شهمیرزاد
شهمیرزاد شهری در شمال استان سمنان است. این شهر در شهرستان مهدی شهر واقع شده‌است و از نظر گردشگری، تاریخی و کشاورزی دارای اهمیت می‌باشد.
| شهمیرزاد | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | سمنان |
| شهرستان | مهدیشهر |
| بخش | بخش شهمیرزاد |
| نام(های) قدیمی | شهمار فریم نادری |
| سال شهرشدن | ۱۳۰۶ |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۱٬۲۰۰ نفر (آمار سال ۱۳۹۵) |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱۸۸۰ تا ۲۱۰۰ متر |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | محمد صالح لقمانیان |
| ره‌آورد | گردو، آلو، لواشک، شیرخس و تمبلک گردویی (بزرگترین باغ گردوی جهان) |
| پیش‌شماره تلفنی | ۳۳۶۶–۰۲۳ |
| تابلوی خوش‌آمد به شهر | |
شهر شهمیرزاد از سال ۱۳۳۱ شمسی دارای شهرداری است (سال شهر شدن: ۱۳۰۶) و در تقسیمات استانی سال ۱۳۸۶ به مرکز بخش ارتقاء یافت.
شهمیرزاد در سال‌های قبل از ۱۳۴۰ شمسی بخشی از شهرستان قائمشهر بود ولی در تقسیمات استانی انجام شده در سال ۱۳۴۰ شمسی و پس از جدا شدن شهرستان سوادکوه از شهرستان قائم شهر؛ از استان مازندران جدا شد و به «فرمانداری کل سمنان» منضم گردید. سمنان در آن زمان استان نبود و به عنوان فرمانداری کل که از استان دوم منفک شده بود، شناخته می‌شد و در سال ۱۳۵۵ شمسی به استان تبدیل شد.
محتویات
جمعیت
جمعیّت شهر شهمیرزاد طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، برابر با ۱۱٬۱۹۱ نفر و جمعیت بخش شهمیرزاد ۲۲٬۱۸۶ نفر می‌باشد. ارتفاع مرکز شهمیرزاد از سطح دریا ۱۹۳۵ متر می‌باشد.[۱] البته شایان ذکر است که به دلیل ییلاقی بودن منطقه جمعیت آن در فصل سرد و گرم متغیر است. بطوری که در فصل‌های بهار و تابستان جمعیت شهمیرزاد افزایش چشمگیری می‌یابد. مردم شهمیرزاد از قومیت طبری هستند و به گویش شهمیرزادی که گویشی از زبان مازندرانی[۲][۳][۴][۵] هست سخن می‌گویند.
دربارهٔ شهمیرزاد
شهمیرزاد از نظر آب و هوایی زمستانی سرد و تابستانی معتدل دارد و از لحاظ پوشش گیاهی بسیار سبز و خرم است. همچنین نسبت به شهرهای همسایه‌اش معمولاً خنک تر است. شرکت کشت و صنعت شهمیرزاد به همت جمعی از اهالی شهر در سال ۱۳۶۷تحت عنوان بزرگترین باغ گردوی جهان (با تأیید فائو[۶]) به مساحت حدود ۷۵۰ هکتار تأسیس شد. گویش مردم منطقه شهمیرزادی (به گویش محلی: شامرزایی) است که گویشی از زبان طبری می‌باشد. در شهمیرزاد بازی‌های‌های محلی مانند «جو گندم تاس» و «تیک تیک پلا دارک» و «خوزکه» یا «گردوبازی» از گذشته رواج داشته‌است. بسیاری از اهالی شهمیرزاد از سالیان قبل در فصل سرما به شهرهای مازندران کوچ می‌کردند و در شهرهای ساری، سوادکوه، قائمشهر، بابل، نکا و بهشهر ساکن می‌گردیدند و از اواسط بهار به شهمیرزاد بازمی‌گشتند. کوه نیزوا یکی از قله‌های معروف کوه‌های البرز و سومین قله مرتفع استان سمنان در این بخش واقع است. از مشاهیر این شهر می‌توان استاد ذبیح‌الله صفا را نام برد.
