شهرستان خوشاب

شهرستان خوشاب یکی از شهرستان‌های غرب استان خراسان رضوی است. مرکز این شهرستان، شهر سلطان‌آباد است.

شهرستان خوشاب طبیعت روستای داراب
موقعیت در استان
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	خراسان رضوی
مرکز شهرستان	سلطان‌آباد
سایر شهرها	سلطان‌آباد، مشکان، نوده انقلاب
بخش‌ها	مرکزی، مشکان، نوده انقلاب
سال تأسیس	۱۳۸۹ خورشیدی
اداره
فرماندار	امان الله خدمتگزار
حوزهٔ انتخابیه	حوزهٔ انتخابیهٔ سبزوار
مردم
جمعیت	۳۷٬۱۸۱ نفر (۱۳۹۵)
مذهب	شیعه
جغرافیای طبیعی
مساحت	۱۸۸۶ کیلومتر مربع
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۵۱

موقعیت جغرافیایی

شهرستان خوشاب با وسعتی بالغ بر ۱۸۸۶ کیلومتر مربع در غرب استان خراسان رضوی بین ۳۶ درجه و ۲۰ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۵۰ دقیقه عرض جغرافیایی و ۵۷ درجه و ۴۲ دقیقه تا ۵۸ درجه و ۵۱ دقیقه طول جغرافیایی و همچنین شهر سلطان‌آباد مرکز شهرستان در ۳۶ درجه و ۲۴ دقیقه عرض جغرافیایی و ۵۸ درجه و ۲ دقیقه طول جغرافیایی قرار گرفته که از سمت جنوب به شهرستان سبزوار، از سمت شمال به شهرستان اسفراین و شهرستان فاروج، از سمت شرق به شهرستان فیروزه و شهرستان نیشابور و از سمت غرب به شهرستان جوین محدود می شود. در جنوب شهرستان ارتفاعات طبس قرار دارد که شامل کوه ­های سلیمانیه، کوه سی­اه آب، کوه سیاه، کوه سفید، کوه زول و کوه سوراخدار می ­شود. ادامه این ارتفاعات به کوه های جغتای می ­رسد. در جنوب شرقی شهرستان کوه گوین و ارتفاعات امامزاده حیدر و در شمال منطقه، کوه ینگ، ارتفاعات مشکان و مارکوه در دره یام قرار دارد. روستای دربند با ۱۷۵۰ متر ارتفاع از سطح دریا مرتفع ­ترین نقطه و ایستگاه راه آهن سبزوار در نزدیکی شهر سلطان‌آباد با ۱۱۳۵ متر ارتفاع از سطح دریا پست­ ترین نقطه شهرستان است.

موقعیت ارتباطی

این شهرستان از موقعیت استراتژیکی برخوردار بوده و محور بین المللی آسیای میانه به آسیای صغیر و اروپا از این شهرستان عبور می کند. همچنین در گذشته جاده تهران - مشهد از این شهرستان عبور می کرده است. در حوزه ریلی دو ایستگاه راه آهن سبزوار و بیهق در این شهرستان قرار دارند.

تقسیمات کشوری

از نظر تقسیمات کشوری، خوشاب تا سال ۱۳۶۸ از توابع بخش مرکزی شهرستان سبزوار محسوب می­ شد، در این سال بخش خوشاب تأسیس و در ۲۸ اردیبهشت سال ۱۳۸۹ در راستای عزم دولت خدمت­گذار برای محرومیت­ زدایی، طبق مصوبه هیأت وزیران به شهرستان ارتقا پیدا کرد. این شهرستان از بخش‌های مرکزی به مرکزیت شهر سلطان آباد، بخش مشکان به مرکزیت شهر مشکان و بخش نوده انقلاب به مرکزیت شهر نوده انقلاب تشکیل شده است.

