سازمان برنامه و بودجه کشور
سازمان برنامه و بودجه کشور (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سابق) یک سازمان دولتی ایران است که در سال ۱۳۲۷ راه‌اندازی شد. به گفته خداداد فرمانفرمائیان، هدف ایجاد آن، یافتن راهی برای انجام پروژه‌هایی بود که سیستم «پرفساد و تودرتوی آن دوره» از انجام آنها عاجز بود. وظیفه این سازمان، برنامه‌ریزی و نظارت توسعه‌ای و راهبردی نظام اقتصادی و اجتماعی کشور بود، که تحت نظر یک شورای عالی، یک هیئت نظارت و یک مدیرعامل فعالیت می‌نمود. این سازمان در سال ۱۳۷۹ در دولت محمد خاتمی با سازمان اداری و استخدامی کشور ادغام شد تا تشکیلات عظیم سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور کار امور استخدامی، بودجه‌ریزی و برنامه‌ریزی مرکزی را انجام دهد. این سازمان در این دوره در بین کارشناسان دولت به نماد کاغذبازی و دیوان‌سالاری نفتی مرکزگرا تبدیل شده بود.[۱] در دولت نهم، تیم جدید و شخص محمود احمدی‌نژاد با توجه به تجربه‌های زمان استانداری با انحصار اختیارات در این سازمان، خروج آن از اندیشه و برنامه‌ریزی و ورود به کار دستگاه اجرایی مخالف بودند و نتایج برنامه‌ریزی ناکارآمد مرکزگرای آن برای توسعه شهرها و روستاهای کشور منفی می‌دانستند. آن را سازمانی «زنگوله پا» معرفی می‌کردند که تمام اختیارات را گرفته، در خودش بلوکه کرده و مانع پیشرفت متوازن گشته.[۲] لذا اواخر سال ۱۳۸۵ دفاتر استانی این سازمان در استانداری‌ها ادغام شد. در بودجه‌ریزی سال ۱۳۸۶ محاسبه شد، دوباره کاری تخصیص حقوق کارکنان دولت توسط سازمان مدیریت ۱۵۰۰ میلیارد توان هزینه اضافی ایجاد می‌کند، پس اینکار به خود وزارت اقتصاد سپرده شد.[۳] سپس در تیر ۱۳۸۶ این سازمان در دو معاونت رئیس‌جمهور به نام معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی و توسعه مدیریت و سرمایه انسانی به صورت کامل ادغام شد تا بودجه کوچک شود و نهادی صرفا برای نظارت،[۴] اندیشه و برنامه‌ریزی کلان بجای آن باشد.[۵]
 | |
 رئیس کنونی از ۱۴ مرداد ۱۴۰۳ | |
| نام پیشین | سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی |
|---|---|
| بنیان‌گذاری | ۱۳۲۷: بنیادگذاری ۴ مرداد ۱۳۹۵: احیای سازمان با تفکیک مجدد سازمان مدیریت |
| انحلال | ۱۷ تیر ۱۳۷۹: ادغام در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ۱۳۸۶: انحلال سازمان مدیریت و تشکیل معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ۱۹ آبان ۱۳۹۳: احیای سازمان مدیریت |
| گونه | دولتی |
| ستاد | تهران |
| مکان | |
محدودهٔ فعالیت |  ایران |
معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان | سید حمید پورمحمدی |
| وبگاه | |
نام پیشین | سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی |
ادغام یا حذف سازمان مدیریت به یکی از محورهای اصلی انتقادی مخالفان مخالفان دولت و جناح اصلاحات نسبت جناح اصلاحات نسبت به دولت وقت، مخصوصاً در انتخابات‌ها تبدیل گشت، درنتیجه موجی از تبلیغات ضد اینکار در رسانه‌های زنجیره‌ای در ایران انجام شد.[۶] مخالفان، اینکار را «انحلال نظام تدبیر»، درنتیجه مخالفت دولت و احمدی‌نژاد با تعقل و برنامه‌ریزی و جایگزینی آن با «برنامه‌روزی»،[۷] تلاش برای ایجاد زمینه فساد بی حساب و خرج درآمد نفتی بالا رفته معرفی کردند[۸][۹] و برخی نمایندگان جناح اصلاحات مجلس رشد قیمت ارز و تورم و کاهش رشد اقتصادی را در نتیجه این اقدام دانستند و بیان کردند کشور نیاز به مغز متفکر فرابخشی داشته که به دلیل ادغام این نهاد، سیاست‌های پولی و مالی کشور به هم ریخته.[۱۰]
در ۱۳۹۳ دولت اصلاحات حسن روحانی که وعده ایجاد دوباره سازمان مستقل مدیریت و برنامه را داده بود، با ایجاد دوباره دفاتر استانی سازمان برنامه، این سازمان را دوباره ایجاد نمود.[۱۱] در ۴ مرداد ۱۳۹۵ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور مجدداً به دو سازمان برنامه و بودجه و سازمان اداری واستخدامی کشور تجزیه گردید و محمدباقر نوبخت به عنوان رئیس سازمان برنامه و بودجه منصوب گردید.[۱۲] رئیس کنونی این سازمان سید حمید پورمحمدی است. پورمحمدی با توجه به تجربه گسترده‌اش، مأموریت دارد تا در مسیر اصلاح ساختار بودجه، کاهش کسری بودجه و اجرای برنامه‌های کلان اقتصادی گام بردارد.[۱۳]
سازمان‌ها و شوراهای وابسته
ویرایش- مرکز آمار ایران
- سازمان نقشه‌برداری کشور
- سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها
- مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری
- دبیرخانه هیئت امنای صندوق توسعه ملی
- شورای عالی اقتصاد
- شورای عالی آمار
- شورای عالی فنی
- شورای عالی نقشه‌برداری
- شورای عالی آمایش سرزمین
فهرست رؤسا
ویرایشدوره پهلوی
ویرایش- حسن مشرف نفیسی
- میرزا سید محمدخان سجادی تهرانی
- جعفر شریف امامی
- ابوالقاسم پناهی
- احمد ابراهیمی زنگنه
- احمدحسین عدل
- ابوالحسن ابتهاج
- خسرو کمال هدایت کابینه منوچهر اقبال
- رضا فلاح کابینه اول جعفر شریف امامی
- احمد آرامش کابینه اول جعفر شریف امامی سال ۱۳۳۹
- محمدصفی اصفیاء کابینه حسنعلی منصور
- محمدمهدی سمیعی[۱۴]
- خداداد فرمانفرمائیان کابینه امیرعباس هویدا
- عبدالمجید مجیدی کابینه امیرعباس هویدا
- حسین کاظم‌زاده کابینه امیرعباس هویدا
- علی هزاره کابینه امیرعباس هویدا
- عبدالمجید مجیدی کابینه امیرعباس هویدا
- محمد یگانه کابینه جمشید آموزگار
- منوچهر آگاه کابینه جمشید آموزگار
- مرتضی صالحی کابینه جمشید آموزگار
- حسنعلی مهران کابینه جعفر شریف‌امامی
دوره جمهوری اسلامی ایران
ویرایش- علی‌اکبر معین‌فر کابینه بازرگان
- عزت‌الله سحابی کابینه بازرگان[۱۵] و شورای انقلاب اسلامی ایران[۱۶]
- موسی خیّر کابینه رجایی
- محمدتقی بانکی کابینه رجایی
- مسعود روغنی زنجانی کابینه موسوی و هاشمی رفسنجانی
- حمید میرزاده کابینه هاشمی رفسنجانی
- محمدعلی نجفی کابینه محمد خاتمی
- محمدرضا عارف کابینه خاتمی
- محمد ستاری‌فر کابینه خاتمی
- حمیدرضا برادران شرکا کابینه خاتمی (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی)
- فرهاد رهبر کابینه احمدی‌نژاد (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی)
- سید امیرمنصور برقعی کابینه احمدی‌نژاد (معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی)
- ابراهیم عزیزی کابینه احمدی‌نژاد (معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی)
- بهروز مرادی کابینه احمدی‌نژاد (معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی)
- محمدباقر نوبخت کابینه حسن روحانی
- سید مسعود میرکاظمی کابینه سید ابراهیم رئیسی
- داود منظور کابینه سید ابراهیم رئیسی
- سید حمید پورمحمدی کابینه مسعود پزشکیان
منابع
ویرایش- ↑ «موتور خاموش». هفته نامه تجارت فردا. ۲۰۱۵-۱۱-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۲۲.
- ↑ پوراستاد، وحید (۲۰۱۳-۰۷-۲۶). «۳۰ جنجال یک رئیس‌جمهور (۵): انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۲۱.
- ↑ جهان، Fararu | فرارو | اخبار روز ایران و (۱۳۹۳-۰۸-۲۰). «سازمان مدیریت و برنامه؛ از انحلال تا احیا». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۲۲.
- ↑ آنلاین، اقتصاد (۱۳۹۲-۰۵-۰۱). «سخنان تاجگردون درباره انحلال سازمان مدیریت». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۲۲.
- ↑ پوراستاد، وحید (۲۰۱۳-۰۷-۲۶). «۳۰ جنجال یک رئیس‌جمهور (۵): انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۲۲.
- ↑ «منتقد انحلال سازمان مدیریت، ادعای خود را پس گرفت». مشرق نیوز. ۲۰۱۴-۰۷-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۲۲.
- ↑ «لزوم تشکیل نهضت ضد فساد». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۵-۰۳-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۲۲.
- ↑ «گسترش فساد اداری در نبود سازمان برنامه». شرق. ۲۰۲۵-۰۳-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۲۲.
- ↑ «امضای رئیس جمهور پای احیای سازمان مدیریت». خبرآنلاین. ۲۰۱۴-۱۲-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۲۲.
- ↑ آنلاین، اقتصاد (۱۳۹۲-۰۴-۲۳). «پیامدهای اقتصادیِ انحلال سازمان مدیریت». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۲۲.
- ↑ «امضای رئیس جمهور پای احیای سازمان مدیریت نشست». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۴-۱۲-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۲۲.
- ↑ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تجزیه شد الف
- ↑ «سید حمید پورمحمدی؛ بیوگرافی رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت چهاردهم». شهر بورس.
- ↑ «زندگی و زمانه مهدی سمیعی، شایسته‌ترین بانکدار ایرانی عصر پهلوی دوم». عصر بانک. ۱۱ شهریور ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ اوت ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ شهریور ۱۳۹۴.
- ↑ «حکم انتصاب آقای عزت اللَّه سحابی به سمت سرپرست سازمان برنامه و بودجه». سایت جامع امام خمینی.
- ↑ «حکم انتصاب آقای عزت اللَّه سحابی به سمت سرپرست سازمان برنامه و بودجه». سایت جامع امام خمینی.
- طباطبایی مجد، غلامرضا (زمستان ۱۳۷۴). دائرةالمعارف مصور زرین. انتشارات زرین. شابک ۹۶۴-۴۰۷-۰۱۹-۴.
- محمدزاده، «اکبر اهداف و رسالتهای سازمان برنامه و بودجه»
پیوند به بیرون
ویرایش