شهرستان سنقر

یکی از شهرستان‌های استان کرمانشاه

شهرستان سنقر یا شهرستان سنقر و کلیایی یکی از شهرستان‌های استان کرمانشاه در غرب ایران است. اگر شهرهای همدان و کرمانشاه و سنندج را به عنوان رئوس یک مثلث در نظر بگیریم شهرستان سنقر با مساحتی حدود ۲۲۴۲ کیلومتر مربع تقریباً در مرکز مثلث در شمال شرق استان کرمانشاه بین ۴۷ درجه و ۱۹ دقیقه تا ۴۷ درجه و ۵۷ دقیقه طول شرقی و ۳۴ درجه و ۴۴ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۴ دقیقه عرض شمالی واقع شده‌است.

شهرستان سنقر
[[File:||266px]]
[[File:||266px]]
[[File:||266px]]
اطلاعات کلی
کشور ایران
استانکرمانشاه
مرکز شهرستانسنقر
سایر شهرهاسنقر، سطر
بخش‌هابخش مرکزی
بخش کلیائی
بخش باوله
سال تأسیس۱۳۴۱[۱]
اداره
فرماندارعلی قربانی[۲]
مردم
جمعیت۸۱٬۶۶۱ نفر (۱۳۹۵)[۳]
مذهبشیعه و اقلیت اهل سنت
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا۱٬۶۸۱
شهرستان سنقر و کلیایی

شهرستان سنقر از شمال به شهرستان قروه و شهرستان دهگلان، از غرب به شهرستان کامیاران، از جنوب به شهرستان صحنه از جنوب شرق به شهرستان کنگاور و از شرق به شهرستان اسدآباد محدود می‌شود.

بلندترین کوه شهرستان، کوه دالاخانی (در زبان کُردی به معنی آشیانه عقاب‌ها) با ارتفاع آن ۳٬۳۵۰ متر است که در جنوب شهر سنقر قرار گرفته‌است. این کوه به همراه مادیان‌کوه (به کردی: مایان کۊیه) در شمال و کوه‌های ژن و پیا (زن و مرد) و کمرزرد در غرب احاطه کرده‌است. پست‌ترین نقطه این منطقه نیز به ارتفاع ۱٬۵۰۰ متر در محل خروجی گامیشان در جنوب روستای شاه‌گدار است.[۴]

مردم‌شناسی ویرایش

ترک‌ها و کردها ساکنین اصلی این شهرستان هستند. ترک‌ها عمدتاً در شهر سنقر ساکن هستند، در حالیکه کردها علاوه بر شهرهای سنقر و سطر در اکثر روستاهای این شهرستان هم سکونت دارند.[۵][۶]

محمدعلی سلطانی در کتاب جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان در ارتباط با سنقر می‌نویسد:

اهالی بومی شهر سنقر به زبان ترکی که بسیاری از کلمات آن کُردی است سخن می‌گویند و اطراف آن کلاً کُرد زبان و به گویش سورانی و آمیخته‌ای از لغات گویش کرمانج می‌باشد؛ سخن می‌گویند.[۷]

شهرستان سنقر در سال ۱۳۹۵ بالغ بر ۹۳٬۶۶۱ نفر جمعیت داشته‌است.

آب و هوا ویرایش

 
شهرستان سنقر و کلیایی قطب تولید تخمه آفتابگردان[۸]

شهر سنقر و کلیایی دارای زمستان سرد و طولانی با سرمای سخت و سنگین است تابستانش گرم و کوتاه بهار پرباران و پاییز سرد است. ارتفاع زیاد و عرض جغرافیای نسبتاً بالا موجب پیدایش شرایط آب و هوایی سرد در سنقر شده‌است. زمستان سنقر از اواسط نوامبر (آبان) شروع شده تا اواخر آوریل (فروردین) ادامه دارد. ماه ژانویه (دی) سردترین ماه سال در این منطقه است. در این ماه متوسط حداقل دمای هوا به ۴/۱۱- درجه سانتی‌گراد و روزهای یخبندان آن در سال به ۱۰۹ روز می‌رسد بر اساس همین اطلاعات تیر و مرداد گرم‌ترین ماه‌های سال می‌باشند در این ماه متوسط حداقل دمای هوا به ۸/۲۴ درجه سلسیوس می‌رسد.[۴]