• بخش مرکزی

بخشدار مرکزی : شهاب الدین نورمحمدی

• • دهستان رباط‌جز
  • دهستان سلطان‌آباد

شهرها: سلطان‌آباد

• بخش مشکان

بخشدار مشکان: خلیلی

• • دهستان مشکان
  • دهستان یام

شهرها: مشکان

• بخش نوده انقلاب

بخشدار نوده انقلاب : عباسی

• • دهستان نوده انقلاب
  • دهستان طبس

شهرها: نوده انقلاب

پیشینه اساطیری

بر اساس وجه تسميه ي به جا مانده بر روستاهاي اين شهرستان، پيشينه ي اساطيري آن به دوره كيانيان مي رسد که پيش از سلاله اشكانيان در ايران پادشاهي مي كردند. در اوستا از هشت تن افراد اين سلسله ياد شده كه كيخسرو از جمله ي اين نام ها است.

پیشینه باستان شناسی

براساس بقاياي بجا مانده از حركت فرهنگي انسان ها مستند به بررسي سطح الارض به روش پيمايشي پيشينه باستاني محل به هزاره دوم و اول قبل از ميلاد مي رسد. همچنین آثاری از دوره ساسانیان از جمله آتشکده میر مظفر در این منطقه وجود دارد که نشان از قدمت این منطقه است.

پیشینه دوران اسلامی

خوشاب همچون ديگر شهرهاي خراسان سال ۲۹ تا ۳۰هجري قمري قبول اسلام كرد سبزوار و نيشابور در سال ۳۰هجري به تصرف مسلمين در آمد و در آن سال عبدالله بن عامر كريز كه مامور تسخير خراسان بود به بيهق آمد و پس از تصرف آن منطقه اسود بن كلثوم عدوي را از دوران طاهريان تا قاجاريه حاكم بيهق نمود. در دوران اسلامی و بعد از آن، خوشاب یکی از حوزه های پر رونق در منطقه قدیمی و آباد بیهق بوده است.

جاذبه های تاریخی

مجموعه تاریخی بابالنگر

مجموعه تاریخی بابالنگر

این مجموعه در ۲۰ کیلومتری شهر مشکان، ۴۰ کیلومتری شهر سلطان آباد، ۸۰ کیلومتری شهر سبزوار و در روستای بابالنگر واقع گردیده، شامل آثار معماری تاریخی ارزشمندی نظیر آرامگاه میر مطهر، مقبره بابا توکل، بنای حمام، کاروانسرا، آب انبار، بنای خشتی دژ یا زندان، آتشکده میر مظفر و سردابه های پیرامون آن ها می باشد.

آرامگاه میر مطهر

این بنا گنبد خانه ای است با ایوان ورودی، طاق نماهای داخلی و گنبدی بر فراز آن که براساس شواهد معماری متعلق به قرن هفتم هجری است.

آرامگاه حاج بابا توکل

آرامگاه این شخصیت با طرح و نقشه ای چهار ضلعی با تزئینات گچ بری آراسته شده و شامل یک فضای سردابه ای است که ضریح چوبی در مرکز بنا قرار دارد.

آتشکده میر مظفر

آتشکده میر مظفر

این بنای سنگی بر بلندترین قله شرقی کوه اثقلان واقع شده و موید اهمیت جغرافیایی، سیاسی اجتماعی و مذهبی این منطقه در عصر ساسانی است. مصالح بنا از سنگ و ملات آن ساروج است. در دیوارهای این آتشکده فسیل هایی با قدمت ۱۰۰ میلیون سال دیده میشود. این فسیل ها در اطراف آتشکده بسیار دیده میشوند. آتشکده به شکل چهار طاقی بر روی پشته ای سنگی با بلندی در حدود دویست متر قرار دارد و مصالح به کار رفته در آن لاشه سنگ است که با ملات گچ بر روی هم استوار شده اند.

حمام بابالنگر

این حمام از نوع خزینه ای است و معماری آن شامل سربینه، بینه(رختکن)، نظافت خانه، گرمخانه، و خزینه ان و گلخن در ضلع شرقی است.

سردابه های بابالنگر

این سردابه ها مقارن با آغاز حمله سپاهیان مغول به خراسان و بیهق و پس از آن تا قرن نهم هجری ایجاد شده است.

بقایای دژ بابالنگر

معماری این بنای خشتی به عنوان دژ نظامی و دیده بانی بر فراز پشته ای صخره ای و با طرح و نقشه ای مستطیل شکل واقع گردیده و مربوط به قرون نهم تا یازدهم هجری است.