تاریخ و جغرافیا
شهمیرزاد که از دوره قاجار به این نام موسوم گردید در گذشته جزء حکومت طبرستان بود که از اواخر عهد هخامنشی در منطقه آمل تا شمال سمنان حکومت می‌کردند. بنا به روایت تاریخ طبرستان ابن اسفندیار و تاریخ قومس عبدالرفیع حقیقت و سایر مدارک تاریخی نام قدیم شهمیرزاد شهمار، سهار، شهار و شامار ذکر گردیده‌است. برخی به استناد به سفرنامه ابن بطوطه گفته‌اند که شهمیرزاد «چهار کوه» نامیده می‌شد و برخی نیز از قول دکتر صفا نقل کرده‌اند که شهمیرزاد در گذشته «کهر» نام داشته‌است. در لغت نامه دهخدا، شهمیرزاد برگرفته از «شمرزاد» به معنی سرزمین دارای حوضچه و آبگیر فراوان ذکر شده و نیز برخی آن را متناسب با شمیران یعنی منطقه سردسیر می‌دانند؛ بنابراین روایات چنین استنباط می‌شود که شهمیرزاد دارای قدمت سه هزار ساله است که حتی قبل از مهاجرت آریایی‌ها به ایران منطقه ای آباد بوده و وجود جشمه سارهایی به نام ارشک و اشکش که از نامهای دوران اشکانی است، قدمت شهمیرزاد و آبادی آن از دوران اشکانیان و حتی قبل از آن را تأیید می‌کند. راه‌های ارتباطی شهر عبارتند از راه ۲۵ کیلومتری شهمیرزاد به سمنان (مرکز استان) راه ۱۷۰ کیلومتری به ساری و ۵۵ کیلومتری به دوآب در استان مازندران که نزدیکترین راه شهمیرزاد به استان مازندران به‌شمار می‌رود.
شیر قلعه
شیر قلعه یکی از دیدنی‌های شهمیرزاد است که در زمان اشکانیان ساخته شده‌است. با این وجود شیر قلعه در دوران اسلامی نیز به عنوان یکی از پناهگاه‌های مستحکم اسپهبدان طبرستان و همچنین بر اساس اسناد تاریخی مورد استفاده اسماعیلیان مطرح بوده‌است. فاصله قلعه تا شهر کمتر از ۲ کیلومتر است و در بخش شمالی شهر و بالای چسمه سارهای سرچشمه و هفت چشمه واقع شده‌است. برای بازدید از قلعه نیاز دارید که از پای کوه حدود ۳۰ دقیقه پیاده‌روی کنید آسان‌ترین راه به در اصلی مجموعه وارد می‌شود، راه‌های دیگری نیز وجود دارد که هرچند صعب العبور هستند اما طبیعتی بسیار زیبا را پشت سر می‌گذارند.
مردم این منطقه معتقدند، ساکنان اولیه قلعه با احداث بنایی برج مانند در پای کوه و ساختن پله‌های مارپیچی نظیر پله‌های مناره، آب مورد نیاز را از چشمه پای کوه به داخل قلعه می‌رساندند. ارتفاع کوهی که شیر قلعه در بالای آن قرار گرفته حدود ۲۵۰ متر بلندتر از زمین‌های اطراف است. در این ناحیه چشمه‌های متعددی از جمله سر چشمه (شیخ چشمه) و هفت چشمه قرار دارد. سال ۱۳۹۷ در شهمیرزاد سال احیای شیر قلعه نامگذاری شده بود.
قله نیزوا
قله نیزوا (neyzava) با ۳۸۱۰ متر مرتفع‌ترین قله منطقه و دومین قله بلند استان سمنان بعد از قله شاهوار شاهرود است.[نیازمند منبع] نیزوا در شمال شهمیرزاد و نزدیک روستای چاشم قرار دارد. علت انتخاب چنین نامی وزش دائمی بادهای شدید در منطقه است.[نیازمند منبع] چندین مسیر مختلف برای صعود به قله نیزوا وجود دارد (مسیر خوریه – درویشو، مسیر اسپیرلو، مسیر اورپلنگ، مسیر سیاه خانی، مسیر گردنه چشم).
