سید علی قاضی

عارف شیعه معاصر ایرانی

سید علی قاضی طباطبایی تبریزی (زاده ۷ فروردین ۱۲۴۸ در تبریز – درگذشته ۸ بهمن ۱۳۲۵ در نجف) مجتهد، فقیه، حکیم و عارف شیعه سده سیزده و چهارده خورشیدی بود.

سید علی قاضی
عنوان(ها)علامه، آیت الله العظمی، عارف بالله، سید الاولیا
اطلاعات شخصی
زاده
سید علی قاضی طباطبایی تبریزی

۱۳ ذیحجه ۱۲۸۵
۷ فروردین ۱۲۴۸
تبریز، ایران
درگذشته۶ ربیع‌الاول ۱۳۶۶
۸ بهمن ۱۳۲۵ (۷۷ سال)
محل دفنوادی‌السلام
همسر۴ همسر
فرزندان۲۶ فرزند (۱۱ پسر و ۱۵ دختر)
تحصیلاتتبریز - نجف
استادانسید احمد کربلایی و سید حسین (پدر وی)

وی از نوادگان عبدالوهاب تبریزی که نسب وی هم به حسن مثنی ابن حسن مجتبی می‌رسد. [۱]

زندگی

ویرایش

وی در ۷ فروردین ۱۲۴۸ (۱۳ ذیحجه ۱۲۸۵) در تبریز زاده شد. وی فرزند میرزا حسین قاضی طباطبایی (درگذشته ۱۲۷۲ ش) بود. سلسله نسب آن‌ها به عبدالوهاب تبریزی و از طریق او به علی بن ابیطالب می‌رسد.[۲] خاندان قاضی پیشینه‌ای کهن در تبریز دارند و سید محمدعلی قاضی طباطبایی و همچنین سید محمدحسین طباطبایی و برادرش سید محمدحسن الهی طباطبایی از این خاندان هستند.[۳]

پدرش میرزا حسین قاضی خود اهل معرفت و از شاگردان میرزا محمدحسن شیرازی بوده و کتابی در تفسیر سوره حمد و انعام نوشته[نیازمند منبع] و در سلوک عرفانی شاگرد امامقلی نخجوانی بوده است.

تحصیلات حوزوی

ویرایش

سید علی قاضی علوم مقدماتی را در تبریز در نزد پدرش، سید حسین قاضی و میرزا موسی تبریزی و میرزا محمدعلی قراچه داغی آموخت.[۴] دروس ادبیات عرب و ادبیات فارسی را در نزد میرزا محمدتقی تبریزی متخلص به «نیر» خواند. سید علی قاضی در سال ۱۲۷۲ شمسی در سن ۲۴ سالگی عازم نجف شد.[۵][۶] او پس از اقامت در نجف، تحصیلات خود را در نزد اساتیدی از جمله فاضل شربیانی، محمد ممقانی، شیخ الشریعه اصفهانی، میرزا حسین خلیلی و آخوند خراسانی ادامه داد[۷] و در سن ۲۷ سالگی به درجه اجتهاد رسید.

سید علی قاضی در لغت عرب بی‌نظیر بوده است؛ گفته شده که او چهل هزار لغت از حفظ داشت و شعر عربی را چنان می‌سرود که اعراب تشخیص نمی‌دادند سراینده این شعر غیرعرب است.[۸]

اساتید عرفانی وی

ویرایش

سید علی قاضی از نوجوانی تحت تربیت پدرش، سید حسین قاضی بوده و جوهره حرکت و سلوک وی از پدرش بوده است. وی پس از آن که به نجف رفت، نزد محمد بهاری و سید احمد کربلایی معروف به واحدالعین به یادگیری مکارم اخلاقی و عرفانی پرداخت و این دو نیز از شاگردان ملا حسینقلی همدانی بودند. سلسله استادان ملا حسینقلی همدانی به سید علی شوشتری و سپس به شخصی گمنام به نام ملاقلی جولا می‌رسد.[۹][۱۰]

در سلسله عرفا

ویرایش

سید علی قاضی به اعتباری از دو طریق به آقامحمد بیدآبادی و سپس سلسله عرفای قدیم می‌رسد:
طریق اول: سید علی قاضی شاگردِ -پدر خود- سید حسین قاضی طباطبایی شاگردِ امامقلی نخجوانی شاگردِ سید قریش حسینی قزوینی[۱۱] شاگردِ ملا محراب گیلانی شاگردِ آقامحمد بیدآبادی[۱۲].
طریق دوم: سید علی قاضی شاگردِ سید احمد کربلایی شاگردِ ملاحسینقلی همدانی شاگردِ سید علی شوشتری [به نقلی] شاگردِ کاشف دزفولی[۱۳] شاگردِ آقامحمد بیدآبادی.

