شهرکرد

مرکز استان چهارمحال و بختیاری،ایران

شَهرکُرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری و شهرستان شهرکرد است. نام پیشین آن، «دِهْکُرد» بوده‌است که پس از تبدیل به شهر در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی به شهرکرد تغییر نام داد. براساس آمار سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت شهرکرد برابر با ۱۹۰٬۴۴۱ نفر است. این شهر،[۶] مرتفع‌ترین مرکز استان در ایران است و از همین رو به بام ایران نیز شهرت یافته‌است.[۷][۸] آب‌وهوای شهرکرد در تابستان‌ها معتدل و زمستان‌ها بسیار سرد است.[۹]

شهرکرد
کشور ایران
استانچهارمحال و بختیاری
شهرستانشهرکرد
بخشمرکزی
نام(های) دیگردهکرد[۱]
نام(های) پیشینده کرد، دژکرد
سال شهرشدن۱۳۱۰
مردم
جمعیت۱۹۰٬۴۴۱ نفر (سرشماری سال ۹۵)
رشد جمعیت۱۹٫۲٪+
جغرافیای طبیعی
مساحت۴۲ کیلومتر مربع
ارتفاع۲۰۷۰ متر از سطح دریا[۲]
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه۱۱/۵ درجه سانتیگراد
میانگین بارش سالانه۳۱۶ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه۱۲۴ روز
اطلاعات شهری
شهردارمحمدحسین واحدیان[۳]
تأسیس شهرداری۱۳۱۴
ره‌آوردفرش، کاکولی، نبات، پولکی،
گیوه، نمد، گردو، ، دوغ، کشک، بادام، هلو[۴]
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۳۸
وبگاه
شناسهٔ ملی خودرو ایران۷۱
شهرکرد بر ایران واقع شده‌است
شهرکرد
روی نقشه ایران
۳۲°۱۹′۳۰″شمالی ۵۰°۵۱′۵۴″شرقی / ۳۲٫۳۲۵۰۲۲°شمالی ۵۰٫۸۶۴۹۱۰°شرقی / 32.325022; 50.864910

پیشینه

بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی، پیدا شدن سکه‌های مربوط به دوران اشکانی و ساسانی، و به خصوص توجّه به استقرار تپه‌های باستانی مربوط به هزاره‌های پیش از میلاد مسیح، قدمتی در حد هزاره‌های مذکور برای استقرار بشر و آغاز تمدن در محدوده دشت شهرکرد یا لار می‌توان منظور نمود.[۱۰][۱۱] از آن جمله در این دشت، هیئت‌های باستان‌شناسی در تپه باستانی گورگای و تپه سراب (گنبدک) در شمال شهرکیان نشانه‌هایی مبنی بر قدمت حداقل ۷۰۰۰ساله را یافته‌اند و از این جهت آثار شهرکیان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در شهر هفشجان، در ۱۴ کیلومتری شهرکرد، سفالینه‌ها و ابزارهای سنگی ابتدایی با پیشینه ۹۰۰۰ ساله بروی تپه‌های باستانی هفشجان کشف شده‌است و گمان می‌رود که تپه اسکندری شهر هفشجان سازه‌ای شبیه زیگورات (معبد الهی) داشته‌است. تپه اسکندری اولین و بزرگترین اثر ملی استان چهارمحال و بختیاری محسوب می‌گردد و به صورت دولت شهری کهن در غرب هفشجان قرار دارد. فعالیت هیئت‌های باستان‌شناسی در این منطقه قدیمترین گمانه زنی‌های باستان‌شناسی استان چهارمحال و بختیاری بوده‌است.[۱۲]

نام دهکرد تا پیش از سقوط صفویه در هیچ‌یک از اسناد تاریخی مشاهده نشده‌است بلکه از دوره زندیه به این سو برای اولین بار در منابع دیده می‌شود.[۱۳] گفته می‌شود مسجد امام صادق، در دوره حکمرانی اتابکان لر بزرگ ساخته شده‌است که به واسطه قرار گرفتن آن در محوریت بافت قدیم محله، همراه بقعه امامزادگان دو معصوم ،حمام درب امامزاده، آسیاب، بازار لحاف دوزان، میدان درب امامزاده ،کارخانه روغن کشی و بازارچه سنتی باعث برجسته تر شدن این محل شده‌است.[۱۰]

