳۲۸ برگزار شد و جلسات این مجلس در روزهای ۱ تا ۲۰ اردیبهشت تشکیل شد. طبق اصل جدیدی که در مجلس مؤسسان به قانون اساسی افزوده شد، شاه می‌توانست مجلس شورای ملی و مجلس سنا را منحل کند. همچنین آیین‌نامهٔ انتخابات مجلس سنا به تصویب رسید و نخستین دورهٔ آن در ۲۰ بهمن ۱۳۲۸ فعالیت خود را آغاز کرد.

کابینه

در دورهٔ پانزدهم چهار کابینه به مجلس معرفی شدند. کابینهٔ قوام نتوانست از مجلس رأی اعتماد بگیرد.

• ۲۲ شهریور ۱۳۲۶: کابینه چهارم احمد قوام
• ۶ دی ۱۳۲۶: کابینه سوم ابراهیم حکیمی
• ۱ تیر ۱۳۲۷: کابینه نخست عبدالحسین هژیر
• ۳۰ آبان ۱۳۲۷: کابینه چهارم محمد ساعد

سایر رخدادها

• ۲۹ مهر ۱۳۲۶: رد قرارداد قوام-سادچیکف (امتیاز نفت به شوروی)
• ۱ خرداد ۱۳۲۷: تصویب قانون الحاق ایران به سازمان بهداشت جهانی
• ۱۵ تیر ۱۳۲۷: تصویب قانون عضویت قطعی ایران در یونسکو
• ۲۶ مرداد ۱۳۲۷: تصویب قانون عفو عمومی مجرمین غائله آذربایجان و زنجان
• ۱۲ اسفند ۱۳۲۷: تصویب قانون اصلاح قانون مطبوعات

فراکسیون‌های مجلس

به گفتهٔ آبراهامیان نمایندگان دورهٔ پانزدهم در ۳ فراکسیون اصلی شکل گرفتند:

• فراکسیون دموکرات با نزدیک به ۸۰ کرسی که پس از مدتی، به دو فراکسیون تقسیم شد. یک فراکسیون به رهبری ملک الشعرای بهار شامل حدود ۴۵ نماینده و فراکسیون دیگر به رهبری سردار فاخر شامل حدود ۳۰ نفر بودند.
• فراکسیون اتحاد ملی شامل ۳۵ نماینده
• فراکسیون ملی شامل ۲۵ نماینده

البته عاقلی از شش فراکسیون نام برده‌است که شامل فراکسیون‌های اتحاد ملی، ملی، آزادی، اتفاق، دموکرات ایران و ترقی بودند.

منابع

• گروه مطالعات بنیادین حکومتی (۱۳۸۵). آشنایی با تاریخ مجالس قانونگذاری در ایران (دوره پانزدهم). مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. دریافت‌شده در ۱۶ بهمن ۱۳۹۵.
• «دوره پانزدهم مجلس شورای ملی». کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. دریافت‌شده در ۱۶ بهمن ۱۳۹۵.