سرطان کبد (به انگلیسی: Liver Cancer) رشد سرطانی سلول‌های کبد می‌باشد که به صورت یک توده در قسمت فوقانی راست شکم و با علائم عمومی مانند درد، کاهش وزن با دلایل نامعلوم، زردی و ضعف، خود را نشان می‌دهد.

سرطان کبد
سی‌تی اسکن یک کبد مبتلا به کلانژیوکارسینوما
تخصصپزشکی گوارش، پزشکی کبد، سرطان‌شناسی
نشانه‌هااحساس درد یا وجود یک توده در سمت راست شکم در ناحیهٔ زیر قفسه سینه، آب‌آوردگی شکم، زردی پوست، کبودی پوست، کاهش وزن، ضعف[۱]
دورهٔ معمول آغازدر سن ۵۵ تا ۶۵ سال[۲]
علتهپاتیت بی، هپاتیت سی، الکلیسم، آفلاتوکسین، بیماری کبد چرب غیر الکلی، آلودگی به انگل‌های کبدی[۳][۴]
روش تشخیصآزمایش خون، تصویربرداری پزشکی، بافت‌برداری[۱]
پیشگیریواکسیناسیون هپاتیت بی، درمان مبتلایان به هپاتیت بی و سی[۳] کاهش مصرف حاد الکل، کاهش قرارگیری در معرض آفلاتوکسین
درمانجراحی، درمان هدفمند، پرتودرمانی[۱]
پیش‌آگهینرخ زنده‌مانی ۵ ساله ~۱۸٪ (در آمریکا);[۲] ۴۰٪ (در ژاپن)[۵]
فراوانی۶۱۸٬۷۰۰ (در سال ۲۰۱۸)[۶]
مرگ‌ها۷۸۲٬۰۰۰ نفر (۲۰۱۸)[۷]
طبقه‌بندی و منابع بیرونی

میزان ابتلا به این سرطان، در نقاط مختلف دنیا در حال رشد و افزایش است.[۸][۹] سرطان کبد، ششمین سرطان شایع و چهارمین علت مرگ بر اثر سرطان در دنیاست.[۷][۱۰] این سرطان در مردان شایع‌تر است و عموماً در سنین ۵۵ تا ۶۵ سالگی، بروز می‌یابد.[۱۱][۳] سرطان کبد در مناطق شیوع هپاتیت بی و سی مانند بخش‌هایی از آسیا و آفریقای سیاه، شایع‌تر است.[۳]

انواع ویرایش

سرطان اولیه کبد، در سلول‌های کبد آغاز می‌شود و بر اساس نوع سلول سرطانی تقسیم می‌شوند. منشأ این نوع سرطان می‌تواند سلول‌ها و بافت‌های مختلفی از کبد مانند پارانشیم کبدی، مجاری صفراوی، رگ‌های خونی و گلبول‌های سفید باشد. مهم‌ترین انواع سرطان کبد، عبارت‌اند از:

کارسینوم هپاتوسلولار ویرایش

کارسینوم هپاتوسلولار (HCC)، رایج‌ترین شکل سرطان کبد اولیه است؛ که در سلول‌های کبدی موسوم به هپاتوسیت‌ها، آغاز می‌شود. حدود ۷۵ درصد از موارد سرطان کبد، از این نوع هستند.[۱۲]

کلانژیوکارسینوما ویرایش

در کلانژیوکارسینوما (CCA) منشأ سلول‌های سرطانی، سلول‌های اپیتلیال مجاری صفراوی موجود در کبد است. این نوع سرطان، سرطان مجاری صفراوی نیز نامیده می‌شود.[۱۳] به تومورهای خوش‌خیم با منشأ سلول‌های سیستم صفراوی کلانژیوما گفته می‌شود.

آنژیوسارکوم و همانژیوسارکوم ویرایش

آنژیوسارکوم و همانژیوسارکوم در رگ‌های خونی کبد شروع شده و بسیار سریع رشد کرده و تهاجمی است. این نوع سرطان، نادر است و حدود ۰٫۱ تا ۲٫۰ درصد از مجموع موارد سرطان اولیه کبد را شامل می‌شود.[۱۴]

هپاتوبلاستوما ویرایش

تومورهای ناشایع دیگری نیز به صورت اولیه در کبد بروز می‌کنند. هپاتوبلاستوما، توموری بسیار نادر اما بدخیم است که مختص سلول‌های نابالغ کبدی است و در کودکان مشاهده می‌شود. این نوع سرطان، عمدتاً در لوب راست کبد مشاهده می‌شود.[۱۵][۱۶][۱۷]

علل ویرایش

مهم‌ترین دلایل ابتلا به سرطان کبد، سیروز، در نتیجهٔ ابتلا به بیماری‌های مانند هپاتیت بی و هپاتیت سی و مصرف بیش از حد الکل و الکلیسم است. بیماری کبد چرب غیر الکلی و قرارگیری در معرض سم قارچی آفلاتوکسین و انگل‌های کبدی،[۱۸] چاقی، بیماری ذخیره‌ای آهن و تریزومی ۱۸ نیز می‌توانند زمینه بروز این سرطان را فراهم سازند.

