زبان‌های ایرانی غربی
(تغییرمسیر از زبان‌های شمال غربی ایرانی)
زبان‌های ایرانی شاخهٔ غربی به دو گروه «شمال‌غربی» و «جنوب‌غربی» دسته‌بندی می‌شوند:
- گروه شمال‌غربی:
- هندواروپایی، هندوایرانی، ایرانی، غربی، شمال‌غربی:
- آذری باستان†
- زبان‌های ایران مرکزی
- تفرش: زبان آشتیانی، آمُره‌ای، کهکی، زبان وَفسی، گویش کلیمیان همدان، گویش کلیمیان بروجرد، گویش کلیمیان نهاوند، الویری-ویدری (الویری، ویدری)
- شمال‌غربی: زبان خوانساری (خوانساری، گویش کلیمیان خوانسار)، محلاتی، وانِشانی، گویش کلیمیان گلپایگان
- شمال‌شرقی: آرانی، بیدگُلی، دِلیجانی، نَشلَجی، زبان ابوزیدآبادی، قُهرودی، بادرودی، کامویی، جُوشَقانی، مِیمه‌ای، ابیانه‌ای، زبان سویی/ سُهی، Badi، زبان نطنزی (نَطَنزی، فَریزَندی/ فَریزهَندی، یارَندی/ یارَنی)، کَشه‌ای، طاری، طَرْقی، گویش کلیمیان کاشان
- جنوب‌غربی: زبان گَزی، سِدِهی، اردِستانی، نُهوجی، سَجزی، جرقویه‌ای، رودَشتی، کَفرودی، کَفرانی/ کَفرونی، گویش کلیمیان اصفهان
- جنوب‌شرقی: دری زرتشتی (یزدی، کرمانی، گویش کلیمیان یزد، گویش کلیمیان کرمان)، زبان نایینی (نایینی، انارَکی)، زِفره‌ای، وَرزَنه‌ای (ورزِنه‌ای)، تودِشْکی، کِیجانی، آبْچویه‌ای
- کویر: زبان خوری، فَروی، فَرُّخی، گرمه‌ای، مِهرْجانی
- سیوندی: زبان سیوَندی، گویش‌های ایرانی شمال غربی استان فارس منحصر به استان فارس (به‌جز کُرُشی که جزء بلوچی است)، عَبدویی، کوهمَرّه‌ای (کُهمرّه‌ای)، کُرونی (جزء گویش‌های جنوبی کردی)
- زبان کردی (زبان‌ها و گویش‌ها: زبان سورانی (کردی مرکزی)، زبان کرمانجی (کردی شمالی)، کردی جنوبی و لکی)[۱]
- زازا-گورانی: گورانی (هَوْرامی/اورامی)، باجِلانی / باجَلانی، کرمانجکی (زبان زازاکیِ شمالی)، زبان دیملی (زبان زازاکیِ جنوبی)، زبان شَبَکی، سَرلی
- پارتی†
- مادی†
- زبان‌های کاسپین:
- زبان گیلکی
- زبان تالشی
- زبان تاتی
- زبان مازندرانی (گویش‌ها: سارَوی، بابُلی، آمُلی، لُفوری؛ سالوسی، کِلاری، شَهسَواری؛ گرگانی†، دِلَندی/ دَلَندی؛ زبان شهمیرزادی، خُلَردی، فیروزکوهی؛ اَستَرآبادی/ اِستَرآبادی، کَتولی، کلارستاقی، کجوری)
- سمنانی: زبان سمنانی، زبان سَنگسَری، لاسگِردی، سُرخه‌ای، اَفتَری، بیابانَکی
- بلوچی: زبان بلوچی، کُرُشی
- گُذَرخانی، کَباته‌ای، کَجَلی، کَرینگانی (گویش آذری ذکر کرده‌اند)، خورش‌رستمی، مَراغه‌ای، رَزَجِردی، شاهرودی
- گروه جنوب‌غربی:
- هندواروپایی، هندوایرانی، ایرانی، غربی، جنوب‌غربی:
- فارسی/ پارسی: فارسی باستان†، فارسی میانه†، فارسی نو: فارسی ایران، فارسی افغانستان/ دری (فارسی) (Madaglashti)، فارسی تاجیکی، فارسی هزارگی، فارسی جیدی، یهودی-بخارایی، فارسی خوزستانی، زبان ایماقی، دَروازی، دِهواری، فارسی پهلوانی، شوشتری، دزفولی، سیستانی
- اچمی: گویش‌های استان فارس، گویش کلیمیان شیراز، زبان اچمی، زبان بَشاگَردی (بَشاکَردی/ بَشکَردی)
- لری: زبان لری (گویش‌ها: لری خرم‌آبادی، لری فیلی، ممسنی، کهگیلویه/ کُهکیلویه‌ای، لری بختیاری)، زبان لری کُمزاری