شهرستان کاشمر

یکی از شهرستان‌های استان خراسان رضوی، ایران

شهرستان کاشمر با نام تاریخی ولایت پُشْت و تُرشیز؛ یکی از شهرستان‌های استان خراسان رضوی ایران به مرکزیت شهر کاشمر است که در جنوب‌غربی این استان قرار گرفته‌است و در سال ۱۳۹۵، این شهرستان تعداد ۱۶۸٬۶۶۴ نفر جمعیت داشته‌است.[۲] از محصولات مهم این شهرستان می‌توان به انار، زعفران، انگور (انواع مختلف)، کشمش (عرق کشمش)، و فرش دستباف اشاره کرد.[۳] شهرستان کاشمر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۲۲ از شهرستان تربت حیدریه جدا و مستقل شده‌است.[۴] این درحالی است که شهرستان تربت حیدریه در سال ۱۳۱۶ در دومین قانون تقسیمات کشوری ایران ایجاد گردید.[۵] شهرستان‌های بردسکن، خلیل‌آباد و کوهسرخ به ترتیب در سال‌های ۱۳۷۴، ۱۳۸۲ و ۱۳۹۸ از شهرستان کاشمر جدا و مستقل شدند.[۶][۷][۸] شمال این شهرستان واقع در رشته‌کوه کوهسرخ قرار گرفته‌است.[۹]

شهرستان کاشمر
موقعیت در استان
اطلاعات کلی
کشور ایران
استانخراسان رضوی
مرکز شهرستانکاشمر
سایر شهرهاکاشمر، فرگ قلعه
بخش‌هامرکزی، فرح‌دشت
سال تأسیس۱۳۲۲
نام‌های پیشینولایت پشت، ترشیز
اداره
فرماندارحجت‌الله شریعتمداری
حوزهٔ انتخابیهکاشمر، بردسکن، خلیل‌آباد و کوهسرخ
مردم
جمعیت۱۶۸٬۶۶۴ نفر (۱۳۹۵)
رشد جمعیت۱۳+افزایش
مذهباسلام، شیعه
جغرافیای طبیعی
مساحت۱۱۵۲[۱] کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا۱۰۶۳
آب‌وهوا
بارش سالانه۲۳۷
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۵۱
وبگاهhttps://kashmar.khorasan.ir
دهستان‌ها و بخش‌های شهرستان کاشمر در ۱۳۶۵ بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن

تقسیمات کشوری ویرایش

موقعیت و ره‌آورد ویرایش

کاشمر که یکی از شهرستان‌های خراسان رضوی است، از شمال به شهرستان کوهسرخ و شهرستان میان جلگه و شهرستان نیشابور، از شمال‌شرقی به شهرستان تربت حیدریه، از شرق تا جنوب به شهرستان مه‌ولات و از غرب به شهرستان خلیل‌آباد و بردسکن متصل می‌شود. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۰۶۳ متر است. این شهرستان در ۳۵ درجه و ۱۱ دقیقه عرض شمالی و ۵۸ درجه و ۷۲ دقیقه طول شرقی قرار گرفته و آب و هوای آن به علت پستی و بلندی زمین و عوامل دیگر متنوع است. در شمال شرقی این شهرستان هوا سرد و مرطوب و زمستان‌های آن طولانی است. شمال این منطقه آب و هوای معتدل دارد و قسمت‌های جنوبی به علت مجاورت با کویر دارای آب و هوای بسیار گرم و آبی شور است. ارتفاعات شمالی این شهرستان از خواف شروع شده و از شمال تربت حیدریه می‌گذرد و تا بردسکن امتداد دارد و دارای کوه‌های مربوط به دوره چهارم زمین‌شناسی و دارای قله مخروطی آتشفشانی در شمال شهرستان است. کوه‌های این منطقه پوشیده از درخت بادام می‌باشند و در دامنه‌ها دارای چشمه‌های آب گرم معدنی هستند. رشته کوه‌های جنوبی این منطقه بسیار کم‌آب و دارای تپه‌های گچی‌اند. در قسمت جنوبی این شهرستان کویر نمک قرار دارد که در زمستان و در هنگام بارندگی عبور از آن دشوار است. رودهای این شهرستان فصلی‌اند و بیشتر در بهار از دره‌های کوهستانی شمال جاری می‌شوند. کاشمر منطقه‌ای کشاورزی است و دارای محصولاتی چون غلات، حبوبات، پنبه، زیره و تنباکو بوده و مهم‌ترین محصولات آن انگور و زعفران است. در کوهستان‌های این منطقه محصولات دامی مانند پشم و پوست و لبنیات تولید می‌شود. صنایع دستی محلی کاشمر قالی، قالیچه، زیلو، گیوه و چادرشب ابریشمی است. انگور و همچنین کشمش کاشمر دارای ارزش صادراتی است.[۱۰]