وجه تسمیه ویرایش

در ایران سه روستا با نام سنقر وجود دارد و در کشور لیبی هم یک قصبه به نام سنقر وجود دارد. سنقر:مرغی است شکاری. شنگار (فرهنگ لغت معین ج ۵) سنقر:{ت} (س. ق) نوعی از باز، مرغی است شکاری و خوش خط و خال که از انواع دیگر بازها قوی تر بسیار نیز و چالاک است. به عربی نیز سنقر یا سنقور می‌گویند (فرهنگ عمید، ج ۲)

سنقر مرغی است شکاری از نوع چرغ (آشیانهٔ مرغ) گویند بسیار زیبا و قوی می‌باشد و پیوسته پادشاهان بدان شکار کنند (برهان قاطع). ساکنان محلی بر این باور هستند که این منطقه از شکارگاه‌های پادشاهان ساسانی بوده‌است و ممکن است این امر به نامگذاری شهرستان مرتبط باشد. گندم فراوانترین محصول کشاورزی این شهرستان می‌باشد که از گندم‌زارهای بسیار وسیع و زیبای گرداگرد مادیان‌کوه بدست می‌آید. اما مشهورترین محصول کشاورزی این شهرستان تخمهٔ آفتابگردان است که دارای عطر و طعم بسیار خوب و منحصربه‌فردی است. علت این مزیت نه تنها گونهٔ خاص آفتابگردان بلکه هنر بو دادن و پختن تخمه است که در اختیار تخمه‌پزی‌های این شهرستان است. اما فرش دست‌باف سنقر شهرت جهانی و قدمتی بالغ بر ۱۰۰ سال دارد و حتی دارای نمایشگاهی در شهر کلن آلمان تا چند سال پیش بوده‌است.[۹]

مناطق دیدنی و تفریحی ویرایش

شهرستان سنقر و کلیایی در جلگه همواری واقع شده و اطراف آن را رودخانه، سبزه‌زار، باغات و بیشه‌زار فرا گرفته‌است و قله‌های کوه‌های آن تا اواخر تابستان از برف زمستانی پوشیده‌است.

از آثار باستانی این شهر می‌توان به آرامگاه مالک اشاره کرد که با توجه به معماری آن که یک بنای آجری ۶ ضلعی است به دوره سلجوقیان مربوط می‌شود.

سرآب سنقر که در ابتدای جاده سنقر به سمت بیستون در نزدیکی روستای گزنه‌له است، دارای آبی فراوان و باغستان‌هایی که اطراف آن را احاطه کرده مکانی دیدنی برای گردشگران که پارکی درون محوطه آن نیز احداث شده‌است. پل معلق و زیپ لاین نیز در سراب سنقر وجود دارد، سراب روستای گلویج که در ۱۵ کیلومتری جنوب غربی سنقر واقع شده و از طریق مسیر جاده‌ای به شهر سطر سپس روستای شورآباد و روستای صفائیه و گذر از چند قصبهٔ کوچک قابل رسیدن است، دارای سرابی با آب زلال که اطراف آن را درختان کهنسال زیبا که احتمالاً وجه مقدسی برای اهالی دارند احاطه کرده و درست در کنار روستا و مشرف به روستا در پای کوهی قرار گرفته‌است. در افسانه‌های محلی این کوه به زن و مرد مشهور است و روایات فراوانی راجع به آن وجود دارد.

بقعه مالک، امامزاده احمد در سنقر واقع شده‌اند. از مکان‌های دیدنی می‌توان سراب سنقر را نام برد. مادیان‌کوه از نظر تاریخی و باستان‌شناسی محل بسیار مناسبی برای تحقیق و کاوش می‌باشد. کوه‌های اطراف روستاهای ورمقان در این شهرستان از نظر زیبایی طبیعی و تنوع گیاهان دارویی دارای اهمیت بسیار است. تیرماه بهترین زمان دیدن این کوه است. سد روستای قمام در این شهرستان محل مناسبی برای ماهیگیری است.

کوه دالاخانی، ارتفاعاتی که اوج آن به ۳۳۰۰ متر می‌رسد در جنوب شرقی سنقر واقع شده و در تابستان مکانی جالب و دیدنی برای صعود کوهنوردان است.
چشم‌انداز مادیان کوه شبیه به پشت اسبی است که سر و گردن خود را پایین برده، منصور یاقوتی در یکی از داستان‌هایش به نام چراغی بر فراز مادیان کوه، به عنوان مکان داستان خود به آن اشاره کرده‌است، در شمال شهر سنقر واقع است. از دیگر مناطق دیدنی این شهرستان می‌توان به سراب کنگرشاه اشاره کرد که در مسیر جاده ای سنقر-صحنه قرار داشته و طبیعت مناسبی در روزهای گرم تابستان دارد. برای رفتن به این سراب زیبا باید از سمت جنوب شهرستان سنقر مسیر را به سمت شهرستان صحنه ادامه داد.

تاریخ ویرایش

در دوره صفویه اسدآباد جزء منطقه سنقر و کلیائی شمرده می‌شده‌است. در زمان شاه عباس صفوی، حاکم سنقر نیروهای عثمانی را از مرز بیرون راند. در دوره افشاریه و زندیه سران ایل کلیایی که خود را از اعقاب صفی خان از خان‌های دوره صفوی می‌دانند به حکومت سنقر منصوب بوده‌اند تا در ۱۲۰۰/اوایل حکومت قاجار به عنوان تیول حکومت سنقر به خسروخان والی اردلان کرستان تفویض گردید.[۱۰][۱۱]

تقسیمات کشوری ویرایش

شهرها: سنقر

  • بخش کلیائی
    • دهستان آگاهان
    • دهستان سطر
    • دهستان کیونانات

شهرها: سطر که مرکز بخش کلیایی است.

روستای باوله مرکز این بخش می‌باشد

معادن ویرایش

معادن استان کرمانشاه در قالب پنج پهنهٔ معدنی دسته‌بندی شده‌اند. بر این اساس در پهنهٔ شهرستان سنقر و کلیایی معادن سنگ آهن (هماتیت) قرار دارند.[۱۲][۱۳]

نگارخانه ویرایش

منابع ویرایش

  1. «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». وبگاه رسمی وزارت کشور ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در امرداد ۱۳۹۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید= را بررسی کنید (کمک)
  2. https://www.mehrnews.com/news/5844554
  3. «جمعیت و خانوار تا سطح آبادی براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن 139۵». مرکز آمار ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۴ اوت ۲۰۱۴.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ «معرفی شهرستان سنقرو کلیایی». ادارهٔ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۹ مه ۲۰۲۱.
  5. کرمانشاه، دانشگاه علوم پزشکی. «دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه». دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۲.
  6. توریستی، چهارگوشه-معرفی استان‌ها و شهرهای ایران و جاذبه های. «شهر زیبای سطر (سنقر)». چهارگوشه - معرفی استان‌ها و شهرهای ایران و جاذبه‌های توریستی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۵.
  7. سلطانی، محمدعلی (۱۳۷۰). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان. ج. اول. ص. ۲۹.
  8. https://www.mehrnews.com/news/5270895/سنقر-و-کلیایی-قطب-تولید-تخمه-در-کشور-شد
  9. «کشف گورستان هزاره قبل از میلاد در سقز/شناسایی آثار به جای مانده از مادها». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۲-۰۸-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۹.
  10. سلطانی، محمدعلی (۱۳۷۰). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان. ج. اول. ص. ۳۱.
  11. توریستی، چهارگوشه-معرفی استان‌ها و شهرهای ایران و جاذبه های. «شهر زیبای سطر (سنقر)». چهارگوشه - معرفی استان‌ها و شهرهای ایران و جاذبه‌های توریستی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۲-۰۴.
  12. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): نگرانیِ از دست رفتن برخی معادن کمیاب در کرمانشاه، نوشته‌شده در ۱۰ تیر ۱۴۰۰؛ بازدید در ۱۵ شهریور ۱۴۰۰.
  13. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): گاهی با یک مصوبه باید کرکرۀ معادن را پایین بکشیم، نوشته‌شده در ۱۸ شهریور ۱۴۰۰؛ بازدید در ۱۸ شهریور ۱۴۰۰.
  • اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران ۱۳۸۳.