شهبانو
شهبانو جایگاهی پادشاهی است و در معناهای ملکه سلطنتی (پادشاهِ زن)، ملکه همسر (همسر پادشاهِ مرد) یا مادر پادشاه (ملکه مادر) به‌کار می‌رود.[۱]
در ایران شهبانو لقب فرح دیبا (ملکه و همسر محمدرضا شاه پهلوی) است و پیش از اسلام برای دو پادشاه زن ساسانی، بوراندخت و آزرمی‌دخت بوده‌است.
شهبانوهای ایرانویرایش
| شهبانو | کشور | مقام |
|---|---|---|
| ماندانا | ایران | شهبانوی شاهنشاهی هخامنشی و ملکهٔ مادر |
| کاساندان | ایران | شهبانوی شاهنشاهی هخامنشی |
| آتوسا | ایران | شهبانوی شاهنشاهی هخامنشی |
| آمستریس | ایران | شهبانوی شاهنشاهی هخامنشی و ملکهٔ مادر |
| داماسپیا | ایران | شهبانوی شاهنشاهی هخامنشی و ملکهٔ مادر |
| آلوگونه | ایران | ملکهٔ مادر (شاهنشاهی هخامنشی) |
| پروشات | ایران | شهبانوی شاهنشاهی هخامنشی و ملکهٔ مادر |
| استاتیرای یکم | ایران | شهبانوی شاهنشاهی هخامنشی و ملکهٔ مادر |
| آمستریس | ایران | شهبانوی شاهنشاهی هخامنشی |
| آتوسا | ایران | شهبانوی شاهنشاهی هخامنشی و ملکهٔ مادر |
| استاتیرای دوم | ایران | شهبانوی شاهنشاهی هخامنشی |
| لاؤدیکه | ایران | شهبانوی شاهنشاهی اشکانی |
| تئا موزا | ایران | شهیانو و فرمانروای شاهنشاهی اشکانی |
| شوشاندخت | ایران | شهبانوی شاهنشاهی ساسانی |
| دینگ | ایران | شهبانو و فرمانروای شاهنشاهی ساسانی و ملکهٔ مادر |
| نیوندخت | ایران | شهبانوی شاهنشاهی ساسانی |
| مریم | ایران | شهبانوی شاهنشاهی ساسانی |
| شیرین | ایران | شهبانوی شاهنشاهی ساسانی |
| گردیه | ایران | شهبانوی شاهنشاهی ساسانی |
| بوراندخت | ایران | فرمانروای شاهنشاهی ساسانی |
| آزرمی‌دخت | ایران | فرمانروای شاهنشاهی ساسانی |
| ترکان خاتون | ایران | شهبانوی امپراتوری سلجوقی، نایب‌السلطنه و ملکهٔ مادر |
| عالم‌شاه بیگم | ایران | شهبانوی صفوی و ملکهٔ مادر |
| تاجلی بیگم | ایران | شهبانوی صفوی و ملکهٔ مادر |
| سلطانم بیگم | ایران | شهبانوی صفوی و ملکهٔ مادر |
| دلارام خانم | ایران | شهبانوی صفوی و ملکهٔ مادر |
| نکهت خانم | ایران | شهبانوی صفوی و ملکهٔ مادر |
| مادر شاه سلطان حسین | ایران | شهبانوی صفوی و ملکهٔ مادر |
| مهدعلیا | ایران | شهبانوی قاجار و ملکهٔ مادر |
| انیس‌الدوله | ایران | شهبانوی قاجار |
| تاج‌الملوک آیرملو | ایران | شهبانوی پهلوی و ملکهٔ مادر |
| توران امیرسلیمانی | ایران | شهبانوی پهلوی (سابق) |
| عصمت دولتشاهی | ایران | شهبانوی پهلوی |
| فوزیه | ایران | شهبانوی مصری‌تبار پهلوی (سابق) |
| ثریا اسفندیاری | ایران | شهبانوی پهلوی (سابق) |
| فرح پهلوی | ایران | شهبانوی پهلوی و نایب‌السلطنه (آخرین شهبانوی ایران) |
شهبانوهای مطرح جهانویرایش
| شهبانو | کشور | مقام |
|---|---|---|
| حتشپسوت | مصر باستان | فرعون مصر |
| کلئوپاترا | مصر باستان | فرعون مصر |
| تئودورا | امپراتوری روم شرقی (بیزانس) | امپراتریس بیزانس (همسر ژوستینین یکم) |
| اگریپینا جوان | امپراتوری روم | امپراتریس روم و اگوستا (همسر کلودیوس و مادر نرون) |