شاگردان

ویرایش

بسیاری از استادان سرشناس فلسفه اسلامی و عرفان اسلامی از شاگردان سید علی قاضی بودند. از میان شاگردان مشهور وی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

وی عباس قوچانی را که از شاگردان او بود به‌عنوان وصی در امور عرفانی تعیین کرده بود.[۱۷]

در بیان شاگردان

ویرایش

سید علی قاضی در تفسیر قرآن و معانی آن مهارت داشت و سید محمدحسین حسینی طهرانی از قول سید محمدحسین طباطبائی (از شاگردان سید علی قاضی) می‌گوید:

«ما هر چه داریم از قاضی داریم.[۱۸] … قاضی در تفسیر قرآن کریم ید طولایی داشت و این سبک تفسیر آیه به آیه را قاضی به ما تعلیم دادند و ما در تفسیرالمیزان، از مسیر و روش ایشان پیروی می‌کنیم. ایشان در فهم معانی روایات وارده از ائمه معصومین علیهم السلام ذهن بسیار باز و روشنی داشتند و ما طریقه فهم احادیث را که فقه الحدیث گویند از ایشان آموخته‌ایم.[۱۹]»

سید هاشم حداد، از عرفای معاصر و شاگرد سید علی قاضی، دربارهٔ او می‌گوید:[۲۰]

«از صدر اسلام تاکنون عارفی به جامعیت قاضی نیامده است. … آقای قاضی یک عالمی بود که از جهت فقاهت بی‌نظیر بود. از جهت فهم روایت و حدیث بی‌نظیر بود. از جهت تفسیر و علوم قرآنی بی‌نظیر بود، حتی از جهت تجوید و قرائت قرآن؛ و در مجالس فاتحه‌ای که احیاناً حضور پیدا می‌نمود، کمتر قاری قرآن بود که جرأت خواندن در حضور وی را داشته باشد، چرا که اشکال‌های تجویدی و نحوهٔ قرائتشان را می‌گفت.»

سید ابراهیم خسروشاهی از طباطبائی نقل می‌کردند که:[۲۱]

«کتابهای معقول را خواندم ولی وقتی خدمت سید علی آقا قاضی رسیدم فهمیدم که یک کلمه هم نفهمیدم!»

فرزندان

ویرایش

سید علی قاضی چهار زن اختیار کرد و خانواده پرجمعیتی شامل شش پسر (سید مهدی، سید تقی، سید جواد، سید جعفر، سید محمدعلی، سیدحسین که داماد میرزا هاشم آملی است) بود.[۲۲] به تصریح کتاب مهر تابناک که زندگی‌نامه قاضی هست، وی مجموعاً بیست فرزند داشته که یازده پسر را شامل می‌شده است.

درگذشت

ویرایش

سید علی قاضی در ۸ بهمن ۱۳۲۵ خورشیدی در سن ۷۷ سالگی درگذشت و در قبرستان وادی السلام نجف، نزد پدر خود، به خاک سپرده شد.[۲۰] پدرش البته در تبریز درگذشته بود.

وصیت‌نامه

ویرایش

وی در وصیت‌نامه خود تأکید بر نماز، زیارت حسین بن علی و نرنجاندن مردم دارد:[۲۳]

«اما وصیتهای دیگر، عمده آن‌ها نماز است. نماز را بازاری نکنید، اول وقت به جا بیاورید با خضوع و خشوع! اگر نماز را تحفظ کردید، همه چیزتان محفوظ می‌ماند و تسبیحه صدیقه کبری سلام الله علیها و آیة الکرسی در تعقیب نماز ترک نشود؛ واجبات است و در مستحبات تعزیه داری و زیارت سیدالشهداء مسامحه ننمایید و روضه هفتگی ولو دو سه نفر باشد، اسباب گشایش امور است و اگر از اول عمر تا آخرش در خدمات آن بزرگوار از تعزیت و زیارت و غیرهما به جا بیاورید، هرگز حق آن بزرگوار ادا نمی‌شود و اگر هفتگی ممکن نشد، دهه اول محرم ترک نشود.

دیگر آنکه، اگر چه این حرفها آهن سرد کوبیدن است، ولی بنده لازم است بگویم، اطاعت والدین، حسن خلق، ملازمت صدق، موافقت ظاهر با باطن و ترک خدعه و حیله و تقدم در سلام و نیکویی کردن با هر بر و فاجر، مگر در جایی که خدا نهی کرده. اینها را که عرض کردم و امثال اینها را مواظبت نمایید! الله اللّه الله که دل هیچ‌کس را نرنجانید!