کاروانسرای بابالنگر و بنای حوض انبار

این بنای سنگی دارای یک سردر ورودی بوده و فضای داخلی آن شامل دو قسمت با شش اتاق که نشان می دهد بابالنگر توقفگاه مسافران نیز بوده است. همچنین در فاصله نزدیکی به کاروانسرا حوض انباری وجود دارد که دارای دو مخزن ذخیره آب است.

آرامگاه بونصر مشکان

آرامگاه ابونصر مشکان در شهر مشکان واقع شده است.

تپه قصر مشکان

تپه تاريخي قصر مشکان مربوط به سدهٔ ۷ تا ۹ هجری قمری است. این تپه در شمال شهرستان خوشاب و در محدوده شهر مشکان واقع شده است. اين اثر در تاريخ ۱۶ شهريور ۱۳۸۳ با شمارهٔ ثبت ۱۱۰۶۵ به عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

آرامگاه گل گنبد

بنای معروف به گل گنبد در فاصله ۳۱ کیلومتری شهر سلطان آباد در روستای گل گنبد واقع گردیده است. اسلوب معماری بنا، انتساب آن را به عصر سربداران نشان می دهد.

یخدان تاریخی سلطان آباد

این بنای خشت و گلی با ارتفاع تقریبی ۸ متر در حاشیه شهر سلطان آباد واقع گردیده است. بر روی چاله یخدان که محل جمع آوری یخ های تعبیه شده در فصل سرما بوده، گنبدی مخروطی شکل دیده می شود.

دستکند و پناهگاه سلطان آباد

دستکند و پناهگاه سلطان آباد

دستکند ایلخانی سلطان آباد در ضلع شمالی روستای قدیم سلطان آباد و در شمال غرب شهر امروزی واقع شده است. این پناهگاه دارای چندین ورودی که طول آن به حدود ۱۰۰ متر می رسد.

دستکند و پناهگاه دُرُفک

این مکان کاربری پناهگاه را برای مردم داشته و احتمالا در قرون ۸-۷ هجری قمری مورد استفاده قرار گرفته است.

دستکند و پناهگاه نوده انقلاب

این اثر دستکند از جمله پناهگاه های دشتی است که در محدوده روستای نوده انقلاب و در دل زمین حفر گردیده است.

سنگ نگاره های سیدآباد

این سنگ نگاره ها در مجاورت منطقه تفریحی گردشگری بیشه سیدآباد و در فاصله ۱۰ کیلومتری سلطان آباد واقع گردیده است.

حمام تاریخی چاهک

این حمام قدیمی که در ۲۱ کیلومتری غرب سلطان آباد و در کنار مسجد روستای چاهک واقع گردیده مربوط به دوره قاجار است.

ایستگاه قدیمی راه آهن سبزوار

تأسیسات قدیمی ایستگاه راه آهن سبزوار که در زمان پهلوی اول ساخته شده در فاصله ۵ کیلومتری شهر سلطان آباد قرار دارد. طبق مستندات اولیه قطار در سال ۱۳۳۶ از این ایستگاه عبور کرده است.

آسیاب های روستای درفک

در پایین دست روستای درفک، بقایای سه آسیاب در فاصله های دور و نزدیک از یکدیگر دیده می شود.

جاذبه های مذهبی

بقعه شاهزاده ابراهیم بن ابوالفضل(ع)

این بقعه در فاصله ۴۲ کیلومتری سلطان آباد و در مرکز شهر نوده انقلاب واقع گردیده و دارای امکانات و تسهیلاتی برای زائران می باشد.

بنای امامزاده جعفر ابن موسی(ع)

این امامزاده در فاصله ۳۵ کیلومتری غرب سلطان آباد و در روستای درفک واقع گردیده است.

بقعه امامزاده جعفر(ع)

این مکان در غرب شهرستان و در روستای چاهک واقع گردیده است. این مکان دارای زائرسرا جهت استراحت و اقامت گردشگران می باشد.

بقعه امامزاده حیدر(ع)

بقعه مزبور در ارتفاعات شمالی و در منطقه ای خوش آب و هوا در روستای طالبی واقع شده است.

