سید محسن حکیم

فقیه و مرجع تقلید شیعه اهل عراق

سید محسن طباطبایی حکیم (زاده ۱۳۰۶ – درگذشته ۱۳۹۰ قمری) فقیه، اصولی، مرجع تقلید شیعه امامیه و مدیر حوزه علمیه نجف بود. وی پس از درگذشت حسین بروجردی در سال ۱۳۴۰ مرجعیت عامه شیعیان را به مدت بیش از ۹ سال بر عهده داشت.[۱]

سید محسن حکیم

سید محسن حکیم
عنوان(ها)حکیم
اطلاعات شخصی
زاده
سید محسن طباطبایی حکیم

۱۳۰۶ قمری
درگذشته۲۷ ربیع‌الاول ۱۳۹۰
دیناسلام
فرزندانسید محمدباقر حکیم
سید عبدالعزیز حکیم
والدین
  • سید مهدی حکیم (پدر)
  • (مادر)
مذهبشیعه دوازده‌امامی
آثار معروف«مستمسک العروةالوثقی»

خانواده ویرایش

سید محسن حکیم فرزند سید مهدی حکیم مرجع تقلید شیعیان بنت جُبَیْل لبنان بود. خانواده حکیم پس از درگذشت او مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق را بنیان نهادند. محمدباقر حکیم و عبدالعزیز حکیم (فرزندان محسن حکیم) رؤسای سابق و عمار حکیم (فرزند عبدالعزیز حکیم) رئیس کنونی مجلس اعلا هستند.

مرجعیت ویرایش

پس از درگذشت میرزا محمدحسین نائینی (۱۳۱۵ ش)، برخی مقلدان او به سید محسن حکیم رجوع کردند و پس از درگذشت سید ابوالحسن اصفهانی (۱۳۲۵ش)، مرجعیت او تثبیت شد. سید محسن حکیم پس از درگذشت سید حسین طباطبایی بروجردی در سال ۱۳۴۰ش، در جایگاه مؤثرترین مرجع شیعه قرار گرفت.[۲]

پس از کودتای عبدالکریم قاسم در عراق و به قدرت رسیدن او در سال ۱۹۵۸م و ترویج افکار کمونیستی، حکیم با صدور فتوای معروف خود با عنوان «الشیوعیهٔ کفر و الحاد» (مرام اشتراکی یا کمونیسم، کفر و الحاد است) به مبارزه با کمونیست‌های عراق پرداخت.[۳][۴]

به دنبال واقعه مدرسه فیضیه در نوروز ۱۳۴۲، سید محسن حکیم خطاب به مراجع و علمای شاخص مقیم ایران تلگرافی ارسال کرده و آنان را دعوت به مهاجرت به عتبات کرد:[۵][۶]

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. حوادث مولمه پی در پی و فجایع محزنه به ساحت علمای اعلام و روحانیت قم قلوب مؤمنین را جریحه‌دار و موجب تأثر شدید اینجانب گردیده‌است. وسیعلم الذین ظلموا ای منقلب ینقلبون. امید است حضرات علما دسته‌جمعی مهاجرت به عتبات عالیات بنمایند تا بتوانم رای خود را دربارهٔ دولت صادر نمایم.

با این حال علمای قم در پاسخ به این پیشنهاد، مهاجرت را به صلاح ندانستند و حضور در ایران را ضروری قلمداد کردند.[۶][۷]

نامبرده علاقه زیادی به ساختن و تأسیس مدارس، کتابخانه‌ها، مساجد و سایر بناهای علمی و دینی داشت. کتابخانه معروف او به نام «مکتبة الإمام الحکیم» در نجف، یکی از مجهزترین و مدرنترین کتابخانه‌های اسلامی است و بیش از یکصد شعبه در سراسر عراق دارد. به فرمان او مدارس و مساجد متعددی در نجف، بغداد، بصره و سایر نقاط عراق و کشورهای دیگر اسلامی ساخته شده‌است.[۴][۸]

درگذشت ویرایش

سید محسن حکیم در ۲۷ ربیع‌الاول ۱۳۹۰ در ۸۴ سالگی درگذشت. تشییع جنازه او که در آن صدها هزار نفر شرکت داشتند به تظاهرات وسیعی بر ضد رژیم بعثی عراق تبدیل شد. نماز میت را فرزند بزرگ او، سید یوسف حکیم برگزار نمود و نامبرده را در نجف اشرف در جنب کتابخانه خود دفن کردند.[۸][۹] وی کتابخانه‌ای در جنب مسجد هندی در ابتدای خیابان شارع الرسول در نجف تأسیس کرده‌است و مزار او نیز در همان مکان می‌باشد.

تألیفات ویرایش

از تألیفات وی، حواشی بر کتاب عروةالوثقی تألیف محمدکاظم یزدی است و همچنین کتاب مستمسک العروةالوثقی در دوازده مجلد، از آثار اوست که به همت سید مرتضی خلخالی تصحیح و ترتیب یافت.

منابع ویرایش

  1. آیت‌الله سید محسن حکیم محمدحسن رجبی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی
  2. بامداد، مهدی (۱۳۵۷). شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۵. تهران. صص. ص۱۹۰. شابک ۹۶۴-۳۲۰-۱۳۹-۲.
  3. عدنان ابراهیم سراج (۱۴۱۴/۱۹۹۳). الامام محسن الحکیم: ۱۸۸۹–۱۹۷۰م. بیروت. صص. صص ۲۱۷،۲۲۵،۳۲۰. تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ «سید محسن حکیم». دانشنامه اسلامی.
  5. صفاءالدین تبرائیان. «روایت موثق از دیدار آیت‌الله حکیم و روح‌الله خمینی». مرکز اسناد انقلاب.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ دوانی، علی (۱۳۶۰). نهضت روحانیون ایران، ج۳. تهران. صص. صص۴۶–۴۴. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۱۹-۷۷۵-۸.
  7. «ماجرای تلگراف آیت‌الله خمینی به آیت‌الله حکیم و رد پیشنهاد ایشان». ۲۳ فروردین ۱۳۹۳.
  8. ۸٫۰ ۸٫۱ «آیت الله سید محسن حکیم». مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
  9. «یادی از آیت‌الله سید محسن حکیم (ره)». شیعه نیوز. ۹ فروردین ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۸.