نام گذاری

شهرکرد تا شهریور ۱۳۱۴، دهکرد نامیده می‌شد و از این تاریخ با تصویب فرهنگستان ایران به شهرکرد تغییر نام یافت. واژه «دهکرد» از دو بخش «ده» + «کرد» تشکیل شده‌است.[۱۴]

ریشه نام گذاری دهکرد با شعر زیر بی مناسبت نیست:

وِراهم از شبان نام است و هم کُردگذر از انتهایش رود دهکرد
کنون وسعتی از شرق و غرب استجنوبش را فتاده دشت دهکرد

[۱۵]

در کتاب جغرافیای کامل ایران راجع به نژاد مردمان و سکنی گزینی در این ناحیه نوشته شده: «اهالی این ناحیه از نژاد کردان مهاجر بوده‌اند که جهت دامداری و دامپروری به این سرزمین کوچ کرده و در دشتهای سرسبز و دامنه‌های مصفای آن به زندگی پرداخته‌اند»[۱۶]

در متون تاریخی کمتر نامی از دهکُرد برده شده‌است؛ و از زمان پیدایش و شکل‌گیری دهکُرد و خصوصیات اجتماعی و اقتصادی نخستین ساکنین این آبادی اطلاع دقیقی در دست نیست. با توجه به جایگاه طبیعی منطقه و چمنزار جنوبی دشت دهکرد می‌توان حدس زد که عمدتاً به کار دامپروری اشتغال داشته‌اند، شاید واژه «کُرد» به معنی چوپان، گله دار از نام اولیه ساکنینی این منطقه گرفته شده‌است.[۱۷] و این شهر که سابقاً دهکرد نامیده می‌شد به معنی محل سکونت کُردان (به معنای گله دار) است.[۱۸] قبل از حمله اعراب به ایران، بدون در نظر گرفتن قومیت، زبان و نژاد، به‌طور کلی تمام مردم گله دار را «کُرد» دانسته‌اند.[۱۸] واژهٔ کُرد در دوران دیرینه شناسیِ پس از حمله اعراب به ایران به معنای رمه گردانان و کوچ‌نشینان ایرانی‌تبار فلات ایران به کار رفته‌است و معنای قومی ویژه نمی‌داده‌است.[۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳] از دیدگاهِ گارنیک آساتوریان؛ بر همین پایه، لرها و دیلیمان و بلوچان و مردمان دیگر را جزو کردان شمرده‌اند؛ زیرا واژه کرد به معنی یک گونه شیوه زندگی و نه معنی زبانی بوده‌است.[۲۴] از دیدِ قومیت، لرها و کردها جدا از هم شمرده می‌شوند.[۲۴] ابتدا بیشتر این افراد کشاورز و کوچ‌نشین (گله دار) بوده‌اند. این مردمان کسانی هستند که فرهنگ و سنن خویش را پاسداری نموده و آداب و رسوم و آیین‌های کهن این مرز و بوم را نگه داشته‌اند زیرا انتقال دانش و معرفت در دوران‌های پیش بیشتر بر نقل شفاهی استوار بوده، در نتیجه منابع نوشتاری و مکتوب دربارهٔ نام و تاریخ این شهر اندک است.[۲۵] همین که نام «دهکرد» برای اولین بار در دوره زندیه در منابع دیده می‌شود و تا قبل از صفویه در منابع دیده نمی‌شود، شاهدی است بر این مدعا. هرچند که سابقه قلعه دهکرد حداقل مربوط به دوره صفویه می‌باشد و وجود چند قبر قدیمی حاکی از آن است.[۱۸]

جایگاه جغرافیایی

نمای مرکز و جنوب شهرکرد از پارک کوهستانی ملت

شهرکرد بین ۵۰ درجه و ۴۹ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۵۰ درجه و ۵۳ دقیقه و ۴۴ ثانیه طول و ۳۲ درجه و ۱۸ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۲۳ درجه و ۲۱ دقیقه و ۵۰ ثانیه عرض جغرافیایی[۱۰] و در ۸۵ کیلومتری جنوب غرب اصفهان قرار گرفته‌است. به لحاظ توپوگرافی در بخش شمالی رشته کوه زاگرس قرار گرفته‌است. این شهر با ارتفاع بین ۲۰۵۰ تا ۲۳۱۰ متر از سطح دریا، مرتفع‌ترین مرکز استان در کشور است.[۱][۲۶]

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۹۰٬۴۴۱ نفر (در ۵۵٬۴۹۲ خانوار) بوده‌است.[۲۷] شهرکرد نخستین شهر رسمی استان چهارمحال و بختیاری از ۱۵٬۴۷۶ نفر سال ۱۳۳۵ با رشد ۱۲ برابری به ۱۹۰٬۴۴۱ نفر در سال ۱۳۹۵ رسیده‌است.

جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
۱۳۳۵۱۵٬۴۷۶—    
۱۳۴۵۲۳٬۷۵۷۵۳٫۵٪+
۱۳۵۵۴۰٬۳۵۹۶۹٫۹٪+
۱۳۶۵۷۵٬۰۸۰۸۶٪+
۱۳۷۵۱۰۰٬۴۷۷۳۳٫۸٪+
۱۳۸۵۱۴۸٬۴۶۴۴۷٫۸٪+
۱۳۹۰۱۵۹٬۷۷۵۷٫۶٪+
۱۳۹۵۱۹۰٬۴۴۱۱۹٫۲٪+

زبان

به‌طور کلی مردم شهرکرد به زبان‌های فارسی لهجه شهرکردی، لری بختیاری و ترکی قشقایی سخن می‌گویند.[۲۸]

آب و هوا

شهرکرد دارای اقلیم نیمه مرطوب معتدل با تابستان‌های معتدل و زمستان‌های بسیار سرد است. میانگین سالانه دمای هوا در شهرکرد ۱۱/۵ درجه سانتیگراد می‌باشد. در طول ۳۰ سال گذشته حداقل مطلق دما و حداکثر مطلق دمای ثبت شده در شهرکرد به ترتیب ۳۲ درجه سانتیگراد زیر صفر و ۴۲ درجه سانتیگراد بوده‌است. سردترین و گرم‌ترین ماه‌های شهرکرد به ترتیب دی و مرداد می‌باشد. اگرچه در زمستان میزان رطوبت متوسط تا بالا است، میزان بارش در فصولی که کشت صورت می‌گیرد به جز ماه‌های اردیبهشت و فروردین تقریباً به صفر نزدیک است.[۲۶]

 آب و هوای شهرکرد 

ژانویه فوریه مارس آوریل مـــــه ژوئـن ژوئیـه اوت سپتامبر اکتبـر نوامبر دسامبر سـال

گرم‌ترین
۸٫۲ ۱۲٫۶ ۱۹٫۶ ۲۷٫۲ ۲۶٫۸ ۳۵٫۶ ۴۲٫۰ ۳۶٫۰ ۳۲٫۴ ۲۶٫۸ ۲۰٫۸ ۱۹٫۰ ۴۲٫۰

میانگین گرم‌ترین‌ها
۰٫۱ ۵٫۸ ۱۳٫۶ ۲۰٫۴ ۲۳٫۴ ۳۰٫۶ ۳۴٫۱ ۳۲٫۹ ۲۹٫۷ ۲۳٫۱ ۱۴٫۴ ۱۱٫۰ ۱۹٫۹

میانگین سردترین‌ها
−۱۹٫۰ −۸٫۸ −۱٫۶ ۳٫۶ ۵٫۰ ۷٫۸ ۱۳٫۴ ۱۱٫۷ ۵٫۷ ۱٫۳ −۱٫۵ −۴٫۳ ۱٫۱

سردترین
-۳۲٫۰ -۱۹٫۲ -۸٫۶ -۳٫۶ ۰٫۲ ۳٫۶ ۸٫۴ ۷٫۰ ۰٫۲ -۵٫۲ -۷٫۴ -۱۱٫۸ -۳۲٫۰


منبع: وبگاه اداره هواشناسی چهار محال و بختیاری[۲۶] ۴ ژانویه ۲۰۱۴

...

صنعت و اقتصاد

اقتصاد سنتی شهرکرد مبتنی بر قالی چالشتر، قفل چالشتر، نمد مالی، گیوه دوزی و کوره‌های آجرپزی است که امروزه با توجه به صنعتی تر شدن جامعه از اهمیت آن کاسته شده‌است. در حال حاضر صنایع بزرگ و کارخانه‌های مهمی در نزدیکی شهرکرد واقع شده‌اند که عده زیادی از ساکنان شهرکرد و حومه در آن‌ها مشغول به کار هستند، مهم‌ترین این صنایع عبارتند از:

کارخانه سیمان شهرکرد

کارخانه سیمان شهرکرد در قلب زاگرس مرکزی در استان چهار محال و بختیاری و در ۳۵ کیلومتری شهرکرد در سال ۱۳۸۷ به بهره‌برداری رسید. این واحد تولیدی با دسترسی به معادن بسیار غنی، شرایط منحصر بفردی را در بین تولیدکنندگان داخلی به خود اختصاص داده و با اتکاء به تجارب ارزشمند مدیران، مهندسین و کارکنان و بکارگیری پیشرفته‌ترین تکنولوژی و ماشین آلات مدرن قادر به تولید انواع سیمان‌های ۴۲۵–۱، ۵۲۵–۱، تیپ II و تیپ V با مقاومت‌های بسیار بالا گردیده‌است.[۳۰]

در سال ۱۳۹۲، کارخانه سیمان شهرکرد برای دومین سال متوالی مقام نخست تولید سیمان کشور را کسب کرد.[۳۱][۳۲]

مکان‌های مذهبی

امامزادگان حلیمه و حکیمه خاتون (مرکز شهر)

امامزاده سید محمد سبزپوش (غرب شهرکرد)

امامزاده شاهزاده عزیزالله شهرکیان (جنوب شهرکرد)

مصلای امام خمینی

مسجد اتابکان (امام صادق)

سقاخانه ارباب میرزا

مسجد جامع

مسجد ابو محمد

مراکز دانشگاهی و آموزش عالی

 
نمایی از دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه شهرکرد

مراکز حوزوی

کتابخانه های عمومی

  • کتابخانه عمومی مولوی
  • کتابخانه عمومی حافظ
  • کتابخانه عمومی رودکی(نابینایان)
  • کتابخانه عمومی امام خمینی
  • کتابخانه عمومی امیرکبیر
  • کتابخانه آیت الله دهکردی
  • کتابخانه عمومی شهدا

مکان‌های تفریحی

آب و هوای شهرکرد در فصل تابستان، خنک و مطبوع می‌باشد به همین دلیل در روزهای گرم تابستان گردشگران زیادی را میهمان بوستان‌های شهرکرد ازجمله پارک کوهستانی ملت، پارک لاله، چهارباغ و پارک تهلیجان می‌کند.[۳۳]

از جمله مکان‌های تاریخی شهرکرد می‌توان به امام زادگان دوخاتون ، حمام خان، قلعه چالشتر، اتاق آئینه شهرکرد، موزهٔ باستان‌شناسی شهرکرد، مسجد اتابکان، مسجد جامع، مسجد ابومحمد ، بازارچه حاج احمد، تپه سراب و گورگای تپه اشاره کرد.[۳۴]

