ویکی‌پدیا

درگیری ترکیه و کردها

(تغییرمسیر از شورش کردها در ترکیه)

درگیری ترکیه و کردها به قیامهای ناسیونالیستی کردها در ترکیه اشاره دارد که از جنگ استقلال ترکیه و یکم قبل تر در دوره امپراتوری عثمانی آغازشده و تا کنون با درگیری مداوم کردها و ترکیه ادامه داشته است. طبق سوابق نظامی عثمانی، شورش کردها بیش از دو قرن در آناتولی در جریان بوده است.[۲۴] در حالی که قبلاً شورش‌های قبیله ای کردها امپراتوری عثمانی در دهه‌های اخیر وجود داشت اکنون درگیری در مرحله مدرن آن آغاز شده است در سال ۱۹۲۲ با ظهور ناسیونالیسم کرد به موازات شکل‌گیری دولت مدرن ترکیه در سال ۱۹۲۵ قیام کردستان مستقل به رهبری شیخ سعید پیران به سرعت خاموش شد وشیخ سعید و ۳۶ نفر از همراهانش اعدام شدند. چندین شورش بزرگ دیگر در سالهای ۱۹۳۰ و ۱۹۳۷ در ارارات و درسیم رخ داد.[۲۵]کنسول انگلیس درترابزون پست دیپلماتیک نزدیک به درسیم از خشونت وحشیانه و غیرقانونی سخن گفت و ان را با قتل‌عام‌های ارامنه ۱۹۱۵ هم سطح دانست. او نوشت هزاران کرد از جمله زنان و کودکان کشته شدند ارتشی‌ها بیشتر کودکان را به فرات می اندازن و هزاران نفررابه مناطق غربی تبعید می‌کنند. اتاترک ودیگر رهبران ترک هم می‌گویند مردم کرد در ترکیه وجود ندارد.[۲۶] کردها دولتهای متوالی ترکیه را متهم به سرکوب هویت خود از طریق راه‌هایی مانند ممنوعیت زبان کردی در چاپ و رسانه‌ها می‌کنند. آتاترک معتقد بود که وحدت و ثبات یک کشور در یک هویت سیاسی واحد قرار دارد و باعث تمایز فرهنگی و قومی در حوزه خصوصی می‌شود. با این حال، بسیاری از کردها از هویت و زبان خود صرف نظر نکردند.[۲۷]درگیری گسترده مسلحانه بین نیروهای مسلح ترکیه و پ.ک. ک در طول دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ رخ داد و بیش از ۴۰۰۰۰ کشته برجای گذاشت. اقدامات اخیر دولت ترکیه حقوق و آزادی‌های محدودی را برای کردها فراهم کرده است، خصوصاً در مورد زبان کردی، آموزش و پرورش و رسانه‌ها. سیاستمداران و فعالان کرد هنوز با فشار روبرو هستند.[۲۸]

درگیری ترکیه و کردها
تاریخ۶مارس ۱۹۲۱ (۶مارس ۱۹۲۱)–تا الان[۴] (۱۰۳ سال، ۱ ماه، ۱ هفته و ۵ روز)
موقعیت
ترکیه، عراق (کردستان عراق)
وضعیت

فهرست درگیری‌های مسلحانه جاری

  • در طی سالهای ۱۹۲۰–۱۹۳۷ چندین شورش عظیم ناکام انجام شد
  • درگیری کردها و ترکیه از سال ۱۹۸۴ تاکنون
طرف‌های درگیر

دولت ملی مجلس بزرگ (۱۹۲۰–۱۹۲۳)

 ترکیه (since 1923)

  • گروه‌های کرد وفادار به دولت ( ۲۰۱۵)[۱][۲][۳]

مردم کرد
قبایل
جمعیت تعالی کرد

قبایل کرد:

جمهوری آرارات (۱۹۲۷–۱۹۳۰)

کردهای درسیم

حزب کارگران کردستان (از۱۹۸۷)

جنبش جوانان انقلابی میهن‌دوست (از۲۰۱۳)

بازهای آزادی کردستان (از۲۰۰۴)
فرماندهان و رهبران

مصطفی کمال آتاترک
نورالدین پاشا
بین باشی

کاظم اینچه
مرسل باکو
ناجی الدنیز

عصمت اینونو
کاظم عربی
عبدالله الپاتکون [diq; tr]

