زبان‌های ایرانی شمال غربی
زبان‌های ایرانی شمال غربی زیرگروه شمالی زبان‌های ایرانی غربی هستند. کردی، تالشی، بلوچی، گیلکی و مازندرانی از شناخته‌شده‌ترین زبان‌های این خانواده هستند.
| ایرانی شمال غربی | |
|---|---|
| پراکنش: | جنوب غرب آسیا، آسیای میانه و غرب جنوب آسیا |
| تبار: | هندواروپایی
|
| زیرگروه‌ها: |
—
|
| گلاتولوگ | nort3177[۱] |
 نقشه گویشوران زبان‌های ایرانی شمال غربی. | |
در زبان‌های ایرانی غربی، آن دسته از زبان‌ها و گویش‌هایی که در تمام تحولات آوایی اصلی (مثل تبدیل ج ایرانی باستان به ز یا تبدیل ز ایرانی باستان به د) مانند فارسی هستند را جزء گروه جنوب‌غربی می‌شمرند و بقیه را جزء گروه شمال‌غربی قرار می‌دهند. این تقسیم‌بندی متقارن نیست و مطابق این تعریف، میزان تنوع آوایی در زیرشاخهٔ شمال‌غربی بیشتر است؛ چون آن‌ها به یک اندازه دچار تغییر و تحول نشده‌اند و در برخی این تفاوت با فارسی بیشتر است و در برخی دیگر کمتر. مثلاً تفاوت‌های آوایی کردی کرمانجی با فارسی زیادتر است و در کردی گورانی یا در گویش‌های قدیمی نطنز و نایین این تفاوت‌ها کمتر است. گاه برخی از تحولات آوایی زیرشاخهٔ جنوب‌غربی نیز در برخی از گویش‌های شمال‌غربی دیده می‌شود، اما با این حال، آن را از زیرشاخهٔ شمال‌غربی می‌شمرند، چون همهٔ آن تحولات آوایی را در خود نشان نمی‌دهد.
زبان مازندرانی تنها زبان زنده از این گروه زبان‌های ایرانی است که آثاری با قدمت هزار ساله دارد.[۲]
زبان‌های ایرانی شمال غربی ویرایش
- گروه شمال‌غربی باستان:
- مادی†
- گروه شمال‌غربی میانه:
- تاتی
- تاتی/آذری: آذری باستان†, هرزندی، کرنگانی، خوئینی، خلخالی، طارمی بالا، رودباری، تاتی جنوبی، اشتهاردی، گویش‌های شمال/شمال‌شرق قزوین
- ؟ (تالشی؟ تاتی؟): گذرخانی، کجلی، خورش‌رستمی، مراغی، رزجردی، شاهرودی
- تفرشی (گذار): آشتیانی (آمورایی، کهکی), وفسی، الویری-ویدری (الویری، ویدری)، یهودی-همدانی
- مرکزی/فلات مرکزی (کرمانی)[۳]
- شمال غربی: خوانساری، محلاتی، وانیشانی، یهودی-گلپایگانی
- جنوب غربی: گازی، سده‌ای، اردستانی، نهوجی، سجزی، جرقویه‌ای، رودشتی، کفرودی، کافرونی، یهودی-اصفهانی
- شمال شرقی: آرانی، بیدگلی، دلیجانی، نشلجی، بیذوی، قهرودی، بادرودی، کمویی، جوشقانی، میمه‌ای، ابیانه‌ای، سوی، بادی، نطنزی، کاشایی، تاری، طارقی، یهودی-کاشانی
- جنوب شرقی: دری زرتشتی†، نائینی، زفرایی، ورزنه‌ای، تودشکی، کیجانی، آبچویه‌ای
- تاتی/آذری: آذری باستان†, هرزندی، کرنگانی، خوئینی، خلخالی، طارمی بالا، رودباری، تاتی جنوبی، اشتهاردی، گویش‌های شمال/شمال‌شرق قزوین
- تاتی
- بخش شمال غربی و غربی ایران
- زبان‌های کردی
- کردی کرمانجی
- کردی سورانی
- کردی جنوبی
- لکی
- زبان‌های زازا-گورانی
- زازاکی (گویش‌ها: کرمانجکی، دیملی)
- زبان گورانی (گویش‌ها: هورامی، باجلان)
- گویش شبکی
- زبان‌های کردی
- بخش شمال غربی و غربی ایران
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Northwestern Iranian". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
{{cite book}}: Invalid|display-editors=4(help) - ↑ برجیان، حبیب (۱۳۹۹). «تحوّلاتِ تاریخیِ زبانِ طبری». پژوهش‌های زبانی-ادبی قفقاز و کاسپین: ۱۳–۳۵. دریافت‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۲۳.
- ↑ Central dialects, Gernot Windfuhr, Encyclopedia Iranica
- ↑ گلاتولوگ changed the designation of this language family from "Semnanic" (https://glottolog.org/files/glottolog-2.7/semn1240.htmt[پیوند مرده]) to "Komisenian"(https://glottolog.org/resource/languoid/id/komi1276). This designation has been also adopted by ویکی‌واژه (https://en.wiktionary.org/wiki/Category:Komisenian_languages)
- Oranskij, Iosif M. , Les langues iraniennes, traduit par Joyce Blau, Institut d'études iraniennes de l'Université de la Sorbonne Nouvelle, documents et ouvrages de référence 1, Paris: Librairie C. Klincksieck, 1977 شابک ۲−۲۵۲−۰۱۹۹۱−۳