شهید ثانی

زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی جُبَعی (۱۳ شوال ۹۱۱ هجری قمری- ۹۶۵ یا ۹۶۶ هجری قمری)، معروف به شهید ثانی، از افراد سرشناس علم فقه شیعه است.

شهید ثانی
اطلاعات شخصی
زاده	زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی جبعی ۱۳ شوال ۹۱۱ هجری جبع از توابع جبل عامل، لبنان
خویشاوندان	سید محمد موسوی عاملی نوه دختری وی
دین	اسلام، شیعه

دستخط شهید ثانی. مربوط به قرن ۱۱ هجری قمری در کتاب روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان

زندگی

زین‌الدین شهید ثانی در روز ۱۳ شوال سال ۹۱۱ هجری قمری، برابر ۲۷ اسفند ۸۸۴، در دهکدهٔ جُبَع (یا جباع) جبل عامل لبنان، در یک خاندان اهل فقه، به دنیا آمد و در ۹۶۶ قمری، برابر ۹۳۸ خورشیدی، در سفر مکه به امر سلطان عثمانی بازداشت شد و بعد از ۴۰ روز کشته شده‌است. در سال ۱۳۵۴ شمسی، محمد صادقی تهرانی بارگاه او را با کمک مردم همان دهکده با مشقت و مشکلات زیاد اقدام به ساخت کرد.

وی به مصر، دمشق، حجاز، فلسطین، عراق و استانبول مسافرت کرده‌است. تنها اساتید سنّیِ او را دوازده تن نوشته‌اند. او به مذاهب پنج گانه جعفری، حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی مسلط بود و اولین بار فقه تطبیقی را تدریس کرد.

شیخ علی بن عبدالعالی میسی (۹۳۸هجری قمری) و سید جعفر کرکی، نویسنده کتاب المحجه البیضا در فقه و شیخ محمد بن مکی، از اساتید او بودند.

خاندان

زین‌الدین بن نورالدین علی بن احمد بن محمد بن علی بن جمال الدین بن تقی الدین بن صالح بن شرف النحاریری الجباعی الشامی؛ پدر وی «نورالدین علی» از عالمان جبل عامل بود. جد ششم او (صالح) شاگرد علامه حلی بوده است ظاهراً اصلیت او متعلق به شهر توس بوده‌است؛ از این رو شهید ثانی، گاهی «الطوسی الشامی» امضا می‌کرده‌است.

بسیاری از نیاکان و خاندان شهید ثانی در زمرۀ عالمان بوده‌اند؛ به‌همین سبب است که خاندان شهید ثانی به «سلسلة الذهب» یعنی زنجیره‌های طلایی معروف گردیده اند:

• حسن بن زین‌الدین، معروف به صاحب معالم، فرزند شهید ثانی، از علما و مؤلف کتاب معروف «معالم الاصول» در اصول فقه است که در این زمان نیز از کتب درسی حوزه‌های علمیه به شمار می‌رود.
• سید محمد موسوی عاملی، معروف به صاحب مدارک فقیه معروف «سید محمد موسوی عاملی» نوۀ دختری شهید ثانی است. کتاب «مدارک» وی از کتب معتبر فقهی است. فرزند و نوه شهید ثانی به موجب اهمیت این دو کتاب، در حوزه‌های علمیه با عنوان «صاحب معالم» و «صاحب مدارک» نام برده می‌شوند.
• ابوجعفر محمد، پدر شیخ علی و شیخ زین الدین نوه‌های شهید ثانی از فرزندان حسن بن زین‌الدین هر دو از علمای معروف این خاندان‌اند.

ماجرای قتل

قاضی صیدا به سلطان روم عثمانی نامه ای نوشت كه در بلاد شام (سوریه) مردی عالم زندگی می‌كند كه بدعت‌گذار و بیرون از مذاهب چهارگانه اهل سنت و مشغول تبلیغ عقاید خود می‌باشد؛ سلطان سلیم، رستم پاشا را كه وزیر او بود، برای دستگیری وی مامور ساخت و گفت باید او را زنده دستگیر كنی تا با دانشمندان استانبول مباحثه كند و از عقاید او تفتیش شود تا سرانجام از مذهب و آئین او مطلع گردند رستم پاشا به جبع رفت و از وی پرس‌وجو كرد به او گفتند كه به حج رفته است این مأمور در هنگام راه مکه به شهید ثانی رسید؛ در راه به شخصی برخوردند که گفت: تو درباره این مرد در اثنای راه كوتاهی كرده و او را آزار رسانده‌ای، ممكـن است در حضور سلطان از تو شكایت كند و دوستان و یاران او نیز به حمـایت و دفاع از وی برخیزند و برای تو موجبات ناراحتی و احیانا قتل فراهم كنند؛ پس همین جا سرش را از بدن جدا كن و سر بریده اش را نزد سلطان ببر. رستم پاشا در كنار دریا او را گردن زد و آنگاه سر بریده او را حضور سلطان آورد سلطان بر او برآشفت و رستم پاشا به این جرم، محكوم به مرگ گردید. مدت سه روز جسد او بر روی زمین ماند و كسی او را دفن نكرد سرانجام جسد او را به دریا افكندند.

آثار

او تألیفات زیادی دارد، معروف‌ترین تألیف او در فقه الروضة البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه نام دارد که شرح مزجی کتاب لمعه دمشقیه از شهید اول است و دیگر مسالک الافهام است که شرح شرایع الاسلام از محقق حلی است.

• اسرار الصلوة
• البدایه فی الدرایه
• البدایه فی سبیل الهدایه
• تمهید القواعد الاصولیه و العربیه
• حاشیه ارشاد
• حاشیه تمهید القواعد
• حاشیه القواعد
• حاشیه مختصر النافع
• رسالة فی صلاة الجمعه
• روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان
• کشف الریبه عن احکام الغیبه
• مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام
• حقیقه الایمان

جستارهای وابسته

• شهید اول
• شهید ثالث
• شهید رابع
• شهید خامس
• شهدای پنجگانه

منابع

• زین الدین علی بن احمد (شهید ثانی) وبگاه اندیشه قم
• زین الدین بن علی بن احمد عاملی (شهید ثانی) الشیعه
• حسن بن زین الدین وبگاه اندیشه قم

پیوند به بیرون

• پژوهشی در سرگذشت شهید ثانی/ رضا مختاری وب سایت کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی