سهمگین‌مرغ (نام علمی: Gastornis)، یک سرده از پرندگان بی‌پرواز بزرگ منقرض‌شده‌است که در اواخر دوره پالئوسن و ائوسن از دوران سنوزوییک زندگی می‌کردند. در حال حاضر تصور می‌شود که این سردهٔ شامل سه یا چهار گونه مجزا است که از بقایای فسیلی ناقص که در غرب اروپای مرکزی (انگلیس، بلژیک، فرانسه و آلمان) یافت می‌شود، شناخته شده‌است. نمونه‌های کامل‌تری از گونه چهارم آمریکای شمالی که در گذشته در سردهٔ متمایز کهن‌زمین‌کاو[۲] (نام علمی: Diatryma) طبقه‌بندی شده بود، شناخته شده‌است. اکنون بسیاری از دانشمندان Diatryma را آن اندازه شبیه سایر گونه‌های سهمگین‌مرغ می‌دانند که باید در همان سرده قرار داد. گونه پنجم، که در گذشته در سردهٔ خود طبقه‌بندی شده بود، از چین شناخته شده‌است.

سهمگین‌مرغ
محدودهٔ زمانی: پالئوسن تا ائوسن ۵۶ تا ۴۵ میلیون سال پیش
اسکلت سوارشده G. gigantea
رده‌بندی علمی e
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پرندگان
راسته: سهمگین‌مرغ‌سانان
تیره: سهمگین‌مرغان
Fürbringer, 1888
سرده: سهمگین‌مرغ
Hébert, 1855 (vide Prévost, 1855)
گونه نماد
Gastornis parisiensis
Hébert, 1855
Other species
  • G. gigantea (Cope, 1876)
  • G. sarasini Schaub, 1929
  • G. geiselensis Fischer, 1978
  • G. russeli Martin, 1992
  • G. xichuanensis (Hou, 1980)
  • G. laurenti Mourer-Chauviré & Bourdon, 2020[۱]
مترادف
  • Diatryma Cope, 1876
  • Barornis Marsh, 1894
  • Omorhamphus Sinclair, 1928
  • Zhongyuanus (Hou, 1980)

گونه‌های سهمگین‌مرغ پرندگان بسیار بزرگی بودند و به‌طور سنتی به عنوان شکارچی پستانداران کوچک در نظر گرفته می‌شدند. با این حال، چندین خط از شواهد، از جمله نبود پنجه‌های قلابدار در ردپاهای شناخته‌شده سهمگین‌مرغ و مطالعه ساختار نوک آنها، باعث شده‌است که دانشمندان دوباره تفسیر کنند که این پرندگان را به عنوان گیاه خوارانی که احتمالاً از مواد گیاهی و دانه‌های سخت تغذیه می‌کنند.

سهمگین‌مرغ از مقدار زیادی بقایای فسیلی شناخته شده‌است، اما واضح‌ترین تصویر از این پرنده از چند نمونه تقریباً کامل از گونه G. gigantea به دست می‌آید. اینها عموماً پرندگان بسیار بزرگی بودند، با نوک بزرگ و جمجمه‌های عظیم که در ظاهر شبیه به «پرندگان وحشت» گوشتخوار آمریکای جنوبی (هراس‌مرغانphorusrhacids) بودند. بزرگترین گونه شناخته‌شده، G. gigantea می‌تواند به اندازه بزرگترین موآها رشد کند و به حدود ۲ متر (۶ فوت ۷ اینچ) در حداکثر ارتفاع برسد.[۳]

یک نسخه ساده شده از درخت خانواده که توسط آگنولین و همکارانش دریافت شد و در سال ۲۰۰۷ بازتولید شده‌است.

سنگواره‌های سهمگین‌مرغ از سراسر اروپای غربی، غرب ایالات متحده و چین مرکزی شناخته شده‌است. اولین فسیل‌های (پالئوسن) همگی از اروپا آمده‌اند و به احتمال زیاد این سرده از آنجا سرچشمه گرفته‌است. اروپا در این دوره یک قاره جزیره‌ای بود و سهمگین‌مرغ بزرگترین چهاراندام خشکی زمین بود. این پرنده شبیه فیل‌مرغان مالاگاسی است، پرندگان گیاهخواری که به‌طور مشابه، علیرغم فون بزرگ پستانداران بزرگ آن، بزرگترین جانوران در خشکی جدا افتاده ماداگاسکار بودند.[۴]

رژیم غذایی ویرایش

به‌طور سنتی گونه‌های سهمگین‌مرغ به عنوان شکارچی پستانداران کوچک شناخته می‌شوند اما پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که این جانوران به احتمال زیاد گیاه‌خوار بوده‌اند. برای نمونه شکل نوک و پنجه‌های گاستون‌مرغ که برخلاف پرندگان گوشت‌خوار حالت قلاب‌مانند نداشته‌اند. همچنین بررسی ایزوتوپ‌های کلسیم در استخوان‌های سهمگین‌مرغ و مقایسه آن با پرندگان و دایناسورهای گوشت‌خوار منقرض‌شده‌ای همچون تیرانوسور به گیاه‌خوار بودن این پرنده دلالت می‌کنند.

انقراض ویرایش

به‌طور سنتی رقابت سهمگین‌مرغ با پستانداران بزرگ به عنوان عامل انقراض آن معرفی می‌شود اما با توجه به این موضوع که سهمگین‌مرغ با برخی پستانداران بزرگ همزیستی داشته‌است؛ بنابراین ممکن است این جانور در اثر پیامدهای پدیده حداکثر حرارتی پالئوسن-ائوسن از میان رفته باشد.

نگارخانه ویرایش

منابع ویرایش

  1. Cécile Mourer-Chauviré; Estelle Bourdon (2020). "Description of a new species of Gastornis (Aves, Gastornithiformes) from the early Eocene of La Borie, southwestern France". Geobios. 63: 39–46. doi:10.1016/j.geobios.2020.10.002.
  2. ادهمی، علی (۱۳۸۴). دانشنامه پرندگان. فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص. ۲۲۹. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۵۱۵-۰۵-۶.
  3. Witmer, Lawrence; Rose, Kenneth (1991). "Biomechanics of the jaw apparatus of the gigantic Eocene bird Diatryma: Implications for diet and mode of life" (PDF). Paleobiology. 17 (2): 95–120. doi:10.1017/S0094837300010435. Archived from the original (PDF) on 28 July 2010.
  4. Buffetaut Eric, Angst Delphine (2014). "Stratigraphic distribution of large flightless birds in the Palaeogene of Europe and its palaeobiological and palaeogeographical implications". Earth-Science Reviews. 138: 394–408. Bibcode:2014ESRv..138..394B. doi:10.1016/j.earscirev.2014.07.001.