تا توانی دلی به دست‌آور دل شکستن هنر نمی‌باشد.»

منابع

ویرایش
  1. باقرزاده ارجمندی، سیداحمد؛سادات عبدالوهابیه، فصل‌نامه متن‌پژوهی پیام بهارستان، دوره ۲، س. ۸، ش. ۲۶، پاییز و زمستان ۱۳۹۴، ص ۲۸۸ و ۲۸۹ و نقیب‌زاده مشایخ طباطبا، سیدحسین‌علی؛ هدیه لآل عبا فی نسب آل طباطبا؛ [چاپ اول]: [تهران]، چاپخانهٔ مجلس، ۱۳۳۱، ص ۱۷ تا ۳۳ و طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ نسب‌نامهٔ خاندان طباطبایی (اولاد امیر سراج‌الدین عبدالوهاب)؛ به کوشش و با مقدمهٔ سیدهادی خسروشاهی؛ چاپ اول: قم، مؤسسه بوستان کتاب (زندگی‌نامه و خاطرات: ۵۲، تاریخ: ۳۷۶)، ۱۳۹۱، ص ۲۸ تا ۳۷ و رجائی، سیدمهدی؛ المعقبون من آل أبی‌طالب: أعقاب‌الإمام‌الحسن‌المجتبی علیه‌السلام؛ چاپ اول: قم، مؤسسه‌عاشوراء، ۱۳۸۵ هـ.ش. الجزء الاول؛ ص ۳۳۵ و باقرزاده ارجمندی، سیداحمد؛ مأخذشناسی توصیفی سادات عبدالوهابیه، جستارهای تاریخ اسلام، س۲، ش ۴ (پاییز و زمستان ۱۴۰۱). ص ۶۵ـ۱۰۱.
  2. مصاحبه با آقای سید محمد حسن قاضی فرزند سید علی آقا قاضی بایگانی‌شده در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine، کنگره بزرگداشت سید علی قاضی (ره
  3. نادر میرزا، تاریخ تبریز، ص223-224.
  4. حسینی طهرانی، سید محمدحسین. مهر تابناک. ص. ۵۵
  5. http://www.mehrnews.com/xxQYv
  6. آغا بزرگ طهرانی. نقباء البشر فی القرن الرابع عشر. ج. ۴. ص. ۱۵۶۵.
  7. حسینی طهرانی، سید محمدحسین. مهر تابناک. ص. ۵۵
  8. آیت‌الله سید علی قاضی (ره
  9. حسینی طهرانی، سید محمدحسین. مهر تابناک. ص. ۵۶.
  10. دانشنامه امام مهدی بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ نویسنده: محمدی ری‌شهری، محمد جلد: 5 صفحه: 253.
  11. https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6433/7981/104451/قله-نشینان-معرفت
  12. http://erfanvahekmat.com/دانشنامه/سید_قریش_قزوینی
  13. https://fa.wikifeqh.ir/سیدعلی_شوشتری
  14. http://bahjat.ir/fa/content/10461
  15. ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ ۱۵٫۳ ۱۵٫۴ ۱۵٫۵ ۱۵٫۶ ۱۵٫۷ نحوه آشنایی شاگردان با آیت‌الله قاضی وبگاه آوینی
  16. «کنگره بزرگداشت علامه قاضی طباطبایی». مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب. ۲۰۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اکتبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۲۱.
  17. https://aghigh.ir/fa/news/27307/دیدار-شیخ-عباس-قوچانی-با-امام-خمینی
  18. مهرتابان، ص ۲۶. علامه طهرانی. انتشارات علامه طباطبایی.
  19. مهرتابان، ص ۲۷. علامه طهرانی. انتشارات علامه طباطبایی.
  20. ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ عطش، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی شمس الشموس دانشجویان دانشگاه تهران، ۱۳۸۳.
  21. مرتضی صالحی. «معرفی بزرگان؛ حضرت آیت الله مرحوم علامه حاج سید علی آقا قاضی». پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
  22. «گفتگوی منتشر نشده با فرزند آیت الله قاضی». خبرگزاری مهر. ۱۹ بهمن ۱۳۹۴.
  23. «توصیه‌های اخلاقی آیت الله سید علی قاضی طباطبایی (ره)». hawzah.net. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.

پیوند به بیرون

ویرایش