هفت چشمه
هفت چشمه و سرچشمه دو چشمه از چشمه‌های شهر شهمیرزاد هستند که با فاصلهٔ کمی از یکدیگر واقع شده‌اند. سرچشمه یا شیخ چشمه سر در پای کوه شیرقلعه شهمیرزاد واقع شده‌است. پایین‌تر از آن هفت چشمه قرار دارد. پیوستن آب این دو چشمه رودی را ایجاد کرده که تا مرکز شهر ادامه دارد. در مسیر رودخانه تا مرکز شهر جاده سلامتی با وسایل ورزشی قرار دارد و در انتها به میدان اصلی شهر و پارک کوهستان و تله سیژ آن ختم می‌شود. برای رسیدن به این مکان نیاز است از میدان شهر به سمت شمال شهر سمت شیخ چشمه سر حرکت کرد.[نیازمند منبع]
خانه تاریخی امین الرعایا
خانهٔ تاریخی امین الرعایا شهمیرزاد از جمله بناهای تاریخی دوره قاجار است که در داخل شهر شهمیرزاد واقع شده‌است. این مجموعه تاریخی در سال ۱۳۹۵ بازگشایی شد .[نیازمند منبع]
چشمه و تنگه روزیه
چشمه روزیه در مسیر مابین روستای چاشم و منطقه خطیر کوه در ۲۵ کیلومتری شمال شهر شهمیرزاد واقع شده‌اند. تنگه از دامنه شمالی کوه اُرُم آغاز شده و پس از طی هشت کیلومتر پایان می‌یابد. پیمایش این دره که از شمال غرب آغاز و به سمت جنوب شرق پایان می‌پذیرد، نیازمند ابزار و دانش سنگنوردی است اما بازدید از دهانه شمال غربی آن برای همگان امکان‌پذیر است. آبشار روزیه در مسیر چاشم خطیرکوه واقع شده‌است. آبشار روزیه در مسیر کوهستانی شهمیرزاد به چاشم و سپس خطیر کوه، در حدود ۲۰ کیلیومتری چاشم، واقع است.[نیازمند منبع]
زمین‌شناسی
از نظر زمین‌شناسی، منطقه شهمیرزاد مربوط به دوران سوم و دارای سنگ‌های رسوبی و آهکی است و معادن کلسیت، گالن (سولفور سرب)، سولفات باریت، کمی کربنات سرب، دولومیت و کوارتزیت، سنگ گرانیت و سیلیس (شیشه) در آن یافت می‌شود.
کشاورزی و اقتصاد
اقتصاد شهر شهمیرزاد بر کشاورزی آن تکیه دارد. بطوری‌که شهمیرزاد از اصلی‌ترین تولیدکنندگان گردو در منطقه است و محصولات گردوی این شهر توان صادراتی بالایی دارد.[۷] از دیگر فراورده‌های منحصربه‌فرد شهمیرزاد میوه آلو است بطوری‌که از ۱۶۵ هکتار باغات آلوی شهرستان، ۱۳۵ هکتار آن در شهر شهمیرزاد قرار دارد.[۸] محصولات زراعی آن شامل گندم، جو، یونجه ٬شبدر، سیب زمینی ٬چغندر، حبوبات ٬سبزیجات و صیفی است. اما محصولات باغی و سردرختی آن از اهمیت و اعتبار بیشتری برخوردار است. مهمترین محصولات باغی و سردرختی شهمیرزاد گردو و آلو است. ضمن اینکه سیب ٬گلابی ٬آلبالو، به ٬بادام ٬آلوچه ٬گوجه سبز، قطره طلا و برغانی ٬غوره انگور سنجد، زردآلو، بیدمشک نیز از محصولات دیگر این سرزمین است.گردو مهمترین محصول منحصر بفردی است که جنبه صادراتی دارد و مهمترین منبع درآمد شهمیرزاد به‌شمار می‌رود. درختان گردو در این شهر که در گذشته به میخ طلا شهرت داشتند دارای شناسنامه و سند مالکیت جداگانه ای هستند.
کشت و صنعت شهمیرزاد
شهمیرزاد دارای بزرگترین باغ گردوی جهان (با تأیید فائو) می‌باشد که مساحت آن ۷۰۰ هکتار است و تمامی هزینه‌ها و پیگیری‌های آن توسط مردم این شهر انجام شده‌است.
