صبر زرد

آلوئه‌ورا
آرایه‌شناسی
فرمانرو:	گیاهان
(طبقه‌بندی‌نشده):	آوندداران
(طبقه‌بندی‌نشده):	گیاهان گلدار
(طبقه‌بندی‌نشده):	تک‌لپه‌ای‌ها
راسته:	مارچوبه‌سانان
تیره:	سریشیان
زیرخانواده:	سریشی‌واران
سرده:	سگل‌ها
Species:	صبر زرد
نام علمی
Aloe vera (کارل لینه).Burm.f

گل‌های شب‌یار.

آلوئه‌ورا یا آلوئه‌ورا (نام علمی: Aloe vera) یا شَب‌یار، صَبر یا صبر زرد یا شاخ بزی نام گیاهی است از سردهٔ سِگِل‌ها (Aloe) راسته مارچوبه‌سانان (Asparagales)، تیره سریشیان (Asphodelaceae) این گیاه بومی آفریقای شمالی است.

آلوئه‌ورا بی‌ساقه‌است. البته برخی از آن‌ها دارای ساقه‌ای بسیار کوتاه هستند. این گیاه ۶۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر رشد می‌کند و از طریق پاجوش تکثیر می‌شود. برگ‌های آن نیزه‌ای کلفت و گوشتی با لبه‌های دندانه‌دار است و رنگ آن سبز تا خاکستری می‌باشد. گل‌های آن بر روی سنبله‌ای می‌رویند که گاه تا ۹۰ سانتیمتر درازا دارد. هر کدام از گل‌های آن آویخته‌است و دارای جام لوله‌ای ۲–۳ سانتیمتری می‌باشد. نام‌های دیگر آلوئه‌ورا عبارتند از: چادُروار، صبر سقوطری، آلوئه‌ورا، صبر، صبر کموار، صبر زرد، ازوال، ازوادزرد خزانه، مقر، ایلوا، صبارا، آلوئه کوراسائو، آلوئه هندی، آلوئه بارباد، الوا، صباره، برمس، سولع، مقرا، چادروا و صعدنا.

آلوئه‌ورا معمولا به عنوان آلوئه نیز شناخته شده است و در انواع مختلفی از آب‌و‌هوای گرم رشد می‌کند. این گیاه در حدود ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر بلند و گسترده می‌شود و در زمان بلوغ، تولید برگ‌های گوشتی و گل‌های زردرنگی می‌کند. برگ دارای پوشش مومی است و در نوع خاصی از فتوسنتز قرار دارد که از تبخیر آب گیاه جلوگیری می‌کنند. در محیط مناسب، آلوئه با مراقبت بسیار کمی رشد خواهد کرد. این گیاه مناسب آب‌وهوای نیمه گرمسیری و نیمه خشک است و متناسب شمال آفریقا، جنوب ایران، و خاورمیانه است. شبیار را از دیرباز در مناطق خشک‌تر گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان، هم به عنوان گیاه زینتی و هم گیاه درمانی کشت می‌کردند.

آلوئه را در بیرون از خانه در مناطقی که میانگین حداقل دمای بالاتر از ۱- تا ۲ درجه سلسیوس است و در تابستان این میزان کمتر از ۱۰ تا ۱۵ درجه سلسیوس تحمل می‌شود و در زمستان دمای آن کمتر از ۴ درجه سلسیوس خوب نیست. در داخل ساختمان، می‌تواند هوای خشک را تحمل کند. آلوئه برای رشد و نمو نیاز به نور خورشید دارد اما می‌تواند در بعضی مناطق با سایه جزئی سازگار باشد.

کلیات گیاه‌شناسی

به عنوان یک گیاه طبی سابقه طولانی مدت دارد و قدمت استفاده از آن به سال ۱۷۵۰ پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. امروزه این گیاه در اغلب مناطق نیمه گرمسیری و گرمسیری از قبیل منطقه کارائیب، جنوب ایالات متحده، آمریکای لاتین و خاورمیانه می‌روید. برخی از مردم به عنوان پزشکی جایگزین، این گیاه را در گلدان‌های کوچک در منازل خود به منظور درمان سوختگی‌ها و بریدگی‌های جزئی پرورش می‌دهند. آلوئه‌ورا یک گیاه بادوام با گل‌های زرد است. صبر زرد فاقد ساقه بوده ولی برگ‌های آن دراز و تا ارتفاع ۳۰ سانتی‌متر می‌رسد. گل‌های این گیاه در انتهای ساقه‌ای که از وسط برگ‌ها خارج می‌شود می‌روید. برگ‌های سخت آبدار و نیزه‌ای این گیاه به طول ۵۰ سانتیمتر رشد می‌کند و طول کل گیاه تا ۱۲۰ سانتیمتر می‌رسد.

ترکیبات شیمیایی

گیاه، حاوی مشتقات هیدروکسی آنتراسن از جمله آلوئین‌های A2 و B به میزان ۴۰–۲۵٪ کل ترکیبات و مشتقات کرومون از جمله آلوئه رزین A2،B و C است. ترکیبات مهم دیگر آلوئه شامل قندها از جمله: گلوکز، مانوز و سلولز، آنزیم‌ها از جمله: اکسیداز، آمیلاز و کاتالاز، هچنین ویتامین‌هایی نظیر: B1،B2،B6،C,E و اسیدفولیک و مواد معدنی مانند: کلسیم، سدیم، منیزیم، روی، مس و کروم می‌باشند. صبر زرد موادی نظیر آلوئین فامودین، آنتراکینون، ایزوباربالوئین و مقدار صمغ آن در حدود ۱۲٪ می‌باشد.

طب سنتی

صبر زرد از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و شیرآبه آن به مصرف طبی می‌رسد.

• تقویت‌کننده بدن است.
• یبوست را برطرف کرده و روده‌ها را تمیز می‌کند.
• برای معالجه آسم مفید است.
• سوء هاضمه را برطرف می‌کند.
• در معالجه صرع مفید است.
• اثر ضد کرم دارد.
• خون را تصفیه می‌کند.
• برای برطرف کردن خارش ناشی از گزیدگی حشرات شیرآبه آن را روی پوست بمالید.
• اگزما را درمان می‌کند.
• برای معالجه اسهال خونی مفید است.
• برای رفع ریزش مو، شیرآبه آن را به سر مالیده و موها را با آن ماساژ دهید.
• گرفتگی کبدی را درمان می‌کند.
• برای التیام زخم‌ها شیرآبه آن را روی زخم بمالید.
• صبر زرد بهترین کرم مرطوب‌کننده است، برگ‌ها را بشکنید و ژله آن را به پوست بمالید.
• مبتلایان به بیماری قند می‌توانند با مصرف این گیاه قندخون خود را کنترل کنند.
• برای شستن چشم و زخم‌ها شیرآبه صبر زرد را با آب مخلوط کرده و استفاده کنید.
• تقویت و تعدیل سیستم ایمنی در بیماری‌های ویروسی مثل تبخال، ترمیم زخم، ترمیم آسیب‌های ناشی از سوختگی و ضد التهاب است.
• استفاده از آن در بیماری برگشت محتویات اسیدی معده به مری است. این بیماری به علت عدم کفایت اسفنکتر تحتانی مری ایجاد و برگشت محتویات اسیدی معده به مری باعث آسیب وارد آمدن به مخاط مری و علایمی مانند سوزش سر دل، سرفه‌های خشک، تنفس بدبو، خون‌ریزی و زخم مری می‌شود.

مضرات

مصرف طولانی و مزمن شیره آلوئه می‌تواند سبب کمبود پتاسیم گردد که می‌تواند با پاره‌ای معالجات قلبی تداخل کند. احتمال کمبود پتاسیم در بدن در صورتی که شیره آلوئه را با مدرهای تیازید، شیرین بیان یا کورتیکواستروئید مصرف کنید، بیشتر است.

کِشت‌گاه

شبیار را از دیرباز در مناطق خشک‌تر گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان، هم به عنوان گیاه زینتی و هم گیاه درمانی کشت می‌کنند.

آلوئه را در خارج از منزل در مناطق جایی که میانگین حداقل دمای بالاتر از ۱- تا ۲ درجه سلسیوس است. در تابستان این میزان کمتر از ۱۰ تا ۱۵ درجه سلسیوس تحمل می‌شود و در زمستان دمای آن کمتر از ۴ درجه سلسیوس خوب نیست. در داخل ساختمان، می‌تواند هوای خشک را تحمل کند. آلوئه برای رشد و نمو نیاز به نور خورشید دارد اما می‌تواند در بعضی مناطق با سایه جزئی سازگار باشد.

خاک

این گیاه به طور طبیعی در خاک بسیار خشک و ضعیف رشد می‌کند. آلوئه به خوبی در بسیاری از انواع مختلف از خاک رشد می‌کند، از شن و ماسه بیشتری برای کاشت این گیاه استفاده کنید و مطمعن شوید خاک زهکشی مناسبی دارد و آب را به راحتی عبور می‌دهد، قبل از کاشت آلوئه، کمی کمپوست آلی به ماسه اضافه کنید تا مواد معدنی مورد نیاز گیاه تامین گردد.

آب

آلوئه نیاز به آب بسیار کم دارد و آبیاری زیاد باعث خراب شدن ریشه گیاه می‌شود. می‌تواند خشکسالی را تحمل کند، اما مقدار کمی آب برای رشد و شادابی گیاه نیاز دارد. در فصل بهار و تابستان خاک در اطراف گیاه را هنگام آبیاری خیس كنید، اما فاصله بین دو آبیاری، اجازه دهید خاک خشک شود. در طول ماه‌های زمستان، آلوئه از آب کمتر استفاده می‌کند، بنابراین از آبیاری زیاد خودداری کنید.

حفاظت از زمستان

شما می‌توانید گیاهان گلدان را درون زمینی برای زمستان که درجه حرارت شبانه بیش از ۱۰ درجه سلسیوس است، بیاورید. از آنجا که آلوئه به طور طبیعی یک مقدار زیادی از آب را حفظ می‌کند، به خوبی به انجماد پاسخ نمی‌دهد و نیاز به حفاظت دارد. برای گیاهان در فضای باز، زمانی که درجه حرارت به سمت صفر درجه سلسیوس سقوط می‌کند، به سمت زمین در اطراف گیاه حرکت می‌کند و روی پله‌ها پتو می‌کند. لبه‌های پتو را با سنگ یا آجر محافظت کنید. این کار باعث می‌شود تا گیاه آلوئه در برابر نور خاموش شود.

کاربرد

ژل آلوورا آماده شده برای دسر

این گیاه واجد ویژگی‌های مهم درمانی از جمله تقویت و تعدیل دستگاه ایمنی بدن در بیماری‌های التهابی و ویروسی (مثل تبخال)، ترمیم زخم، ترمیم آسیب‌های ناشی از سوختگی و ضدالتهاب است و نیز در تولید نوشیدنی و کمپوت آلوئه‌ورا به کار می‌رود.

پانویس

۴. ↑دائرةالمعارف گیاه درمانی- گردآورنده:نیره اژدریان- ناشر: آئینه دانش- نوبت چاپ: دوم، ۱۳۹۱- چاپخانه جعفری- شابک: ۹۷۸۶۰۰۵۷۵۶۲۶۵- آلوئه ورا (صبر زرد) ص ۱۳و۱۴- به نقل از روزنامه همشهری آنلاین

منابع

• مظفریان، ولی‌الله (۱۳۷۵). فرهنگ نام‌های گیاهان ایران: لاتینی، انگلیسی، فارسی. تهران: فرهنگ معاصر. شابک ۹۶۴-۵۵۴۵-۴۰-۴.
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «آلوئه ورا». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱ بهمن ۱۳۹۱.