ویکی‌پدیا

عایشه

دختر ابوبکر و سومین همسر محمد پیامبر اسلام

برای دیگر کاربردها، عایشه (ابهام‌زدایی) را ببینید.

عایشه بنت ابی بکر بن ابی قُحافه بن عامر بن عَمرو بن کعب بن سعد بن تیم بن مرة بن کعب بن لؤی (زاده سال ۹ پیش از هجرت در مکه – درگذشته ۵۸ قمری در مدینه) معروف به عایشه و ملقب به ام‌المؤمنین، أم عبدالله و حمیرا، دختر ابوبکر، نخستین خلیفه از خلفای راشدین و سومین همسر محمد، پیامبر اسلام است. مادرش ام رومان از قبیله کنانه بود. محمد به عایشه کنیه اُم عبدالله، به خاطر نام خواهرزاده‌اش عبدالله پسر زبیر داده بود.[۶] موقعیت او به عنوان زن اصلی محمد تا حدی به موقعیت پدرش در جامعه وابسته بود.[۷] اکثر مسلمانان اعتقاد دارند عایشه همسر محبوب محمد بود.[۸]

عایشه
زادهٔ۹ سال پیش از هجرت/۶۱۴ میلادی
مکه
درگذشت۵۸ هجری قمری/۶۷۸ میلادی[۱]
یثرب
آرامگاهقبرستان بقیع
محل زندگیمکه و مدینه
نژادعرب
عنوانام عبدالله،[۲] ام‌المؤمنین،[۳][۴] حمیرا [۵]
دورهصدر اسلام
همسر(ها)محمد (پیامبر اسلام)
والدینابوبکر (پدر)
ام رومان (مادر)
خویشاوندان

در زمان محمد

ازدواج عایشه

داستان ازدواج او با محمد به پیش قدم شدن خویله دخت حکیم همسر عثمان پسر مظعون برای ازدواج محمد برمی‌گردد. احتمالاً خویله دخت حکیم در مسائل داخلی (خانوادگی) محمد به او کمک می‌کرده‌است. مدتی بعد از مرگ خدیجه دخت خویلد، به محمد پیشنهاد داد تا با عایشه دختر ۶ ساله رئیس پیروانش یا سوده دخت زمعه، بیوه حدوداً ۳۰ ساله‌ای که شوهرش به حبشه مهاجرت کرد و در همان‌جا از دنیا رفت ازدواج کند. محمد از او خواست از هر دو خواستگاری کند. قبلاً توافق شده بود که عایشه با جُبیر پسر معطم بن عدی که یکی از صحابه پیامبر اسلام بود ازدواج کند. این نامزدی لغو شد و عایشه نامزد محمد شد. ازدواج محمد و عایشه پس از هجرت (شوال سال ۱ یا ۲ ه‍.ق /آوریل ۶۲۳ یا ۶۲۴ میلادی) روی داد. عایشه برای زندگی به حجره (اتاقک) در خانه محمد و سپس به مسجد مدینه رفت. نباید در آن زمان بیش از ۱۰ سال سن داشته باشد. او اسباب بازی‌هایش را به خانه جدید برد. محمد هر از گاهی با عایشه در بازی‌هایش با آن‌ها (اسباب بازی‌ها) شرکت می‌کرد.[۹]

برخی ازدواج‌های محمد انگیزه سیاسی داشتند و در این مورد به نظر می‌رسد هدف محکم کردن گره محمد با پدرش ابوبکر بوده‌است. کسی که یکی از مهم‌ترین حامیانش بوده‌است.[۴]

خود عایشه به نقل از محمد می‌گوید:

تو دوبار قبل از اینکه من با تو ازدواج کنم در رویاهای من ظهور کرده بودی. من فرشته‌ای را دیدم که ترا در تکه‌ای لباس ابریشمی حمل می‌کرد، من به او گفتم، لباسش را در بیاور و اورا نگاه دار، او تو بودی. به خود گفتم اگر این از طرف الله است، پس این باید واقعاً اتفاق بیافتند.[۱۰]

سن عایشه هنگام ازدواج

به گفته مونتگمری وات، عایشه تنها همسر باکره محمد بوده‌است و هنگام ازدواجش با محمد (در ۶۲۳/۱ م) ۹ سال سن داشت.[۱۱] به گفتهٔ عصماء افسر الدین بیشتر منابع نوشته‌اند که عایشه هنگام عروسی ۹ یا ۱۰ سال داشت. بر اساس تاریخ‌نگاری ابن خلکان، عایشه هنگام عقد ۹ سال سن و هنگام عروسی ۱۲ سال سن داشت. این گزارش توسط هشام بن عروه بوده که ابن سعد آن را ثبت کرده‌است. داستان‌هایی وجود دارد که عایشه بعد از آغاز زندگی با محمد با دوستانِ دخترش و عروسکانش بازی می‌کرد.[۱۲] عصماء افسر الدین می‌گوید که ازدواج با بچه‌ها کار غیرعرفی در آن زمان در شبه جزیره عربستان و دیگر مکان‌ها نبوده و این یک نوع قرارداد بین خانواده‌های برجسته برای اهداف سیاسی بوده‌است. چراکه عایشه دختر ابوبکر، یکی از صحابه نزدیک و معتمد محمد از زمان آغاز پیامبری‌اش بوده‌است. این وصلت دستاوردهای سیاسی مهمی برای محمد داشت.[۱۳]

به عقیده دنیس اسپیلبرگ کم‌سن جلوه دادن عایشه هنگام ازدواج در منابع برای تأکید بر باکره بودن وی صورت گرفته‌است؛ زیرا این باکره بودن دارای اهمیت زیادی برای حکومت خلفای عباسی بوده تا به وسیله آن مقام عایشه را بالابرده و تأییدی برای نقطه‌نظرشان در قضیه جانشینی محمد باشد.[۱۴]

محبوبیت عایشه نزد محمد

دلربایی ذاتی عایشه جایگاهش را در مهر و علاقه محمد تثبیت کرد، به‌طوری‌که پس از ازدواج‌های پیاپی محمد از این جایگاه کاسته نشد.[۴] به نظر می‌رسد او هم در زمان کودکی و هم در زمانی که زن جوانی بود، زیبا بود و به عنوان زن محبوب محمد باقی ماند، با وجود ازدواج‌های متعددی که محمد با زن‌های زیباروی دیگر انجام داده بود.[۱۵] بر طبق بسیاری از منابع، عایشه پس از خدیجه محبوب‌ترین همسر محمد بوده‌است.[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰]

اهل سنت گزارش‌هایی دربارهٔ علاقه زیاد پیامبر به عایشه نقل می‌کنند تا او را محبوب‌ترین همسر پیامبر اسلام معرفی کنند. آنان طبق همین روایات عایشه را دارای فضایل بسیاری می‌دانند. یکی از آن روایات روایتی است که ناقل آن عمرو عاص است او نقل می‌کند که از پیامبر پرسیدم چه کسی را در جهان بیشتر از همه دوست می‌داری؟ پاسخ داد: «عایشه»[۲۱]

تعدادی از داستان‌های عایشه بعد از زندگی محمد نگه داشته شدند که این داستان‌ها علاقه خالصانه محمد به عایشه و علاقه‌مندی عایشه به محمد را نشان می‌دهد.[۲۲] عایشه تنها زنی بود که محمد در کنار وی وحی‌ها را دریافت می‌کرده.[۲۳][۲۴]

ماجرای افک و دیدگاه اهل سنت و تشیع

طی دیدگاه اهل سنت گفته شده در سال ۶۲۷ میلادی عایشه محمد را در غزوه بنی‌المُصطَلَق همراهی کرد ولی از گروه جدا افتاد. مدتی بعد، هنگامی که توسط صفوان بن معطل (یکی از سربازان محمد) که او را در صحرا پیدا کرده بود، به مدینه بازگردانده‌شد، عدّه‌ای ادعا کردند که عایشه و صفوان با هم زنا کرده‌اند. حسان بن ثابت، اسامة بن زید فرزند زید بن حارثه و عده‌ای دیگر از عایشه دفاع کردند. علی ابن ابی طالب به محمد گفت: «زنان بسیارند و تو می‌توانی به آسانی یکی را بر جای دیگری برگزینی.» محمد در بارهٔ شایعات با عایشه صحبت کرد. وی وحی مبنی بر بی‌گناهی عایشه را دریافت کرد و تهمت زنندگان را با ۸۰ ضربهٔ شلاق مجازات کرد.[۴][۲۵][۲۶]

محمدحسین طباطبایی در تفسیر المیزان ماجرای افک را که توسط اهل سنت دربارهٔ عایشه روایت شده‌است و نیز روایات شیعه در این خصوص هر دو را دچار مشکلات جدی می‌داند.[۲۷]

وضعیت عایشه در زمان همسری اش با محمّد

بعد از افزایش قدرت محمّد، زن‌های او زندگی آسوده تری یافتند و در اجتماع جایگاه بالاتری پیدا کردند. و عنوان مادر ایمان آورندگان (ام‌المؤمنین) را دریافت کردند.[۲۸]

مرگ محمّد

عایشه تا آخر عمر محمّد به عنوان یکی از محبوب‌ترین زنان وی باقی ماند. هنگامی که محمّد در بستر بیماری بود از سایر همسرانش خواست تا به کناری بروند. آنان فهمیدند که محمّد می‌خواهد زمانی را در کنار عایشه باشد. او تا زمان مرگ در خانهٔ عایشه باقی ماند و آخرین لحظاتش را در آغوش عایشه سپری کرد.[۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳]

پس از مرگ محمّد

طبق قرآن همسران محمّد پس از مرگ محمّد از ازدواج مجدد منع شدند.[۳۴] بنابر همین آیه عایشه در سن ۱۸ سالگی به صورت بیوه بی‌فرزند رها شد.[۳۵]

دوران پس از مرگ محمّد

دوران خلافت سه خلیفه نخست

پس از مرگ محمّد در سال ۶۳۲ میلادی[۴] به نظر نمی‌رسد در مدت ۲ سال خلافت پدرش و ۱۰ سال خلافت دیگر خلیفه - عُمَر - نقشی در روابط اجتماعی ایفا کرده باشد. زمانی که مخالفان عثمان زیاد شدند، عایشه هم در رهبری بخشی از آن ایفای نقش کرد.[۴][۳۶] ولی نه با شورشی‌های قاتل عثمان موافق بود و نه مخالف.[۳۷]

دوران خلافت علی

پس از ترور عثمان او آشکارا مخالفت خود را با کشتن عثمان اعلام کرد، ولی مدینه را به سمت مکه برای حج ترک کرد. انگیزه‌های زیادی به این کوچ در این موقعیت بحرانی نسبت داده‌اند، شاید مهم‌ترین آن‌ها این باشد که بتواند دسته‌ای از همفکران سیاسی‌اش را علیه عثمان در مکه سازماندهی کند. عثمان در ذی الحجه ۳۵ ه‍.ق/۶۵۶ م ترور شد. حدود ۴ ماه بعد عایشه مکه را به سمت بصره با هزار مرد قریشی ترک کرد تا انتقام قتل عثمان را بگیرد. مدت کوتاهی قبل تر هم طلحه و زبیر به او پیوسته بودند و این ۳ نفر رهبری جنبش مخالفان علی را تشکیل دادند. آن‌ها توانستند کنترل بصره را با بسیاری از مسلمانان بصره به دست بگیرند. آن‌ها به حومه شهر پیشروی کردند تا با علی - که در همان زمان مدینه را به سمت کوفه ترک کرده بود و به سمت آن‌ها پیشروی می‌کرد - مواجه شوند. نبرد در جمادی‌الثانی ۳۵ ه‍.ق/۶۵۶ م درگرفت.[۳۸] عایشه در جنگ شکست خورد و توسط مخالفانش دستگیر شد،[۴] ولی با احترام با او رفتار شد؛ اما طلحه و زبیر جانشان را از دست دادند.[۳۹] عایشه اجازه یافت آرام و بی‌صدا در مدینه زندگی کند.[۴]

بعد از این شکست، عایشه در سکوت در مدینه به مدت ۲۰ سال زندگی کرد او دیگر فعالیت سیاسی نداشت ولی با علی از در آشتی درآمد و با معاویه هم مخالفتی نکرد. موافقت یا مخالفتش - به هر حال - به نظر می‌رسد دلیلی داشته‌است. او در رمضان ۵۸ ه‍.ق / ژوئیه ۶۷۸ م درگذشت.[۴]

ماجرای دفن حسن مجتبی

حسن وصیت کرده‌بود که در مسجدالنبی و در کنار قبر پدربزرگش محمّد به‌خاک سپرده‌شود.[۴۰][۴۱] سعید بن عاص فرماندار اموی مدینه در این موضوع مداخله نکرد[۴۲] اما عایشه و مروان بن حکم — که در آن زمان از امارت مدینه عزل شده‌بود[۴۳] — توافق کردند که مانع شوند حسین این کار را انجام دهد. بعضی منابع حاکی از رضایت عایشه و سرسختی مروان هستند.[۴۴] ابوالفرج اصفهانی می‌گوید حسن پیش از درگذشت از عایشه خواست تا اجازهٔ دفنش در کنار پیامبر را بدهد و عایشه هم موافقت کرده بود؛ اما حسن به‌خاطر مخالفت امویان، از این درخواست منصرف شده و خواست تا در کنار مادرش دفن شود. گزارشی دیگر از وصیت حسن چنین خبر می‌دهد که او خواست تا پیکرش را برای تجدید عهد نزد قبر محمد ببرند و سپس در کنار مادربزرگش، فاطمه بنت اسد دفن کنند.[۴۵] مروان قسم یاد کرد که به‌علت دفن‌کردن عثمان در بقیع نخواهد گذاشت حسن در کنار محمد دفن شود.[۴۶] و با هزار نفر مسلح حاضر و مانع از انجام این کار شد. ابوالفرج اصفهانی می‌گوید عایشه با وجود دشمنی با مروان و امویان، امّا آنان را همراهی کرد.[۴۷] حسین به اتحادیهٔ قریش — حلف‌الفضول — شکایت کرد و خواستار احقاق حقوق بنی‌هاشم در برابر بنی‌امیه شد.[۴۸] چیزی نمانده‌بود که بر سر این مسئله لشکرکشی آغاز شود. حسن وصیّت کرده‌بود که درصورت مخالفت دیگران، می‌تواند در بقیع دفن شود.[۴۹] ابوهریره و محمد حنفیه و دیگران،[۵۰] حسین را متقاعد کردند که بهترین کار دفن حسن در بقیع در کنار مادرش است.[۵۱] نماز میت را سعید بن عاص برپا داشت. به نقل برخی روایات، دلیل خودداری حسین در برابر رفتار مروان، تنها قولی بود که به برادر خویش داده بود. پس از دفن، محمد حنفیه در جمع مردم خطبه‌ای در توصیف حسن ایراد کرد.[۵۲] زنان بنی‌هاشم یک ماه عزاداری کردند و در مکه و مدینه هفت شبانه‌روز برای وی گریسته و بازارها بسته شد.[۵۳] معاویه به‌خاطر پافشاری مروان در عدم‌دفن حسن در کنار محمد، به وی حکم امارت دوبارهٔ مدینه را اعطا کرد. محل دفن حسن مکانی زیارتی به‌خصوص برای شیعیان شد و گنبدی بزرگ بر فراز آن ساخته شد. اما این گنبد دو بار توسط وهابیان در سال‌های ۱۸۰۶ و ۱۹۲۷ م تخریب شد.[۵۴]