شهرستان کاشمر از ۲ بخش به نام‌های بخش مرکزی و بخش فرح‌دشت تشکیل است.[۱۱]

پیشینه ویرایش

کاشمر دارای قدمتی بیش از دو هزار سال است. این شهر در حدود ۳۵ نام در طی گذشت زمان به خود گرفته‌است که از نام‌های مشهور آن می‌توان به کشمر، ترسیس، ترشیز، سلطان‌آباد و کاشمر که نام فعلی آن است یاد کرد. کاشمر طی چند هزار سال قدمت به نام‌های متفاوتی خوانده شده‌است. بنای آن را به زمان گشتاسپ پسر لهراسپ نسبت داده‌اند.[۱۲] نام اصلی آن ترشیز است و جغرافی نویسان اسلامی به صورت طرثیث و ترشیش و… آن را ثبت کرده‌اند.[۱۳] همچنین نام‌های سابق این شهر پشت، بوشت و بست بوده‌است. پس از تصرف خراسان بدست اعراب و تا زمانیکه سلسله‌های ایرانی در خراسان علیه خلفای اموی قیام کردند ترشیز در طی دو سه قرن اولیه اسلامی بین امرای طاهری و صفاری دست به دست می‌گشته و در نیمه اول قرن چهارم از شهرهای تابعه نیشابور محسوب می‌شده‌است.[۱۴] در سال ۴۸۳ هنگامیکه حسن صباح پیشوای نزاریان ایرانی در الموت استقرار یافت دستیار خود حسین قاینی را که از پیش حکومت قهستان و ترشیز را داشت به عنوان داعی به ترشیز اعزام کرد و وی در دعوت مردم به نهضت نزاری حسن صباح توفیق زیادی به دست آورد. تعداد زیاد قلعه‌های جنگی در سراسر قهستان که در نام‌های محلی به نام‌های قلعه دختر و قلعه ملاحده موسومند حکایت از این امر دارد. پیش از سلطه مغول ترشیز بدست وزیر سلطان سنجر سلجوقی غارت و پس از آن در سال ۴–۶۵۳ توسط جلوداران سپاه هلاکوخان مغول ویران شد.

زبان و گویش ویرایش

مردم شهرستان کاشمر به زبان فارسی و به گویش کاشمری سخن می‌گویند.[۱۵]

در این شهرستان زبان‌های بلوچی و کردی کرمانجی نیز رواج دارد.

گردشگری ویرایش

وجود جاذبه‌های گردشگری، تاریخی و فرهنگی این شهرستان را تبدیل به یکی از قطب‌های گردشگری استان خراسان رضوی کرده و پیشینه تاریخی آن نشان از تمدن کهنی دارد. وجود بافت سرسبز و آب‌وهوای مناسب یکی دیگر از فواید گردشگری در این شهرستان است.[۱۶] این شهرستان بعد از شهرستان مشهد دومین و رتبه چهارم در ایران از نظر گردشگری مذهبی را ثبت کرده‌است.[۱۷]

