شبرغان
شِبـِرغان شهری در شمال افغانستان و مرکز ولایت جوزجان افغانستان است. این شهر در کرانهٔ رود سفیدرود قرار دارد. از این شهر به عنوان مرکز قوم ازبک و ترکمن در افغانستان یاد می‌شود.
شبرغان شاپورگان شبورقان | |
|---|---|
  شبرغان روی نقشه افغانستان | |
| مختصات: ۳۶°۳۹′۵۴″ شمالی ۶۵°۴۵′۰۷٫۲″ شرقی / ۳۶٫۶۶۵۰۰°شمالی ۶۵٫۷۵۲۰۰۰°شرقی | |
| کشور |  افغانستان |
| ولایت | ولایت جوزجان |
| مؤسس | شاپور اول ساسانی |
| مدیریت | |
| • نوع | شهرداری |
| • شهردار | انجنیر محمد حسین صالح |
| بلندی | ۲۵۰ متر (۸۲۰ پا) |
| جمعیت (۲۰۰۶) | |
| • شهر | ۱۴۸٬۳۲۹ |
| • شهری | ۱۷۵٬۵۹۹[۱] |
| [۲] | |
| منطقه زمانی | یوتی‌سی ۴:۳۰+ (وقت استاندارد افغانستان) |
| کد پستی | ۱۹۰۱, ۱۹۰۲, ۱۹۰۳ |
| تسلط |  طالبان |
| وبگاه | |
پیشینهویرایش
آثار باستانی مربوط به باخترستان در طلاتپه شبرغان نشان از دیرینگی تاریخی این محل دارد. نام این شهر را دگرگون‌شدهٔ شاپورگان دانسته‌اند و بنیادگذار آن را شاپور یکم ساسانی می‌دانند.
شبرغان محل استقرار ژنرال رشید دوستم، جنگ‌سالار ازبک افغانستان بود.
طلاتپهویرایش
گنجینهٔ طلای باختری در طلاتپه در سال‌های ۷۹–۱۹۷۸ میلادی، یک تیم از باستان‌شناسان شوروی سابق به سرپرستی ویکتور ساریانیدی شش گور سکائی را در طلاتپه در نزدیکی شهر شِبِرغان، در غرب بلخ، در آستانهٔ حملهٔ شوروی به افغانستان کشف کردند.
کمتر از نیم کیلومتر از شهر مستحکم شدهٔ باستانی یمشی‌تپه، این تیم شش گور دست‌نخورده را پیدا کردند که بقایای پنج زن و یک مرد را در خود جای داده بود، و پیشینهٔ آن به سدهٔ نخست میلادی می‌رسید. در پنج تا از این گورها ۲۰٫۰۰۰ پارچهٔ طلا و ابزار دیگر - جواهرات، کمربندها، سرپوش (کلاه)، اسلحهٔ سنتی و هزاران اشیای شخصی دیگر جای گرفته‌بودند. این اشیاء که کاملاً سالم و دست‌نخورده باقی‌مانده بودند و به ترتیب دقیقی که بازماندگان و فامیل این مُردگان قرار داده بودند، و از پنج گور در طلاتپه بیرون کشیده شده بودند به باستان‌شناسان این امکان را داد تا پوشاک و جواهرات این رفتگان در جزئیات دقیق آن بازسازی کنند. (نگارهٔ زیر را ببینید)
تاریخ‌گذاری این گورها با مطالعهٔ سکه‌هایی که در دستان و جیب‌های این مردگان قرار داده شده بودند امکان‌پذیر بود. یک نمونه که اخیراً تاریخ‌گذاری شده سکهٔ زرینی متعلق به تیبریوس (Tiberius) امپراتور رومی است که در شهر لوگدونوم در گال (Lugdunum in Gaul؛ در کشور امروزی فرانسه) بین سال‌های ۱۶ و ۲۱ میلادی ضرب شده‌بود. با نظر داشت سالیانی که این سکه می‌بایستی از گال به شمال افغانستان در دوران باستان پیموده باشد، می‌نماید که پیشینهٔ گورهای طلاتپه می‌بایستی متعلق به رُبع دوم از سدهٔ نخست میلادی باشد.