علائم ویرایش

کارسینوم هپاتوسلولار: توده شکمی، درد شکم و پشت، تهوع، کم خونی، زردی، خارش، کاهش وزن و تب.

کلانژیوکارسینوما: تعریق، زردی، درد شکمی، کاهش وزن و بزرگی کبد.

تشخیص ویرایش

  • اسکن‌ها، اولتراسونوگرافی و اسکن‌های MRI در ۸۰٪ از بیماران، ضایعهٔ اصلی را نشان می‌دهند. اسکن‌های MRI بهترین روش نشان‌دادن تهاجم تومور به وریدهای کبدی هستند.
  • آنژیوگرافی: هپاتوم‌ها معمولاً از شریان کبدی خونگیری می‌کنند و ۸۰٪ از آن‌ها از لحاظ عروقی از پارانشیم مجاور خود غنی‌تر هستند. کلانژیوکارسینوم‌ها معمولاً عروق کمتری از بافت‌های کبدی مجاور دارند.
  • بیوپسی (نمونه برداری) کبد:

بیوپسی مرکزی از راه پوست یا بیوپسی آسپیراسیون در صورتی‌که محل آن برحسب اسکن انتخاب شود، در اکثر بیماران تشخیص قطعی را ثابت خواهد کرد. بعد از بررسی بافت H&E می‌توان با روش ایمونو هیستوشیمی IHC تشخیص دقیق تری را داد.

درمان ویرایش

بستگی به نوع، مرحله و درجه بدخیمی دارد ولی ترکیبی از جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی است.

هپاتوسلولار کارسینوما: برداشتن بخشی از کبد، پیوند کبد، کرایوابلیژن (تخریب تومور با سرما)، کموامبولیزیشن (تزریق مستقیم داروی ضدسرطان از طریق عروق کبدی به تومور)، رادیوتراپی، داروهایی مانند Sorafenib، رادیوفریکوئنسی ابلیژن (تخریب تومور با امواج رادیویی) و…

کلانژیوکارسینوما: براکی تراپی (قراردادن منشأ رادیوتراپی در داخل کبد)، پیوند کبد، فتودینامیک تراپی، رادیوتراپی.

هپاتوبلاستوما: شیمی‌درمانی شامل داروهایی مانند وین کریستین، سیکلوفسفامید و دوکسورابیسین، رادیوتراپی، پیوند کبد و برداشتن بخشی از کبد با جراحی

استخراج مواد دارویی بیولوژیک از آبزیان دریایی به ویژه گیاهان، خارتنان و نرم‌تنان نیز از طرح‌های مدنظر پژوهشگران است. یکی از داروهای ضدسرطان کبد از خیار دریایی استخراج می‌شود.[۱۹]

جراحی ویرایش

جراحی گزینهٔ درمانی افرادی است که سرطان کبدشان در مرحلهٔ اولیه است. معمولاً جراح، کل کبد یا بخشی از آن را که به سرطان مبتلا شده‌است خارج می‌کند. اگر کبد خارج شود در این‌صورت کبد بیمار با بافت کبد سالم یک اهداکننده جایگزین می‌شود.

شیمی درمانی ویرایش

در شیمی درمانی از داروهایی برای از بین بردن سلول های در حال رشد سریع ، از جمله سلول های سرطانی استفاده می شود. شیمی درمانی می تواند از طریق ورید بازو ، به صورت قرص یا هر دو انجام شود. شیمی درمانی گاهی برای درمان سرطان پیشرفته کبد استفاده می شود.[۲۰]

