سماق
برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
سُماق (نام علمی: Rhus) درختچهایست کوهستانی که میوههای خوشهای دارد و میوهٔ آن پس از کوبیده شدن به عنوان چاشنی، همراه با غذاهای گوشتی همچون کباب استفاده میشود. طعم آن گرایش به ترشی دارد. گیاه سماق از راسته افراسانان (Sapindales)، تیرهٔ پستهایان (Anacardiaceae) است.[۱]
سماق | |
---|---|
میوه سماق در پائیز (مینهسوتا) | |
ردهبندی علمی | |
فرمانرو: | گیاهان |
(طبقهبندینشده): | گیاهان گلدار |
(طبقهبندینشده): | دولپهایهای نو |
(طبقهبندینشده): | رزیدها |
راسته: | افراسانان |
تیره: | پستهایان |
سرده: | سماقها کارل لینه |
گونه نماد | |
Rhus coriaria | |
گونهها | |
حدود ۲۵۰ گونه |
واژهشناسی ویرایش
سماق معرب سماک پارسی است در تاجیکستان به آن تتوم یا سمارق تتوم میگویند.[نیازمند منبع] سماق در قدیم سماک نیز تلفظ میشده[۲] و ریشهٔ واژه، سُمّاق سریانی است.
منطقه رویش ویرایش
سماق در غرب آسیا و شرق آفریقا و آمریکای شمالی میروید. این گیاه در ایران در شازند، تبریز، اردبیل، گرمی(مغان)، شمیران، تفرش، خراسان، قم، محلات، شیراز، تویسرکان، رودبار، هوراند، سردشت، اقلید، شهرستان گناباد( روستای خانیک) میروید.
کاربرد غیر خوراکی ویرایش
سماق یکی از اجزای سفره هفت سین ایرانیان است.[نیازمند منبع] در یونان باستان از چوب سماق به جهت رنگآمیزی پارچههای پشمی استفاده میشدهاست و در کشور ایتالیا از این گیاه برای رنگ دادن به چرم نیز استفاده شدهاست.[۳]
هشدار ویرایش
- میوه تازه سماق به دلیل ایجاد مسمومیت نباید مصرف شود و فقط باید خشک آنرا مصرف کرد.
- به دلیل اینکه سماق سرد است برای افراد سردمزاج مناسب نبوده و باید با گیاهان گرم مصرف شود،
- صمغ درخت سماق باعث یبوست شدید میشود
- مصرف بیش از حد آن هم به صورت چاشنی بیش از پنج گرم میتواند مسمومیت زا باشد.[۴]
خواص و کاربرد ویرایش
کاربردهای سماق بیشتر در تولید و چاشنی غذایی است. [نیازمند منبع] همچنین از خواص دارویی آن در طب سنتی استفاده میشود.[نیازمند منبع] علت افزودن سماق به کباب این است که خوردن گوشت کباب شده باعت تولید آنزیمهایی در بدن میشود که مضر هستند، سماق میتواند اثر این آنزیمها را خنثی کرده و در عین حال چاشنی خوبی برای آشها و سوپها و خورشتها و رنگ آنها را مشکی کرده و اشتها را تحریک میکند.
ترکیبات ویرایش
ترکیبات میوه: در آنالیزی که بر روی میوه سماق انجام گرفت، مشخص شد که شامل: ۶/۹ درصد رطوبت، ۴/۷ درصد روغن، ۶/۲ پروتئین، ۶/۱۴ درصد فیبر، ۸/۱ درصد خاکستر و ۸/۶۳ درصد عصاره محلول در آب است.[نیازمند منبع]
سماق محتوای طیف گستردهای از ترکیبات فعال دارویی از قبیل: اسیدهای ارگانیک، فنولیک اسید، فلاونوئیدها، آنتوسیانینها، تاننهای هیدرولیز کننده و ترپنوئیدها است.[نیازمند منبع]
از نظر ترکیبات شیمیایی در میوه و در برگهای سماق تانن فراوانی موجود است. در برگهای خشک آن بین ۳۰–۱۵ درصد تانن وجود دارد و به علاوه یک ماده رنگین زرد به نام میریستین یافت میشود. در میوه آن علاوه بر تانن مقدار قابل توجهی سیتریک اسید، وینیک اسید، مالیک اسید موجود است؛ که مزه ترش را به آن میدهد.[نیازمند منبع]
تکثیر ویرایش
تکثیر سماق از طریق قلمه، پاجوش و بذر صورت میگیرد؛ که رایجترین روش آن از طریق کشت پاجوش است. بذرهای سماق دارای رکود فیزیولوژیکی و فیزیکی است.
منابع ویرایش
- ↑ «سماق؛ محصول منحصربهفرد جنگلهای ارسباران». خبرگزاری مهر. ۱۶ مهر ۱۳۹۰.
- ↑ لغتنامهٔ دهخدا، ذیل «سماک».
- ↑ Oils, essential, organic, massage, absolutes, blends, extracts, dilution, fragrants, bases[پیوند مرده]
- ↑ «طبع، خواص، مضرات و مُصلح سماق در ویکی آنا». خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی آنا. ۲۷ مهر ۱۳۹۹.[پیوند مرده]
زرگری، علی، ۱۳۹۳، گیاهان دارویی، چاپ هشتم، انتشارات دانشگاه تهران