 یکی از آویزه‌هایی که به «پادشاه اژدها» معروف است، از گور دوم، طلاتپه، سدهٔ اول میلادی، موزیم ملی افغانستان در کابل. |
 |
 غلافی برای سه خنجر، طلاتپه، گور چهارم، رُبع دوم از سدهٔ نخست میلادی، برنز، طلا، فیروزه (درون غلاف خنجری آهنی با دسته‌ای از عاج قرار گرفته‌است. بر روی غلاف نگارهٔ دو جاندار افسانه‌ای در حال نبرد، که یکی در حال بلعیدن دیگری است دیده می‌شود. جاندار حمله‌برنده اژدهای بالداری با تاج موج‌دار، دندان‌های قوی و شاخ‌های آهو که شاخه شاخه شده‌اند است و در سر هر شاخه فیروزه کار شده‌است. این احتمالاً اشاره‌ای است به آهو و گوزن، یکی از نگارهای افسانه‌ای کوچ‌نشینان، که هنر اِستِپ‌ها، از سایبریا تا دانوب را در ذهن تداعی می‌کند. دو سر قوچ در دو گوشهٔ پایین غلاف نیز دیده می‌شوند. ردیفی از قلب که با فیروزه گوهرنشان شده‌اند در پیرامون غلاف مشاهده می‌شود. در موازای این ردیف قلب‌ها، نواره‌ای از چهارگوشه‌هایی-که برخی از آن‌ها شبدر چهاربرگ که به‌شکل قلب هستند و با فیروزه کار شده‌اند-و نشان سواستیکا، با خمیر شیشه‌ای رنگ‌آمیزی‌شده که به احتمال زیاد می‌بایست اصل آن آبی‌رنگ بوده باشد-قرار دارد)، موزیم ملی افغانستان در کابل.[۳] |
 کمربند طلایی با نمایی از دیونیس (Dyonisos)، ایزد یونانی که سوار بر شیر است، از گور چهارم، طلاتپه، سدهٔ اول میلادی، موزیم ملی افغانستان در کابل. |
 تاج طلایی قدشو (تاشو) از گور پنجم متعلق به یک زن کوچ‌نشین سکایی، طلاتپه، سدهٔ اول میلادی، موزیم ملی افغانستان در کابل. |
اقتصادویرایش
ابن حوقل در توصیف شهر شبورقان، از جمله شهرهای گوزگان، می‌گوید که میوه‌هایش به جاهای دیگر برده می‌شود. وی می‌افزاید که این ولایت ناحیه‌ای فراخ نعمت با کالاهای تجارتی از جمله پوست دباغی شده‌است که آن را به خراسان و ماوراءالنهر می‌برند (ص ۱۷۷).
در اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی ذخیره عظیم گاز طبیعی در شبرغان کشف شد. صادرات این گاز در سال ۱۹۶۷ از طریق جمهوری ازبکستان آغاز شد.[۴]میدان نفتی زُمراد سای نیز در نزدیکی شبرغان قرار دارد.[۵]
مردم‌شناسیویرایش
این شهر مهم‌ترین و تنها شهر دارای اکثریت ازبک در سراسر افغانستان است. اگر چه بیشتر مردم این شهر ازبک‌ها هستند ولی تعداد بسیاری از ترکمن‌ها، تاجیک‌ها، هزاره‌ها و عرب‌ها در این ولایت ساکن هستند. عرب‌های این شهر نیز فارسی‌زبان هستند.
رسانه‌های عمومیویرایش
این شهر دارای یک شبکه تلویزیونی به نام آینه است که در ولایت جوزجان و ولایت‌های هم‌جوار قابل دریافت است.[۶] این شبکه تلویزیونی که از ژانویه ۲۰۰۴ آغاز به‌کار کرده‌است و بیشتر به زبان‌های ازبکی و ترکمنی برنامه پخش می‌کند. این شبکه از جانب عبدالرشید دوستم حمایت شده و متخصصان ترکیه در راه‌اندازی آن کمک کرده‌اند.[۷]
پی‌نوشت‌هاویرایش
- ↑ "The State of Afghan Cities report2015". Archived from the original on 2015-10-31.
- ↑ "Jawzjan" (PDF). Archived from the original (PDF) on 3 July 2009. Retrieved 3 December 2009.
- ↑ AFGHANISTAN Hidden Hiebert, F. , Cambon, P. , 'Teasures from the National Museum, Kabul', 2008
- ↑ آورین تاژ آفرین[پیوند مرده]
- ↑ «اتاق بازرگانی ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ اکتبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۷ فوریه ۲۰۰۸.
- ↑ امواج جدید در فضا
- ↑ آفتاب[پیوند مرده]