منابع ویرایش

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام NIH2016 وارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام SEER2016 وارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. pp. Chapter 5.6. ISBN 978-9283204299.
  4. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GBD2013 وارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  5. "がん診療連携拠点病院等院内がん登録生存率集計:[国立がん研究センター がん登録・統計]". ganjoho.jp. Retrieved 2 February 2020.
  6. GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence, Collaborators. (8 October 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577. PMID 27733282. {{cite journal}}: |first1= has generic name (help)
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ Bray, F; Ferlay, J; Soerjomataram, I; Siegel, RL; Torre, LA; Jemal, A (November 2018). "Global cancer statistics 2018: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries". CA: A Cancer Journal for Clinicians. 68 (6): 394–424. doi:10.3322/caac.21492. PMID 30207593. S2CID 52188256.
  8. Bruix, Jordi; Han, Kwang-Hyub; Gores, Gregory; Llovet, Josep Maria; Mazzaferro, Vincenzo (April 2015). "Liver cancer: Approaching a personalized care". Journal of Hepatology. 62 (1): S144–S156. doi:10.1016/j.jhep.2015.02.007. ISSN 0168-8278. PMC 4520430. PMID 25920083.
  9. Mantovani, Alessandro; Targher, Giovanni (July 2017). "Type 2 diabetes mellitus and risk of hepatocellular carcinoma: spotlight on nonalcoholic fatty liver disease". Annals of Translational Medicine. 5 (13): 270. doi:10.21037/atm.2017.04.41. ISSN 2305-5839. PMC 5515814. PMID 28758096.
  10. Akinyemiju, Tomi; Abera, Semaw; Ahmed, Muktar; Alam, Noore; Alemayohu, Mulubirhan Assefa; Allen, Christine; Al-Raddadi, Rajaa; Alvis-Guzman, Nelson; Amoako, Yaw; Artaman, Al; Ayele, Tadesse Awoke (2017-12-01). "The Burden of Primary Liver Cancer and Underlying Etiologies From 1990 to 2015 at the Global, Regional, and National Level". JAMA Oncology (به انگلیسی). 3 (12): 1683–1691. doi:10.1001/jamaoncol.2017.3055. hdl:10037/11672. ISSN 2374-2437. PMC 5824275. PMID 28983565.
  11. "Cancer of the Liver and Intrahepatic Bile Duct - Cancer Stat Facts". SEER (به انگلیسی). Retrieved 2021-12-12.
  12. Yang, Ju Dong; Hainaut, Pierre; Gores, Gregory J.; Amadou, Amina; Plymoth, Amelie; Roberts, Lewis R. (2019-10). "A global view of hepatocellular carcinoma: trends, risk, prevention and management". Nature Reviews. Gastroenterology & Hepatology. 16 (10): 589–604. doi:10.1038/s41575-019-0186-y. ISSN 1759-5053. PMC 6813818. PMID 31439937. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  13. Ahmed, Irfan; Lobo, Dileep N. (2009-01-01). "Malignant tumours of the liver". Surgery - Oxford International Edition (به انگلیسی). 27 (1): 30–37. doi:10.1016/j.mpsur.2008.12.005. ISSN 0263-9319.
  14. Kumar, Anila; Sharma, Bashar; Samant, Hrishikesh (2021), "Liver Angiosarcoma", StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30855812, retrieved 2021-02-25
  15. PDQ Pediatric Treatment Editorial Board (2002), "Childhood Liver Cancer Treatment (PDQ®): Health Professional Version", PDQ Cancer Information Summaries, Bethesda (MD): National Cancer Institute (US), PMID 26389232, retrieved 2021-02-25
  16. Khanna, Rajeev; Verma, Sanjeev Kumar (2018-09-21). "Pediatric hepatocellular carcinoma". World Journal of Gastroenterology. 24 (35): 3980–3999. doi:10.3748/wjg.v24.i35.3980. ISSN 1007-9327. PMC 6148423. PMID 30254403.
  17. Emre, S; McKenna, GJ (December 2004). "Liver tumors in children". Pediatric Transplantation. 8 (6): 632–8. doi:10.1111/j.1399-3046.2004.00268.x. PMID 15598339. S2CID 35883310.
  18. Balogh, Julius; Victor, David; Asham, Emad H; Burroughs, Sherilyn Gordon; Boktour, Maha; Saharia, Ashish; Li, Xian; Ghobrial, R Mark; Monsour, Howard P (2016-10-05). "Hepatocellular carcinoma: a review". Journal of Hepatocellular Carcinoma. 3: 41–53. doi:10.2147/JHC.S61146. ISSN 2253-5969. PMC 5063561. PMID 27785449.
  19. استخراج داروی ضد سرطان کبد از خیار دریایی . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  20. «سرطان کبد چیست؟ علایم + روش های درمان». کارمادیو.