شرکت کشت و صنعت شهمیرزاد با تعداد ۵۶۸ نفر عضو در سال ۱۳۶۷ به ثبت رسید؛ و در زمینی به مساحت حدود ۷۰۰ هکتار بصورت استیجاری مشغول بکار شد؛ و در سال ۱۳۸۰ نسبت به خرید ملک اقدام و سند ششدانگ زمین هفتصد هکتاری بنام شرکت کشت و صنعت شهمیرزاد اخذ گردید. اراضی این شرکت در شمال شرق شهر شهمیرزاد و در مختصات ۰۴/۳۹۶۰۴۸۰تا ۷۰/۳۹۶۴۵۰۵عرض شمال و ۰۳/۷۱۲۹۲۵تا ۶۳/۷۱۶۲۰۲طول شرقی (UTM) واقع شده‌است. در شرایط کنونی ۴۰۰ هکتار از اراضی شرکت زیر کشت محصول گردو و ۱۰۰ هکتار زیر کشت بادام قرار دارد که از حدود بیست و شش سال قبل به تدریج کشت گردیده و بقیه اراضی را جاده ٬تاسیسات آبیاری و اراضی لا کشت تشکیل می‌دهد. ارتفاع متوسط اراضی از سطح دریای آزاد۱۹۵۶ متر، بلندترین قطعه ۲۰۸۲ و پایین‌ترین نقطه ۱۸۵۵ و اختلاف سطح اراضی ۲۲۷ متر است. این شرکت با هدف احداث باغ گردو و بادام و استفاده از محصول تولیدی درختی و صنایع تبدیلی و سایر تولیدات باغی زیستی بصورت خام یا فرآوری شده تشکیل گردیده و در حال حاضر با ۱۶۰۰۰ نفر سهامدار مشغول به فعالیت می‌باشد.
مصوبه هیت وزیران در سال ۹۲
هیت وزیران در جلسه مورخه ۹۲/۱/۱۸ بنا به پیشنهاد وزارت کشور و به استناد ماده ۱۳ قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب ۱۳۶۲ ایجاد شهرستان شهمیرزاد به مرکزیت شهرشهمیرزاد مشتمل بر بخش مرکزی شامل دهستان‌های پشتکوه و چاشم را تصویب کرد اما این مصوبه اجرایی نشد. این در حالی ست که بخش اعظم مناطق زیر مجموعه شهرستان فعلی مهدی شهر (نقاط شهری و روستایی) در بخش شهمیرزاد واقع شده‌است.[۹]
درخواست الحاق به استان مازندران
در نخستین روز آغاز به کار استاندار جدید مازندران در ۱۸ شهریورماه ۱۳۹۲ شماری از مردم شهمیرزاد با حضور در مقابل استانداری مازندران در ساری خواستار الحاق به استان مازندران شدند و تعدادی از افرادی که خود مردم انتخاب کردند به همراه اعضای شورای شهر شهمیرزاد برای رایزنی و الحاق این شهر به استان مازندران وارد استانداری مازندران شدند و با معاون مدیر کل امنیتی استانداری مازندران و مدیر کل حراست استانداری مازندران گفتگو کردند. رئیس شورای اسلامی شهمیرزاد نیز در این تجمع در جمع خبرنگاران با اعلام اینکه از سال‌های دور شهمیرزاد متعلق به استان مازندران بوده اظهار داشت: مردم شهر شهمیرزاد دارای مشترکات مختلف زبانی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی با مردم مازندران هستند و خواستار الحاق شدن به مازندران هستند.[۱۰]
در بهمن ماه ۱۳۸۹ عده‌ای از مردم شهمیرزاد طی نامهای به رئیس‌جمهور (که رونوشت آن دربردارندهٔ ۴۶ صفحه امضاء، به مقامات دیگر[۱۱] هم فرستاده شد) خواهان پیوستن به استان مازندران شدند. در بخش پایانی این نامه چنین آمده‌است: «بار دیگر تقاضای الحاق شهر عزیزمان شهمیرزاد به استان سرسبز مازندران داریم تا دلسوخته از به یغما بردن آب و آبخانه‌های شهرمان و محرومیت‌های موجود با انضمام به فضای سبز و جنگل انبوه و آب نیلگون دریای خزر آرام گیرد و از حضرتعالی عاجزانه می‌خواهیم که خواسته به حق ما را جامه عمل بپوشانید.»[۱۲]
شایان ذکر است شهمیرزاد تا پیش از سال ۱۳۴۰ که سمنان به فرمانداری کل ارتقاء یافت جزئی از استان دوم یعنی استان مازندران بوده‌است.[۱۳]
مکانهای دیدنی
- درخت کمان رستم
- شیر قلعه
- قلعه شیخی
- دژ وهل
- شیخ چشم به سر
- هفت چشمه
- پارک کوهستان
- چهارمیدان
- بلبل دره
- کشت و صنعت
- منطقه ییلاقی پرور
- منطقه ییلاقی چاشم
- منطقه ییلاقی کولیم
- منطقه ییلاقی کاورد
- منطقه ییلاقی فینسک
- منطقه ییلاقی خطیرکوه
- منطقه ییلاقی ملرد
- چشمه روزیه
- منطقه ییلاقی فولادمحله
- منطقه ییلاقی جاشلوبار
- منطقه ییلاقی نیزوا
- منطقه ییلاقی آسوران
- منطقه ییلاقی رودبارک
- منطقه ییلاقی ده صوفیان
- محوطه تاریخی گَندآب خَرند
پانویس
- ↑ طاهری، تقی. بخش سنگسر. دفتر برنامه و بودجهٔ سمنان، اسفند ۱۳۵۵، صفحهٔ ۸.