آرامگاه امامزاده عبدالرحمن(ع)

بقعه این امامزاده در شمال روستای کاهان و ۵۳ کیلومتری مرکز شهرستان قرار دارد. در این مکان تسهیلاتی برای زائرین در نظر گرفته شده است.

جاذبه های طبیعی

طبیعت روستای داراب

روستای زیبای داراب

این روستای کوهپایه ای در ۵۶ کیلومتری شمال شهر سلطان آباد و بر دامنه ارتفاعات قرار دارد. داراب به دلیل قرار گرفتن در انتهای دره یام و در کنار رودخانه نشیب مناظری زیبا، سرسبز و دل نشینی را پیش روی گردشگران قرار داده است.

مناظر طبیعی روستای نشیب

این روستا در فاصله ۶۲ کیلومتری شمال شهر سلطان آباد واقع گردیده و به دلیل استقرار در انتهای دره یام و در کنار رودخانه نشیب طبیعت سرسبز و فرح بخشی دارد.

رودخانه نشیب

این رودخانه با طبیعتی زیبا، به طول ۱۲ کیلومتر در شمال شهرستان واقع گردیده است. سرچشمه آن در شهرستان فاروج است و در تمام فصول آب دارد. گستردگی عرض دره این رودخانه (۲ کیلومتر) و آبدهی آن در طول سال بر قابلیت های طبیعی آن افزوده و ظرفیت پذیرش گردشگر را به ۹۵۰۰ نفر در روز افزایش داده است. این رود زیبا قبل از رسیدن به روستای داراب با دو ریزابه ی باختری كوچك كه در دامنه های شمالی و جنوبی كوه قوچ خوار جریان دارند، مخلوط می شود و پس از سیراب ساختن روستای داراب به روستاهای كاهان، بسك، سیمان و عباس آباد می رسد. در جنوب روستای اخیر با دو ریزآبه ی خاوری كه از كوه ماهرخ سرچشمه گرفته اند در هم می آمیزد و به سوی روستای دیوانگاه و یام و گل گنبد روان می شود و در ۲ كیلومتری جنوب غربی روستای اخیر به كال شور جوین می ریزد.

دره یام

دره یام

این دره در شمال شهرستان خوشاب و از ۴۰ کیلومتری شهر سلطان آباد شروع شده و تا ۷۰ کیلومتری شمال شهر ادامه دارد. این دره به سبب جاری بودن رودخانه دائمی نشیب در آن از نقاط سرسبز خوشاب به شمار می اید.

غار اژدهای رودسراب

این غار در ارتفاع ۱۶۰۰ متری در دامنه جنوب غربی کوه سفید دهستان طبس و در فاصله ۲ کیلومتری جنوب روستای رودسراب واقع شده است. ورودی اولیه این غار ۲۰/۴ در ۳۰/۴ می باشد که بلافاصله به مدخل اصلی به ابعاد ۵۰/۱ در ۳۰/۱ متر می رسیم. طول راهروی اصلی ۱۵ متر است که در انتها به یک دهلیز فرعی به ارتفاع ۵/۰ و عرض ۷/۰ متر با تمایل به سمت جنوب شرقی منتهی می گردد. به دلیل قرار گرفتن نامتوازن یک برجستگی سنگی در اطراف دهانة این مدخل ورود به آن بسیار مشکل است. این غار از نوع گسلی بوده و کف آن از خاک رسوبی پوشیده شده و با توجه به قرارگرفتن غار در دامنه کم شیب کوه، دسترسی به آن بسیار آسان و علاقه مندان به راحتی قادر به بازدید از این محل می باشند.

غار دیو عنابستان

ین غار در ارتفاع ۱۵۰۰ متری دامنه جنوبی کوه زوله در فاصله ۲ کیلومتری جنوب غربی روستای عنابستان واقع شده است. مدخل ورودی غار، دهانه ای به ابعاد ۲۰/۱ در ۵۰/۱ متر می باشد که به سمت جنوب شرقی تمایل دارد. در ابتدای غار یک راهرو به ارتفاع ۲ متر و طول ۱۷ متر دیده می شود که در انتها به یک دهلیز باریک به ابعاد ۵۰ در ۴۰ سانتیمتر ختم می شود. با ورود به این بخش از غار به صورت سینه خیز راهروی دیگری نمایان می گردد که در جهت غرب به شرق انشعاب داشته وسپس به یک تالار نسبتا بزرگ به ارتفاع ۴ متر می رسد. این غار از نوع آهکی بوده و آثار انحلال در همه بخشها به خصوص در دهانه ورودی غار به چشم می خورد. دهانه اصلی به دلیل ورود جریان آب ناشی از ذوب برف در قله کوه زوله به داخل مجرایی که در حکم یک آبراهه عمل می کرده ایجاد شده است. رسیدن به غار مستلزم یک ساعت دامنه نوردی از نوع سخت در ضلع جنوبی کوه زوله می باشد.

بیشه سیدآباد

این عرصه طبیعی در ۱۰ کیلومتری شرق شهر سلطان آباد واقع گردیده و به دلیل قرارگرفتن در ارتفاعات جنوبی روستای سیدآباد به بیشه سیدآباد معروف است.

دره شقایق کیخسرو

دره سرسبز شقایق(واویلا) همراه با چشم انداز زیبا از کوه دو برادر در غرب روستای کیخسرو واقع شده است.

آبشار نورآباد

آبشار روستای نورآباد

آبشار زیبای نورآباد در فاصله ۱۸ کیلومتری شهر سلطان آباد و در جنوب روستای نورآباد قرار دارد.

روستا و کوهسار دُرُفک

این روستا که در فاصله ۳۵ کیلومتری غرب مرکز شهرستان خوشاب واقع گردیده دارای دو قسمت علیا و سفلی بوده و در امتداد رشته کوه البرز قرار دارد. طبیعت زیبا و رشته کوه های متعدد، منطقه درفک را به مکانی برای صعود کوهنوردان و علاقه مندان به طبیعت تبدیل نموده است.

ارتفاعات گردشگری امام زاده حیدر

این ارتفاعات با جاذبه های طبیعی و بنای امام زاده بر فراز آن و مشرف به روستای طالبی واقع گردیده است.

صنایع دستی و سوغات

از جمله هنرهای سنتی این شهرستان، منبت کاری، بافت قالی و گلیم، گلدوزی و .... بوده و محصولاتی از جمله گردو و بادام، انواع برگه زرد آلو و کشمش، تخمه هندوانه، و گیاهان دارویی مانند آویشن، خربزه مشکان، پسته رباط جز و انگور دیمه کیخسرو و علیک و روغن زرد گوسفندی روستای کیخسرو سوغات محلی این شهرستان به حساب می آیند. بلغور، جوش پره، آش، نان محلی و غیره از غذاهای محلی این شهرستان محسوب می شوند.

فرهنگ و مذهب

زبان بیشتر اهالی این شهرستان ترکی و فارسی خراسانی است. با وجود این، اقلیتی از مردم این شهرستان، به زبان های کردی خراسانی و بلوچی صحبت می کنند. کرد زبانان این شهرستان عمدتا در شهر مشکان و روستاهای عادل آباد، حجت آباد، نظرآباد، عبدالله آباد، آبروان و سوزنده و بلوچ زبان عمدتا در شهر مشکان سکونت دارند. شهر مشکان تنها مکان در غرب خراسان رضوی است که چهار زبان ترکی خراسانی، فارسی خراسانی، کردی خراسانی و بلوچی در آن رواج دارد. اهالی این شهرستان شیعه مذهب هستند.

صنایع

شهرستان خوشاب از قطب های صنعتی غرب خراسان رضوی است. در این شهرستان مراکز صنعتی مهمی نظیر شهرک صنعتی خوشاب، شهرک صنعتی نوده انقلاب، کارخانه الماس کویر خوشاب، کارخانه سیمان فرجاد سبزوار، کارخانه بسته بندی و فرآوری پسته و چندین کارگاه تجاری و صنعتی دیگر استقرار یافته است.

جمعیت

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان خوشاب در سال ۱۳۹۵ برابر با ۳۷۱۸۱ نفر بوده‌است.