خواهرخواندگان

نگارخانه

منابع

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ [۱]
  2. «آرشیو هواشناسی شهرهای ایران در وبگاه ادارهٔ هواشناسی استان چهارمحال و بختیاری». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ فوریه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۸ فوریه ۲۰۰۸.
  3. «شهردار جدید شهرکرد انتخاب شد». ایسنا. ۲۰۲۲-۰۵-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۶.
  4. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام name0 وارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  5. |}}
  6. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Amar وارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  7. «فرمانداری شهرستان شهرکرد». shahrekord.ostan-chb.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۲۲.
  8. «مرتفع‌ترین شهرهای ایران». ۲۰۱۵-۰۳-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۶-۰۶-۲۴.
  9. مقدمه ای بر شناخت شهرکرد، احمد بنی طالبی دهکردی.
  10. ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ شهرداری شهرکرد[پیوند مرده]
  11. «گردشگری استان چهار محال و بختیاری». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۲ مارس ۲۰۱۰.
  12. آلن زاگارل آلمانی (۱۳۸۶ خورشیدیشیوه ظهور زندگی در ارتفاعات استان چهارمحال و بختیاری، تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران چاپ=1386 خورشیدی، ص. ص ۲۰۲ از پارامتر ناشناخته |شناسه افزوده= صرف‌نظر شد (کمک); کاراکتر line feed character در |ناشر= در موقعیت 48 (کمک); تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  13. شناخت سرزمین چهارمحال، مرحوم نیکزاد امیر حسینی دهکردی، ج 1، شهرکرد،1357
  14. محسن فارسانی؛ سرزمین شیرهای سنگی. ۱۳۷۹ خورشیدی
  15. آیینه بهشت نما، بیژن شهرامی. اطلاعات. ۱۳۸۷.
  16. دبیران گروه‌های آموزشی جغرافیای استانها. جغرافیای کامل ایران، جلد اول تهران، زمستان 1366، ص 588
  17. مقدمه‌ای بر شناخت شهرکرد، احمد بنی طالبی دهکردی، وجه تسمیه ص 45، 1390
  18. ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ ۱۸٫۲ شناخت سرزمین چهارمحال، مرحوم نیکزاد امیر حسینی دهکردی، شهرکرد،1357
  19. عبدالله شهبازی، پیشگفتارای بر شناخت ایلات و عشایر، تهران: نشر نی، ۱۳۶۹، صص ۸۷–۱۱۸.
  20. Martin van Bruinessen, "The ethnic identity of the Kurds" , in: Ethnic groups in the Republic of Turkey, compiled and edited by Peter Alford Andrews with Rüdiger Benninghaus [=Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Reihe B, Nr.60]. Wiesbaden: Dr. Ludwich Reichert, 1989, pp. 613-21. excerpt: "The ethnic label"Kurd "is first encountered in Arabic sources from the first centuries of the Islamic era; it seemed to refer to a specific variety of pastoral nomadism, and possibly to a set of political units, rather than to a linguistic group: once or twice,"Arabic Kurds "are mentioned. By the 10th century, the term appears to denote nomadic and/or transhumant groups speaking an Iranian language and mainly inhabiting the mountainous areas to the South of Lake Van and Lake Urmia, with some offshoots in the Caucasus...If there was a Kurdish speaking subjected peasantry at that time, the term was not yet used to include them."[
  21. Wladimir Iwanov:"The term Kurd in the middle ages was applied to all nomads of Iranian origin".(Wladimir Ivanon, "The Gabrdi dialect spoken by the Zoroastrians of Persia", Published by G. Bardim 1940. pg 42)
  22. David Mackenzie: "If we take a leap forward to the Arab conquest we find that the name Kurd has taken a new meaning becoming practically synonmous with 'nomad', if nothing more pejorative" D.N. Mackenzie, "The Origin of Kurdish", Transactions of Philological Society, 1961, pp 68-86
  23. Richard Frye,"The Golden age of Persia", Phoneix Press, 1975. Second Impression December 2003. pp 111: "Tribes always have been a feature of Persian history, but the sources are extremly scant in reference to them since they did not 'make' history. The general designation 'Kurd' is found in many Arabic sources, as well as in Pahlavi book on the deeds of Ardashir the first Sassanian ruler, for all nomads no matter whether they were linguistically connected to the Kurds of today or not. The population of Luristan, for example, was considered to be Kurdish, as were tribes in Kuhistan and Baluchis in Kirman"
  24. ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ Professor Garnik Asatrian (Yerevan University) (2009). Prolegomena to the study of the kurds (pdf). Published in 2009, Iran and the Caucasus, 13, pp.1-58
  25. مقدمه‌ای بر شناخت شهرکرد، احمد بنی طالبی دهکردی، وجه تسمیه ص 46، 1390
  26. ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ ۲۶٫۲ اداره کل هواشناسی استان چهار محال و بختیاری
  27. «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
  28. https://shahrekord.ostan-chb.ir/Page/3438
  29. «نساجی حجاب شهرکیان».
  30. "وب سایت صنایع سیمان شهرکرد (سهامی خاص)".
  31. خبرگزاری جمهوری اسلامی، عنوان خبر: شهرکرد رتبه نخست تولید سیمان کشور را کسب کرد، تاریخ خبر: ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۲، کد خبر: 80640290 (3287098)[پیوند مرده]
  32. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، عنوان خبر: کارخانه شهرکرد در رده نخست تولید سیمان کشور ، تاریخ خبر: ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۲، کد خبر: 92021208125)[پیوند مرده]
  33. > شهرداری شهرکرد[پیوند مرده]
  34. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ مارس ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۸ مارس ۲۰۱۳.
  35. «خواهرخواندگی شهرکرد و کربلا». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۹ ژوئن ۲۰۱۸.
  36. http://www.farsnews.ir/newstext.php?nn=13900612000453
  37. [www.irna.ir/news/81345132/ «خواهرخواندگی شهرکرد با ماربورگ»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک).
  38. «پیمان خواهرخواندگی شهرکرد با ابروتزو».

امان الهی بهاروند، سکندر (۱۳۹۳). قوم لر: پژوهشی دربارهٔ پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لُرها در ایران. تهران: نشر آگه. ص. ۳۳. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۲۹۱۳۵۸.

پیوند به بیرون