| وو زتیان | چین باستان | امپراتریس دودمان تانگ، نایب‌السلطنهٔ تام‌الاختیار و سپس امپراتریس فرمانروای دودمان ژو دوم (همسر گائوزونگ و مادر ژونگ زونگ و رویزونگ) |
| تزی شیء | چین | امپراتریس و نایب‌السلطنه دودمان چینگ (همسر امپراتور شیان‌فنگ و مادر امپراتور تونگ‌ژی) |
| نورجهان | امپراتوری گورکانی هند | پادشاه بیگم و ملکهٔ قانونی گورکانی (همسر ایرانی‌تبار جهانگیرشاه) |
| خرم سلطان | امپراتوری عثمانی | خاصگی سلطان (همسر رسمی سلیمان یکم) |
| نوربانو سلطان | امپراتوری عثمانی | خاصگی سلطان و سپس والده سلطان (همسر رسمی سلیم دوم و مادر مراد سوم) |
| صفیه سلطان | امپراتوری عثمانی | خاصگی سلطان و سپس والده سلطان (همسر رسمی مراد سوم و مادر محمد سوم) |
| کوسم سلطان | امپراتوری عثمانی | خاصگی سلطان و سپس والده سلطان/نایب‌السلطنه (همسر رسمی احمد یکم و مادر مراد چهارم و ابراهیم یکم) |
| تورخان سلطان | امپراتوری عثمانی | خاصگی سلطان و سپس والده سلطان/نایب‌السلطنه (سوگلی ابراهیم یکم و مادر محمد چهارم) |
| اولگا کی‌یف | روس کی‌یف | حاکم و نایب‌السلطنهٔ روس کی‌یف (همسر ایگور کی‌یف و مادر سویاتوسلاو یکم کی‌یف) |
| کاترین کبیر | روسیه | تزاریس روسیه |
| ماریا فیودوروونا | روسیه | ملکهٔ روسیه (همسر الکساندر سوم روسیه و مادر نیکلای دوم روسیه) |
| ماریا ترزا، اتریش | امپراتوری مقدس روم | امپراتریس امپراتوری مقدس روم، آرک‌دوشس اتریش و ملکهٔ مجارستان، کرواسی، بوهم، ایتالیا، لهستان، آلمان |
| الیزابت اتریش-مجارستان | اتریش-مجارستان | امپراتریس اتریش و ملکهٔ مجارستان (همسر فرانتس یوزف یکم و مادر رودلف، ولیعهد اتریش–مجارستان) |
| ایزابلای یکم کاستیا | اسپانیا | شهبانوی کاستیا و آراگون (همسر و شریک سلطنت فردیناند دوم و مادر خوانای اول کاستیل) |
| مارگارت تودور | اسکاتلند | شهبانوی اسکاتلند، نایب‌السلطنه و ملکهٔ مادر (همسر جیمز چهارم اسکاتلند و مادر جیمز پنجم اسکاتلند) |
| ماری یکم اسکاتلند | اسکاتلند | ملکهٔ اسکاتلند |
| کاترین مدیچی | فرانسه | شهبانوی فرانسه، نایب‌السلطنه و ملکهٔ مادر (همسر آنری دوم و مادر فرانسوای دوم، شارل نهم و هانری سوم) |
| الینور آکیتن | فرانسه انگلستان |
دوشس آکیتن، شهبانوی سابق فرانسه و سپس شهبانوی انگلستان (همسر سابق لوئی هفتم فرانسه، همسر هنری دوم انگلستان و مادر ریچارد یکم انگلستان) |
| ماری یکم انگلستان | انگلستان | ملکهٔ انگلستان و ایرلند |
| الیزابت یکم انگلستان | انگلستان | ملکهٔ انگلستان و ایرلند |
| هنریتا ماریای فرانسه | انگلستان | شهبانوی فرانسوی‌تبار انگلستان (همسر چارلز یکم انگلستان) |
| ملکه ویکتوریا | انگلستان | ملکهٔ پادشاهی متحد بریتانیای کبیر و ایرلند و امپراتریس هند |
| الیزابت، شهبانوی مادر | انگلستان | شهبانوی انگلستان و ملکهٔ مادر (همسر جرج ششم و مادر الیزابت دوم) |
| الیزابت دوم | انگلستان | ملکهٔ بریتانیا و قلمروی مشترک‌المنافع |
منابعویرایش
- ↑ دهخدا، علی‌اکبر. «لغتنامه دهخدا، مدخل شهبانو». چاپخانه دانشگاه تهران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ اوت ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۱ آوریل ۲۰۱۲.