زبان معیار (به انگلیسی: Standard language)، گونه‌ای نوشتاری یا گفتاری است که، افراد دارای تحصیلات بالای جامعه از آن استفاده می‌کنند و به عنوان الگوی زبان غالب، در جامعه پذیرفته شده‌است. در رسانه‌ها (مطبوعات، صدا و سیما)، سخنرانی‌ها و کتاب‌های درسی مدارس یا در گفتگوها و مصاحبه‌های رسمی از گونه معیار استفاده می‌شود. از آنجا که گونه معیار دارای اعتبار اجتماعی بالایی است، سایر گروه‌های اجتماعی نیز سعی در تقلید و پیروی از آن دارند.[۱]

تعریف‌ها

ویرایش
  • زبانی است که دانش‌آموختگان و فرهیختگان آن را چه در نوشتار و چه در گفتار به کار می‌گیرند.[۲]
  • زبان معیار آن گونهٔ زبانی است که در مطبوعات به کار می‌رود و در مدارس تدریس می‌شود. علاوه بر این، زبان گونه‌ای است که افراد تحصیل کرده بدان تکلم می‌کنند و در پخش اخبار و سایر موقعیت‌های مشابه به کار می‌رود.[۳]
  • زبان معیار گونه‌ای معتبر از یک زبان است که بیشتر به وسیلهٔ گویندگان تحصیلکرده‌ای که در مراکز فرهنگی و سیاسی یک کشور زندگی می‌کنند، به کار می‌رود. این گونه غالباً زبان رسمی در آموزش، رسانه‌های گروهی، نوشتار و سایر موقعیت‌های مشابه است.[۴]
  • زبان معیار زبانی است که در ورای لهجه‌های محلی و اجتماعی رایج در یک کشور قرار دارد و وسیلهٔ ارتباط اجتماعی، علمی و ادبی کسانی است که ممکن است در شرایط دیگر به لهجه‌های محلی یا اجتماعی خاص خود تکلم کنند. این زبان معمولاً همان زبان درس خواندگان است و غالباً با زبان نوشتار یکی است.[۵]
  • زبان معیار یکی از گونه‌های زبانی رایج در جامعه زبانی است که با تغییراتی که در صورت و ساخت و نیز نقش و کارکرد آن ایجاد می‌گردد از سوی اکثر افراد جامعه زبانی به عنوان الگوی زبانی معتبر پذیرفته می‌شود و در نوشتارهای رسمی و گفتارهای برنامه‌ریزی شده به کار می‌رود.[۶]
  • هر زبانی با توجه به شرایطی مانند تعلق اهل آن به منطقه جغرافیایی و طبقهٔ اجتماعی معین و جنسیت و قومیت و سن و تحصیلات سخن‌گویان، گونه‌های زیاد و متعددی دارد که از میان آن‌ها یک گونه اعتبار بیشتری دارد، این گونهٔ خاص زبان معیار نامیده می‌شود.[۷]

ویژگی‌ها

ویرایش

با توجه به این تعریف باید دید که چه گونه‌ای از زبان می‌تواند به آن درجه برسد که دانش آموختگان و فرهیختگان آن را به کار گیرند. به نظر «بارچ»، گونه زبانی که بتواند به‌طور طبیعی به زبان معیار تبدیل شود باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:

  • یک گروه معتبر سیاسی و اقتصادی و تحصیلی آن را به کار برند.
  • دارای ادبیات تاریخی و نویسندگان بزرگ باشد.
  • در یک منطقه مرکزی جغرافیایی رواج داشته باشد.[۸]

همچنین «رنجبر» نیز سه ویژگی دیگر بدان می‌افزاید:

  • سهولت گویش.
  • تعداد گویشوران اصیل و غیر اصیل در مقایسه با سایر گونه‌های زبان.
  • محبوبیت و مقبولیت گویش در بین گویشوران سایر گویش‌ها.[۹]

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. والی رضایی. «زبان معیار چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟» (PDF). دانشگاه امام حسین. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۳۰ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۴.
  2. میرجلال‌الدین کزازی (۱۳۷۶)، پرنیان پندار، روزنه، تهران
  3. ترادگیل، پیتر (1376)، زبان‌شناسی اجتماعی، ترجمهٔ محمد طباطبایی، آگاه، تهران
  4. مدرسی، یحیی، (1368)، درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران
  5. صادقی، علی اشرف (1362)، زبان معیار، نشر دانش، سال سوم، شمارهٔ 4، ص 16-21
  6. سارلی، ناصرقلی (1387)، زبان فارسی معیار، هرمس، تهران
  7. رنجبر چقاکبودی، وحید (۱۳۹۱). زبان و زبان‌گونه‌ها. کرمانشاه: باغ‌نی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۶۹۹-۹۹-۵.
  8. Bartsch, Renate (1987), Norms of Language, Longman, London;
  9. وحید رنجبر (۱۳۸۸)، کردی معیار کرمانشاه، نقد حال