- ↑ اشمیت، رودیگر (١٣٨٢). راهنمای زبان‌های ایرانی. به کوشش ترجمه زیر نظر حسن رضایی باغ بیدی. تهران: انتشارات ققنوس. ص. صفحه ۴۹۰ جلد دوم. شابک ۹۶۴-۳۱۱-۴۸۸-۰. گویش‌های مازندرانی در بین رشته کوه‌های البرز و کرانه‌های جنوب شرقی دریای خزر مورد استفاده قرار می‌گیرند: ساری، بابل، آمل، تنکابن، شاهی، چالوس، همچنین در چندین روستای رشته کوه‌های البرز مانند ولاترو در شمال تهران و شهمیرزاد در سی کیلومتری شمال سمنان. گویش مازندرانی یکی از معدود گویش‌هایی است که از سنت ادبی کهن برخوردار است (طبری، گرگانی، دیوان امیر پازواری)
- ↑ «در نواحی شمالی شهرستان مهدیشهر مناطقی چون شهمیرزاد و روستاهای این بخش مانند (فولاد محله، چاشم و …)، به دلیل مجاورت به استان مازندران با اندک تغییری به لهجه مازندرانی سخن می‌گویند». سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان سمنان.
- ↑ «پیشینه تاریخی سمنان (زبان در استان سمنان)». وبسایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات.
- ↑ «معرفی استان سمنان (زبان در استان سمنان)». وبسایت استانداری سمنان.
- ↑ خبرگزاری مهر
- ↑ «محصول باغات گردو شهرستان می‌تواند به خارج از کشور صادر شود». مهدیشهر نیوز. ۲۳ بهمن ۱۳۸۸.
- ↑ «تولید سالانه ۶۰۰ تن آلو در شهرستان مهدیشهر». مهدیشهر نیوز. ۲۳ شهریور ۱۳۸۸.
- ↑ مستندات مربوطه با مراجعه به درگاه «سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران» قابل مشاهده است: http://qavanin.ir/Law/StatusIndex/206562[پیوند مرده]
- ↑ «تقاضای شهمیرزادی‌ها برای الحاق به مازندران». خبرگزاری فارس.
- ↑ رهبری، امامان جمعه ساری، قائم شهر و شهمیرزاد، رئیس دفتر رئیس‌جمهور، رئیس مجلس شورای اسلامی، وزیر کشور، استانداران سمنان و مازندران، نمایندگان مردم سمنان، ساری، قائم شهر، بابل، بهشهر، نکاء و گلوگاه و مجمع نمایندگان مازندران در مجلس شورای اسلامی، معاون سیاسی و امنیتی استانداری مازندران، رؤسای شوراهای اسلامی شهر ساری، پل سفید، فولادمحله، شهمیرزاد و بخشداران کیاسر و شهمیرزاد.
- ↑ «شهمیرزادی‌های سمنان خواستار الحاق به مازندران شدند». خبرگزاری مهر.
- ↑ دکتر منوچهر مؤتمنی طباطبائی، حقوق اداری، ویراست سوم، چاپ سمت، صفحهٔ ۹۵: بر پایهٔ قانون تقسیمات کشوری و وظائف فرمانداران و بخشداران مصوب ۱۶ آبان‌ماه ۱۳۱۶ خورشیدی کشور ایران به ۱۰ استانِ آذربایجان شرقی و غربی، اصفهان، خراسان، خوزستان، فارس، کرمان، کرمانشاه، گیلان، مازندران و ۴۹ شهرستان تقسیم گردید. (در سال ۱۳۴۰ فرمانداری کل سمنان ایجاد و از مازندران جدا شد)