فوزی پاشا
ابراهیم تلی
[[ئ چالش لار]]
صالح عمر تک

عثمان پابکلو
کنان اورن
تورگوت اوزال
سلیمان دمیرل
حمد نجدت سزر
بولنت اجویت
مسعود ییلماز
نجم‌الدین اربکان
تانسو چیللر
ایشک کوشنر
ایلکر باشبک
یاشار بیوک
حیلمی ازکک
حسین کیوری گلو
اسماعیل حقی کارادای
دوغان گروش
تروماتی
نجدت
نوردین ارسین
رجب طیب اردوغان
احمد داووداغلو
حلوصی آکار

الیشان بیتسلیم شده[۵]
نوری درسیمی

خالدبگ جبرانی اعدام‌شده سعید پیران اعدام‌شده

احسان نوری پاشا
بروی حسکی تلی
فرزنده
خالص بیگ سیپکی

سید رضا (اسیر) اعدام‌شده
کمر آقا (Yusufan)
جبریل آقا (Demenan)
کمراقا (Haydaran)
علی شیر †
ظریفه †

عبدالله اوجالان (اسیر)
شمدین ساکک (اسیر)
عثمان اوجالان
معصوم کرکماز †
نظام الدین تاش
مظلوم دوغان
ییلماز گونی †
حسین یلدرم
حقی قرار †
خلیل اتاج
مراد کارایلان
باهوز اردل
جمیل بایک
مصطفی کرسو
دوران کالکان
Ali Haydar Kaytan [ca; de; ku; tr]
قوا

کوچگری:۳۱۰۰۰ نظامی

شورش شیخ سعید: ۵۲۰۰۰ نظامی

شورش آرارات: ۶۶۰۰۰نظامی

درسیم: ۵۰۰۰۰ نظامی[۶]

نیروهای مسلح ترکیه: ۶۳۹۵۵۵:[۷]
ژاندارمری: ۱۴۸۷۰۰[۸]
پلیس: ۲۲۵۰۰۰
نهگبانان روستایی (قرجی): ۶۰۰۰۰[۹]
ترکیه جمع: ۹۴۸٬۵۵۰
(همه درگیر درگیری نیستند)

کوچگری: ۳۰۰۰ شورشی

شورش شیخ سعید: ۵۰۰۰ شورشی[۱۰]

شورش آرارات: ۵۰۰۰شورشی[۱۱]

درسیم: ۵۰۰۰ شورشی[۱۲]

حزب کارگران کردستان: ۴۰۰۰–۸۰۰۰[۱۳][۱۴]
تلفات و خسارات

کوچگری:نامشخص

شورش شیخ سعید پیران: نامشخص

شورش آرارات: نامشخص

درسیم: ۱۱۰ کشته

درگیری کردی - ترکی (۱۹۷۸–حال حاضر): ۷۲۳۰

کوچگری: ۵۰۰ شورشیان کشته شدند[۱۵]

شورش شیخ سعید: ۱۵۰۰۰(غیرنظامی)

شورش آرارات: ۴۷۰۰۰–۸۰۰۰۰۰(غیرنظامی)

درسیم: ۱۰۰۰۰–۱۳۱۶۰ کشته شده (غیرنظامی)

درگیری کردی - ترکی: ۵۰۰۰۰–۱۰۰۰۰۰[۱۶][۱۷] کشته شده

شورش:[۱۸] ۸۰۰۰۰–۲۵۰۰۰۰ غیرنظامیان کشته شدند[۱۹]
شورش آرارات: ۴۷۰۰۰ غیرنظامیان کشته شدند
درگیری کرد و ترک (۱۹۷۸-الان) بیش از: ۴۰۰۰۰[۱۶][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳]

جمع بیش از: ۲۰۰۰۰۰+ کشته

قیام کوچگیری۱۹۲۰ ویرایش

قیام کوچگیری۱۹۲۰ در منطقه درسیم توسط قبیله قزلباش کوچگری انجام شد، این شورش توسط اعضای سازمانی موسوم به جمهوری تاریخی کردستان طراحی شد.[۲۹] این شورش خاص به دلایل مختلف شکست خورد چون بیشتر به شخصیت قزلباش هاارتباط دارد. واقعیت این بود که بسیاری از سران قبایل درسیم در این مرحله هنوز از کمالیست‌ها حمایت می‌کردند. مصطفی کمال را به عنوان محافظ خود در برابر افراط و تفریط سنی مذهب‌ها که برخی از آنها کردهای کرمانج بودند، می‌دانستند. برای بیشتر کردهای کرمانج در آن زمان، این قیام صرفاً یک قیام علوی بود و این شورش را به نفع خودشان نمی دیدن.[۳۰] پس از شورش کوچگیری در مجلس شورای ملی جمهوری جدید ترکیه در مورد برخی از اشکال بسیار محدود اداره خودمختار توسط کردها در یک منطقه کردنشین به مرکزیت کردستان صحبت شد. همه اینها در معاهده لوزان سال ۱۹۲۳ حذف شد. کردها با ناامیدی در سال ۱۹۲۵ مجدداً به مبارزه مسلحانه روی آوردنداین بار به رهبری شیخ سعید پیران، توسط یک سازمان ملی‌گرای کرد سازماندهی شدند.

شورش شیخ سعید پیران ویرایش

شورش اصلی که در تاریخ کردهای ترکیه حاکم است، شورش سال ۱۹۲۵ در منطقه کردستان ترکیه است که توسط شیخ سعید رهبری شد. سرکوب و تجاوزگری سکولاریسم کمالیستی به دنبال آن انجام شد و تمام مظاهر عمومی هویت کرد غیرقانونی اعلام شد که به نوبه خود کردها را برای شورش بیشتر آماده کرد. قیام شیخ سعید در فوریه ۱۹۲۵ آغاز شد. تقریباً از ۱۵۰۰۰ مبارز که در شورش علیه ۵۲۰۰۰ نظامی ترکیه شرکت کردند همه قبایل اصلی کرد که دران شرکت داشتند این قیام از مناطق زازا شروع شد و بیشتر قسمتهای استانهای کردستان مانند (دیاربکر) و ماردین را دربر گرفت. شورش شیخ سعید اولین شورش گسترده جنبش نژادی کرد در ترکیه بود. سازمان دهنده اصلی این شورش، انجمن مستقل کردستان انجمن آزادی بود. هدف آزادی این بود که کردها را از ظلم و ستم ترکیه آزاد کند و در نتیجه آزادی و توسعه بیشتر کشور خود را تحقق بخشد. در مارس ۱۹۲۵ شورش تقریباً پایان یافت و شیخ سعید و سایر رهبران شورشی تا ۲۹ ژوئن به دار آویخته شدند. در پاییز سال ۱۹۲۷، شیخ عبدالرحمن (برادر شیخ سعید) مجموعه ای از حملات به پادگان‌های ترکیه را در پالو و مالاتیا آغاز کرد. آنها همچنین ارتفاعات جنوب ارزروم را اشغال کردند. ارتش ترکیه با استفاده از پنج هواپیما در ماردین از نیروی هوایی علیه شورشیان استفاده کرد. در اکتبر ۱۹۲۷ شورشیان کرد به بایزید حمله کردند و آن را اشغال کردند. برادر شیخ سعید با حمله به چندین پایگاه ارتش در کردستان سعی در انتقام از دولت ترکیه داشت. هیچ چیز دائمی انجام نشد. آنها پس از ورود نیروهای کمکی ترکیه از منطقه رانده شدند.[۳۱]ودراخر این شورش با شکست روبرو شد. در سال ۱۹۲۹ شورش احسان نوری پاشا کنترل گستره وسیعی از قلمرو کردها را در دست گرفت و درنهایت این شورش هم تا سال ۱۹۳۰توسط ارتش ترکیه سرکوب شد.

جمهوری آرارات ویرایش

پس از اینکه شورش شیخ سعید پیران در سال ۱۹۲۵ توسط ارتش ترکیه سرکوب شد بعضی از سران و سیاسیون کرد تصمیم گرفتن شورش دیگری را آغاز کنند بنابرین چندین شخصیت برجسته کرد در ۵ اکتبر۱۹۲۷ سازمان خویبون را تأسیس کردن اعضای برجسته کنگره شامل کامران بدرخان، جلادت بدرخان، ممدوح سلیم و مهدی سعید (برادر شیخ سعیدپیران) از جمله این افراد بودند.[۳۲] در همان ماه، خویبون با فدراسیون انقلاب ارمنستان به یک پیمان رسید. این پیمان در ۲۹ اکتبر در بیروت توسط واهان پاپازیان مورد مذاکره قرار گرفت. بخش مسلحانه توسط احسان نوری پاشا افسر عثمانی هدایت می‌شد. جناح سیاسی در دمشق مستقر بود، در چندین کشور غربی و عمدتاً توسط اعضای خانواده بدرخان‌ها نمایندگی می‌شد. جلادت بدرخان به عنوان رئیس سازمان خویبون انتخاب شد.[۳۳] اعضای خویبون تصمیم به ارتقاء احسان نوری پاشا افسر سابق در ارتشهای عثمانی و ترکیه، به ژنرال (پاشا) گرفتن و او را با ۲۰ نفر به ارزروم فرستادن. آنها روزنامه ای به نام اگری منتشر کردندو جمهوری آرارات را در ۸ اکتبر ۱۹۲۷ تأسیس کردن. کمیته مرکزی خویبون بروی حسکی تلو را که از بزرگان ایل جلالی بود به استانداری اگری و احسان نوری پاشا را به سمت فرمانده کل نیروهای مسلح کرد منصوب کرد. خویبون همچنین به قدرتهای بزرگ و جامعه ملل (سازمان ملل) رجوع کرد اما تحت فشار ترکیه، انگلیس و فرانسه فعالیتهای افراد درگیر در خویبون را محدود کردند. خویبون سازمان اصلی شروع شورش آرارات بود، جایی که جمهوری آرارات تأسیس شد.[۳۴]

سرکوب ومنحل شدن جمهوری آرارات ویرایش

در پایان تابستان ۱۹۳۰ نیروی هوایی ترکیه به وسیله ۱۰۰ جت جنگی مواضع کردها را در اطراف کوه آرارات از همه جهات بمباران کرد.[۳۵]به گفته ژنرال احسان نوری، برتری نظامی نیروی هوایی ترکیه باعث بدخلقی کردها و منجر به نامیدی نیروهای کرد شد. در طی شورش، نیروی هوایی ترکیه همچنین چندین ایل طایفه و روستایی کردنشین را بمباران کرد. به عنوان مثال، طایفه خلکانلو و حسه سوری به ترتیب در ۱۸ ژوئیه و ۲ آگوست بمباران شدند. روستاهای درگیر در شورش به‌طور مداوم از ۲ تا ۲۹ اوت بمباران شدند. از ۱۰ تا ۱۲ ژوئن مواضع کردها بمباران شدیدی شد و این حملات کردها را مجبور به عقب‌نشینی به موقعیت‌های بالاتر در اطراف کوه آرارات کرد. در تاریخ ۹ ژوئیه، روزنامه جمهوریت گزارش داد که نیروی هوایی ترکیه بمب‌ها را مانند باران بر سر شورشان در کوه آرارات می‌ریزد. بعضی از کردها که از بمباران گریخته بودند زنده دستگیر شدند. در ۱۳ ژوئیه، شورش در دره زیلان سرکوب شد. در ۱۶ ژوئیه دو هواپیمای جنگی ترکیه سقوط کردند. بمباران هوایی برای چندین روز ادامه داشت و کردها را مجبور به عقب‌نشینی به ارتفاع ۵۰۰۰ متر (۱۶۰۰۰ فوت) کرد. تا ۲۱ ژوئیه بمباران بسیاری از مناطق مسکونی کردها را نابود کرد. در طی این عملیات‌ها ارتش ترکیه از۶۶۰۰۰ سرباز استفاده می‌کرد.[۳۶]طبق آخرین گزارش‌ها توسط کردها آخرین حمله بزرگ ارتش ترکیه در تاریخ ۲ سپتامبر به دیاربکر انجام شد. شورشیان به تدریج توسط تعداد برتر نیروهای ارتش و نیروی هوایی ترکیه سرکوب شدن. بعد از این که تعدادی از شورشیان از ناحیه آرارات به ایران گریختن از آنجا که مرز بین ترکیه و ایران در امتداد آرارات کوچک تامرکز قله امتداد داشت، ترکیه نتوانست مانع عبور جنگجویان کرد از مرز در آن مکان شود. برای حل این مشکل ترکیه خواستار واگذاری کل کوه به ترکیه شد.[۳۷] در ۲۳ ژانویه سال۱۹۳۲ توافقنامه مربوط به رفع مرز بین ایران و ترکیه توسط طرفین امضاشدو ترکیه کنترل کامل کوه‌های آرارات یعنی هردو قله و قلمرو بین روستای گربران و آرارات را به دست آورد. ودر طرف دیگر به عنوان غرامت ایران ۹۰ مایل مربع در منطقه قطور به دست آورد؛ و سرانجام شورش آرارات در سال ۱۹۳۱ شکست خورد و ترکیه کنترل کل منطقه را دوباره به دست گرفت.[۳۸]

اقدامات دولت پس از سال ۱۹۳۷ ویرایش

پس از سرکوب شورش سیدرضا در سال ۱۹۳۷ جنوب شرقی ترکیه تحت حکومت نظامی قرار گرفت. علاوه بر تخریب روستاها و تبعیدهای گسترده، دولت ترکیه آلبانی‌ها و آشوریان کوزوو را ترغیب کرد که در منطقه کردنشین ساکن شوند تا ترکیب قومی منطقه را تغییر دهند. اقدامات ارتش ترکیه درسرکوب این شورش سرکوبگرانه تر از قیام‌های قبلی بود. طبق اعلام حزب کمونیست ترکیه، بین سالهای ۱۹۲۵ تا ۱۹۳۸ بیش از ۱٫۵میلیون کرد تبعید و قتل‌عام شدن.[۳۹]در برخی مواقع، روستاها یا خانه‌های مردم برای سرکوب جمعیت کردها به آتش کشیده شدند. به منظور جلوگیری از وقوع تأثیرات منفی بر روی چهره و شهرت بین‌المللی ترکیه، تا سال ۱۹۶۵ خارجی‌ها اجازه ورود به کل منطقه شرق ترکیه را نداشتن و این منطقه تا سال ۱۹۵۰ در محاصره دائمی ارتش باقی ماند.[۴۰] زبان کردی ممنوع بود و کلمات کرد و کردستان از فرهنگ لغت‌ها و کتابهای تاریخی حذف شد وبه کردها ترکهای کوهستانی گفته می‌شد.

درگیری کردی-ترکی (۱۹۸۷ تا کنون) ویرایش

حزب کارگران کردستان برای احیای هویت قومی کردها در دهه ۱۹۸۷ تأسیس شد، زمانی که ترکیه درگیر سرکوب گروه‌های چپ بود پ.ک. ک مارکسیستی تشکیل شد و خواستار تشکیل یک دولت کرد بود. پ.ک. ک هدف خود را آزادی تمام مناطق کردستان از ظلم استعماری و تأسیس یک کشور کردی مستقل، متحد و سوسیالیست اعلام کرد. این حزب در ابتدا اقشار فقیرتر کرد را به خود جلب کرد و تنها حزب کردی بود که تحت پیوندهای قبیله ای نبود. این مبارزات عمدتاً مبارزات ضد استعماری بودن از این رو خشونت خود را علیه سران قبایل کرد، افراد مشهور وابسته به دولت ترکیه و همچنین علیه سازمان‌های رقیب، هدایت کرد. کودتای نظامی سال۱۹۸۰ منجربه سرکوب شدید و از بین بردن تقریباً تمام سازمانهای کرد و چپ شد. با این حال پ.ک. ک تنها حزب کردی بود که پس از کودتا موفق به ادامه حیات و حتی در ابعاد بزرگ‌تر شد. در ابتدای سال ۱۹۹۰ آنها دولت محلی خود را در برخی از مناطق روستایی ایجاد کردند. در این زمان پ.ک. ک مذاکره با دولت ترکیه را آغاز کرد به ویژه بعد از تماس‌های غیرمستقیم با رئیس‌جمهور تورگوت اوزال، پس از مرگ ناگهانی اوزال ارتش ترکیه عملیات خود را علیه پایگاه‌های پ.ک. ک شدت بخشید.[۴۱] در سال ۱۹۹۹ فشارهای بیشتر ترکیه بر سوریه منجر به اخراج عبدالله اوجالان و دستگیری او در کنیا شد. در سال ۲۰۱۳ مذاکرات دولت ترکیه با پ ک ک دوباره آغاز شد اما در سال ۲۰۱۵ این مذاکرات به نتیجه نرسید ودوباره جنگ شروع شد.[۴۲]

منابع ویرایش

  1. ↑ "Turkey's Kurdish tribes call PKK to leave country". Archived from leave-country-7161 the original on 20 December 2016. Retrieved 2 December 2016. {{cite web}}: Check |url= value (help)
  2. ↑ "Kurdish people unite against terror: Tribe of 65,000 pledge to stand up against PKK". Retrieved 2 December 2016.
  3. ↑ "Erdogan's new Kurdish allies - Kurdish Institute". www.kurdishinstitute.be. Retrieved 27 August 2018.
  4. ↑ africapersian-gulf-region/turkeykurds-1920-present/[پیوند مرده]
  5. ↑ Türk İstiklal Harbi, Edition VI, İstiklal Harbinde Ayaklanmalar, T. C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları, 1974, page 281
  6. ↑ David McDowall, A modern history of the Kurds, I.B.Tauris, 2002, شابک ‎۹۷۸−۱−۸۵۰۴۳−۴۱۶−۰, p. 209.
  7. ↑ "NEWS FROM TURKISH ARMED FORCES". Turkish Armed Forces. Archived from the original on 2015-11-05.
  8. ↑ "Turkey's Paramilitary Forces" (PDF). Orbat. 25 July 2006. p. 33. Archived from the original (PDF) on 27 March 2009.
  9. ↑ "Turkey's 'village guards' tired of conflict". My Sinchew. 19 April 2010. Archived from the original on 21 April 2010. Retrieved 29 August 2010.
  10. ↑ Olson, 1989, page 107
  11. ↑ Robin Leonard Bidwell, Kenneth Bourne, Donald Cameron Watt, Great Britain. Foreign Office: British documents on foreign affairs--reports and papers from the Foreign Office confidential print: From the First to the Second World War. Series B, Turkey, Iran, and the Middle East, 1918-1939, Volume 32, University Publications of America, 1997, page 82.
  12. ↑ Osman Pamukoğlu, Unutulanlar dışında yeni bir şey yok: Hakkari ve Kuzey Irak dağlarındaki askerler, Harmoni Yayıncılık, 2003, شابک ‎۹۷۵−۶۳۴۰−۰۰−۲, p. 16. (به ترکی استانبولی)
  13. ↑ Pike, John (21 May 2004). "Kurdistan Workers' Party (PKK)". Federation of American Scientists. Retrieved 23 July 2008.
  14. ↑ "The PKK in Numbers". Sabah News Agency. 28 December 2015.
  15. ↑ Hüseyin Rahmi Apak, Türk İstiklâl Harbi – İç ayaklanmalar: 1919-1921, 1964, C.VI, Genelkurmay Basımevi, pages 163-165
  16. ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ Şafak, Yeni. "Nearly 7,000 civilians killed by PKK in 31 years". Yeni Şafak. Archived from the original on 11 October 2016. Retrieved 27 August 2018.
  17. ↑ "Turkey counts cost of conflict as Kurdish militant battle rages on". Archived from the original on 11 January 2021. Retrieved 27 August 2018.
  18. ↑ The Militant Kurds: A Dual Strategy for Freedom, Vera Eccarius-Kelly, page 86, 2010
  19. ↑ «(page 104)» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۲ اکتبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۹ اوت ۲۰۲۰.
  20. ↑ "Federal Judge Rules Part Of Patriot Act Unconstitutional". Associated Press. 22 January 2004. Archived from the original on 11 September 2015. Retrieved 25 December 2013.
  21. ↑ Visweswaran, edited by Kamala (2013). Everyday occupations experiencing militarism in South Asia and the Middle East (1st ed.). Philadelphia: University of Pennsylvania Press. p. 14. ISBN 0-8122-0783-1. {{cite book}}: |first1= has generic name (help)
  22. ↑ Romano, David (2005). The Kurdish nationalist movement: opportunity, mobilization and identity. Cambridge: Cambridge University Press. p. 81. ISBN 0-521-68426-9.