زمین‌لرزه ۱۲۸۲ کاشمر ویرایش

زمین‌لرزه ۱۲۸۲ کاشمر در تاریخ ۰۱۹۰۳−۰۹−۲۵ ۲۵ سپتامبر ۱۹۰۳ میلادی، برابر با ‎۲ مهر ۱۲۸۲، ساعت ۱:۲۰ به زمان یوتی‌سی در ایران رخ داد. بزرگی آن ۶٫۵ در مقیاس ریشتر اعلام شده‌است. زمین‌لرزه به وقت محلی در روز جمعه، ساعت ۴٫۵ روی داده و منطقه زمانی آن یوتی‌سی +۳٫۵ بوده‌است. مرکز داده ژئوفیزیک ملی (NOAA) نیز جای این زمین‌لرزه را در مختصات ۳۵°۱۲′شمالی ۵۸°۱۲′شرقی / ۳۵٫۲°شمالی ۵۸٫۲°شرقی / 35.2; 58.2 و بزرگی آنرا برابر با ۶٫۵ در مقیاس ریشتر اعلام کرده‌است.[۱۸]

جستارهای وابسته ویرایش

پانویس ویرایش

  1. سالنامهٔ آماری استان خراسان رضوی – ۱۳۹۷، ص ۳۳
  2. «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
  3. «هنرهای سنتی و صنایع دستی کاشمر». سیری در ایران. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۱.
  4. «بخشنامه وزیر دادگستری راجع به شهرستان جدید کاشمر». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۵ اکتبر ۲۰۲۳.
  5. «قانون تقسیمات کشور و وظایف فرمانداران و بخشداران». مرکز پژوهشها. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۵ اکتبر ۲۰۲۳.
  6. «همزمان با اولین سفر استاندار خراسان رضوی به شهرستان بردسکن؛ بردسکن و نیازهایی که باید دیده شود». روزنامه خراسان. دریافت‌شده در ۵ اکتبر ۲۰۲۳.
  7. «تصویب‌نامه راجع به تغییرات و اصلاحات تقسیماتی در استان خراسان - مصوب 1382/04/29». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۵ اکتبر ۲۰۲۳.
  8. «ابلاغ ایجاد شهرستان کوهسرخ در استان خراسان رضوی». ّّایسنا. دریافت‌شده در ۵ اکتبر ۲۰۲۳.
  9. «معرفی شهرستان - اداره میراث فرهنگی شهرستان بردسکن». اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویهٔ ۲۰۲۴.
  10. «مصائب کشمش کاشمر/ ترکیه و آمریکا جایگاه صادراتی ایران را به خطر انداخته‌اند». خبرگزاری ایلنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۸-۲۵.
  11. «ابلاغ ایجاد شهرستان کوهسرخ در استان خراسان رضوی». ّّایسنا. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۱.
  12. شهاب‌الدین ابی عبدالله یاقوت حموی (۱۹۷۷معجم‌البلدان، بیروت: دارصادر، ص. ج۱، ص۴۲۵
  13. «ترشیز، کاشمر شد». دنیای اقتصاد. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۱.
  14. «ترشیز؛ دروازه ورود اسلام به خراسان». ایکنا. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۱.
  15. نجفیان، آرزو. زبان‌ها و گویش‌های خراسان. تهران: کتاب مرجع، ۱۳۹۴، ص۷.
  16. «اماکن تاریخی و گردشگری شهرستان کاشمر میزبان گردشگران نوروزی+تصاویر». ّخبرگزاری تسنیم. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۱.
  17. «نگاهی به جاذبه‌های تاریخی و گردشگری کاشمر». ّّایرنا. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۱.
  18. «Significant Earthquake: IRAN: KASHMAR». مرکز داده ژئوفیزیک ملی. ۲۵ سپتامبر ۱۹۰۳. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۱.

منابع ویرایش

  • ایرج سعادتمند توندری (۱۳۸۴ترشیز ۱ - (نگاهی به تاریخ و جغرافیای شهرستان کاشمر)، مشهد: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی ضریح آفتاب، ص. ۲۹۶
  • سیدحسن هاشمی - مریم آقایی میبدی - حسن عزیزی فروتقه - مریم سالاری خیابانی (۱۳۸۴جغرافیای شهرستان کاشمر، مشهد: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی ضریح آفتاب، ص. ۱۶۰
  • اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران ۱۳۸۳، ص۱۰۷
  • کتاب خراسان، ص ۱۵۲–۱۵۰ - هاشم جوادزاده، ۱۳۸۰