سرمتی‌ها

سرمتیان
	نقوش سواره نظام سرمتیان در نبرد
نام‌های جایگزین	سرم ها، سرمتی ها
مکان	اورال جنوبی, قفقاز شمالی, دریای سیاه
دوران	عصر آهن
تاریخ‌ها	سده سوم پیش از میلاد - سده چهارم پس از میلاد
ویژگی‌ها	مردمان ایرانی تبار چادرنشین ساکن استپ ها
پس از	سائورومات ها
پیش از	حمله هون ها

سَلْم‌ها^[۱] یا سَرمَتیان، که سَرمتی‌ها هم نامیده شده‌اند، یکی از تیره‌های باستانی ایرانی‌تبار بودند که در استپ‌های جنوب روسیه و اوکراین در اروپا زندگی می‌کردند. سرم‌ها جزو مردمان ایرانی‌تبار ساکن اروپا بودند و شاخه غربی از سکاها به‌شمار می‌آمدند که در سده ۴ و ۵ پیش از میلاد زندگی می‌کردند.^[۲]^[۳]سارمات‌ها در نهایت به سبب یورش هون‌ها به سوی لهستان و اروپا رفتند و در آنجا عمدتاً جذب اقوام اسلاوهای نخستین اروپای شرقی در اوایل سده‌های میانه شدند.

البته با گذر زمان نام سرمت به سرزمین بزرگی از ایل‌های با تبارهای گوناگون گفته شد ولی قوم غالب در میان آن‌ها به ویژه در منطقه جنوبی «سرمستان» (سلمستان)^{^{[نیازمند منبع]}} قوم ایرانی‌تبار بود.

قبایل سرمتی در بزرگ‌ترین گسترش خود، نزدیک به قرن اول پس از میلاد، قلمروهای از ویستولا تا ولگا را پوشش می‌دادند. سرمتیان در حدود قرن اول پس از میلاد شروع به نبرد با قوای امپراتوری روم همراه با قبایل آلمانی کردند.

در قرن ۳–۵ پس از میلاد، سرمتیان توسط گوت‌ها و بعداً توسط هون‌ها شکست خوردند. بعدها آن‌ها توسط اسلاوهای اروپای شرقی جذب شدند.

استیلای سرمتیان در استپ‌ها در قرن دوم و سوم پس از میلاد، زمانی که هون‌ها قلمرو آن‌ها را در استپ خزر و منطقه اورال فتح کردند، شروع به کاهش کرد. این قوم پس از قرن چهارم پیش از میلاد رفته رفته با آغاز دوره مهاجرت‌ها (هون‌ها، گوت‌ها) از جمعیتش کاسته شد و با مردمانی که بعدها در مرزبندی‌های سیاسی نوینی در چارچوب روسیه کنونی و اوکراین، بلاروس، لهستان، لیتوانی، مجارستان، بلغارستان، رومانی، مولداوی و کشورهای بالکان جای گرفتند، درآمیختند.

گرچه تیره‌ای مانند یاسی‌ها تا سده پانزدهم نیز به زبان یاسی سخن می‌گفتند و تا سده نوزدهم خودگردان بودند؛ امروزه نیز فرهنگ و نژادشان در مجارستان آشکار و جداگانه است. از دیگر نوادگان این قوم در آغاز قرون پس از میلاد به آلان‌ها معروف شدند و در قرون جدید آن‌ها را با نام آسی‌ها می‌شناسند که در منطقه اوستیا زندگی می‌کنند.^[۴]

به گفتهٔ هرودت، سرم‌ها از اقوام ایرانی سکایی بوده‌اند که از سکاهای جوان و آمازون‌ها (رزمنده‌ها) شکل گرفته‌اند. این قوم متعلق به شعبهٔ شمالیِ گروهِ ایرانی زبانِ ساکن در آسیا بوده‌اند که در قرن سوم قبل از میلاد جانشین سکاها در جنوب اوکراین شدند و تا حملهٔ گوت‌ها و هون‌ها در این سرزمین باقی مانده و با مادها، پارسها، و پارتها از نظر نژادی، پیوستگی نزدیکی داشته‌اند. زبان آنها وابسته به زبان اوستایی بوده که از زبان سکاها گرفته شده‌است.^[۵]

گسترده‌ترین ناحیه‌ای که سرم‌ها در آن سکونت یافتند از یک سو سرزمین میان رودخانه ویستولا تا ریزشگاه رود دانوب و از سوی شرق تا ولگا، و از سوی دیگر از منطقه اسرارآمیز فراشمالی‌ها در شمال تا دریای سیاه و دریای خزر در جنوب بود. سرزمین‌های میان دریای سیاه و خزر تا کوه‌های قفقاز هم در محدوده آن‌ها به‌شمار می‌آمد.

ریشه نام سرمت را هم ریشه با واژه اوستایی zarema- به معنی «پیر» دانسته‌اند و نظر زبانشناسان بر این است که این نام معنی ارشد و پیش‌کسوت را تداعی می‌کرده‌است.^{^{[نیازمند منبع]}}

جایگاه در متون تاریخی

در شاهنامه فردوسی و متون کهن دوران اسلامی از آنها به صورت سَرم و سلم یاده شده و از سلم به نام یکی از سه پسر فریدون یاد شده که بخش غربی سرزمین پدری اش برای فرمانروایی بدو سپرده شد. بر اساس نظر غالب خاورشناسان، قوم سلم را همان طوایف سارمات می‌دانند.^[۶]

در اَوِستا نیز از سرم‌ها تحت عنوان «سئیریم» یاد شده و در فروردین‌یشت بند ۱۴۳ چنین آمده‌است:^[۶]

می‌ستاییم فروهرهای راست‌مردان سرزمین‌های «ایرانی» را، می‌ستاییم فروهرهای راست‌زنان سرزمین‌های «ایرانی» را،

می‌ستاییم فروهرهای راست‌مردان سرزمین‌های «تورانی» را، می‌ستاییم فروهرهای راست‌زنان سرزمین‌های «تورانی» را،

می‌ستاییم فروهرهای راست‌مردان سرزمین‌های «سَئیریم» را، می‌ستاییم فروهرهای راست‌زنان سرزمین‌های «سَئیریم» را.

تیره‌ها و دسته‌های سرمی

نکته دستوری زبان سکاها

در زبان سکایی (اسکیتی) «ت» یا «د» نشان جمع است همانند «ان» یا «ها» در زبان پارسی.

اسکی = سکا (مفرد) | اسکیت = سکاها (جمع)
آمار = آمار (مفرد) | آمارت = آمارها (جمع)
سرم = سرم/سلم (مفرد) | سرمت = سرم/سلم‌ها (جمع)
پار = پار (مفرد) | پارت = پارها (جمع)
اُس = اس (مفرد) | اُست = اس‌ها (جمع)

منابع

↑ Bailey, Harold Walter (1985). Khotanese Text. Cambridge University Press. p. 65. ISBN 978-0-521-25779-4.
↑ J.Harmatta: "Scythians" in UNESCO Collection of History of Humanity - Volume III: From the Seventh Century BC to the Seventh Century AD. Routledge/UNESCO. 1996. pg. 182
↑ (2007). Encyclopædia Britannica, s.v. "Sarmatian". Retrieved May 20, 2007, from [Encyclopædia Britannica Online: http://www.britannica.com/eb/article-9065786]
↑ James Minahan, "One Europe, Many Nations", Published by Greenwood Publishing Group, 2000. pg 518: "The Ossetians, calling themselves Iristi and their homeland Iryston are the most northerly Iranian people. … They are descended from a division of Sarmatians, the Alans who were pushed out of the Terek River lowlands and in the Caucasus foothills by invading Huns in the fourth century A.D.
↑ کاظم‌زاده، محمد (۱۳۸۸). «اوست‌ها: میراث داران ایران فرهنگی در قفقاز». فصلنامه مطالعات ملی.
↑ ^۶٫۰ ^۶٫۱ شریعتی، سید محمدعلی (۱۳۸۴). «اوستی‌ها، ایرانیانی در قلب قفقاز». مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز.

Brzezinski, R. , et al, The Sarmatians 600 BC-AD 450 (in series Men-At-Arms 373) ISBN 1-84176-485-X
Davis-Kimball, Jeannine. 2002. Warrior Women: An Archaeologist's Search for History's Hidden Heroines. Warner Books, New York. 1st Trade printing, 2003. ISBN 0-446-67983-6 (pbk).
Tadeusz Sulimirski، The Sarmatians (vol. 73 in series "Ancient People and Places") Praeger Publishers, 1970