  23. ↑ Turkey, US, and the PKK بایگانی‌شده در ۲۰۱۶-۰۴-۱۳ توسط Wayback Machine, 21 December 2007
  24. ↑ Birand, Mehmet Ali (2008-01-03). "How many Kurdish uprisings till today?". Turkish Daily News. Archived from the original on 24 January 2024. Retrieved 2008-07-30. Translated from Turkish by Nuran İnanç
  25. ↑ "16. Turkey/Kurds (1922-present)". uca.edu. Retrieved 27 August 2018.
  26. ↑ Martin van Bruinessen. "Genocide in Kurdistan? The Suppression of the Dersim Rebellion in Turkey (1937-38) and the Chemical War Against the Iraqi Kurds (1988)". {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  27. ↑ "Kurds". A Country Study: Turkey. U.S. Library of Congress. January 1995.
  28. ↑ Associated Press (2007-02-23). "Turks Charge Kurd With Inciting Hatred". Washington Post. pp. A12. Retrieved 2008-08-01.
  29. ↑ (van Bruinessen 1978, p. 446) (footnote 35) and (Olson 1989, pp. 26–33)
  30. ↑ (van Bruinessen 1978, pp. 374–75)
  31. ↑ name=Olson79>(Olson 2000, p. 79)
  32. ↑ Faik Bulut, Devletin Gözüyle Türkiye'de Kürt İsyanları, Yön Yayıncılık, 1991, p. 79. (به ترکی استانبولی)
  33. ↑ On 16 May, the Kurdish forces fought against the 28th Infantry Regiment of the 9th Infantry Division of the Turkish army and a Gendarmie regiment in the Demirkapı region. The Turkish forces were defeated and the scattered 28th Regiment had to retreat towards Doğubeyazıt
  34. ↑ Bulut, ibid, p. 83. (به ترکی استانبولی)
  35. ↑ name="Paul">Paul J. White, Primitive rebels or revolutionary modernizers?: the Kurdish national movement in Turkey, Zed Books, 2000, شابک ‎۹۷۸−۱−۸۵۶۴۹−۸۲۲−۷, p. 78. (به انگلیسی)
  36. ↑ Gorgas, Jordi Tejel (2007). Le mouvement kurde de Turquie en exil: continuités et discontinuités du nationalisme kurde sous le mandat français en Syrie et au Liban (1925-1946) (به فرانسوی). Peter Lang. pp. 257–258. ISBN 978-3-03911-209-8.
  37. ↑ Jwaideh, Wadie (1960). The Kurdish Nationalist Movement: Its Origins and Development. Unpublished PhD thesis. Syracuse University, New York, p.623. شابک ‎۰−۸۱۵۶−۳۰۹۳-X
  38. ↑ Paul J. White, Primitive rebels or revolutionary modernizers?: the Kurdish national movement in Turkey, Zed Books, 2000, شابک ‎۹۷۸−۱−۸۵۶۴۹−۸۲۲−۷, p. 78. (به انگلیسی)
  39. ↑ name=Dahlman2002>Dahlman, Carl (2002). "The Political Geography of Kurdistan" (PDF). Eurasian Geography and Economics. 43 (4): 271–299. doi:10.2747/1538-7216.43.4.271. Archived from the original (PDF) on 2008-10-03. Retrieved 2008-06-30.
  40. ↑ Gérard Chaliand, A.R. Ghassemlou, M. Pallis, A People Without A Country, 256 pp. , Zed Books, 1992, شابک ‎۱−۸۵۶۴۹−۱۹۴−۳, p.58
  41. ↑ van Bruinessen, Martin. The Kurdish movement: issues, organization, mobilization بایگانی‌شده در ۲۰۱۱-۰۷-۲۴ توسط Wayback Machine, Newsletter of the Friends of the International Institute for Social History, No.8, 2004, pp.6-8
  42. ↑ https://www.dw.com/fa-ir/مذاکرات-دولت-ترکیه-با-اوجالان-و-بازتاب-آن-در-رسانهها/a-16500728
  • تاریخ کردستان: محوی، حسرتیان، لازاریف، واسیلییه و ا، ژیگالینا - ترجمه منصور صدقی، کامران امین آوه. نشر فروغ.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=درگیری_ترکیه_و_کردها&oldid=39105240»