درگذشت

عایشه پس از جنگ جمل خانه نشین گردید تا به قول مشهور، در شب سه شنبه هفدهم رمضان سال ۵۷ هجری قمری درگذشت و دفن او در ملاء قبرستان بقیع با نماز ابوهریره صورت گرفت. از کسانی که در مراسم تدفین او در بقیع حاضر بودند می‌توان اشخاص زیر را برشمرد:[۵۵][۵۶]

دیدگاه‌ها دربارهٔ عایشه

دیدگاه مسلمانان

بسیاری از شیعیان عایشه را مورد اهانت قرار داده‌اند، در حالی که سنی‌ها او را به عنوان همسر محمد مورد احترام می‌دانند.[۵۷]

دیدگاه غیر مسلمانان

در حالی که کوین رینهارت عایشه را محبوب‌ترین همسر محمد می‌داند،[۴] مونتگمری وات و سعیده شیخ به ذکر عنوان «همسر محبوب محمد» اکتفا می‌کنند.[۵۸][۵۷]

دوران معاصر

سید علی خامنه‌ای در سال ۱۳۸۹ خورشیدی طی فتوایی اعلام کرد: «توهین به عایشه و هر یک از نمادهای اهل سنت حرام است.»[۵۹]

در خرداد ۱۳۹۸، احمد قدمی از مداحان حکومتی، قبل از آغاز مداحی، «کلمات تحقیرآمیزی» دربارهٔ خلفای اهل سنت و عایشه گفت و به آنان توهین کرد. در پی آن واکنش‌های زیادی ایجاد شد و صدا و سیما مجبور به عذرخواهی شد.[۶۰][۶۱] همچنین جواد رمضان‌نژاد، مدیر شبکه پنج تلویزیون، و مدیر پخش آن برکنار شدند و مداح پس از احضار در دادسرای فرهنگ و رسانه، با وثیقه آزاد شد.[۶۲][۶۳]

فعالیت‌های جانبی

او با سقف ۱۲۱۰ حدیث نقل شده و صاحب بودن نسخه اولیه قرآن اعتبار یافته‌است.[۶۴][۴] ولی به‌طور خالص ۳۰۰ تا از این احادیث توسط بخاری و مسلم ضبط شده‌است. گفته می‌شود که تعدادی از نوشته‌ها (آیات فعلی قرآن) مربوط به نسخه قرآنی او می‌باشد.[۶۵]

عایشه برای دانش شاعری و توانایی بیان کردن آن و همچنین فصاحت و سخنوری‌اش در تاریخ عرب و سایر موضوع‌ها متبحر بود.[۶۶]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  2. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  3. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  4. ↑ ۴٫۰۰ ۴٫۰۱ ۴٫۰۲ ۴٫۰۳ ۴٫۰۴ ۴٫۰۵ ۴٫۰۶ ۴٫۰۷ ۴٫۰۸ ۴٫۰۹ ۴٫۱۰ Reinhart، «`A'ISHA»، Britannica ENCYCLOPEDIA OF WORLD RELIGIONS، 27.
  5. ↑ Afsaruddin، ʿĀʾisha bt. Abī Bakr.
  6. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  7. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  8. ↑ Spellberg، `Ā'isha bint Abī Bakr، 55.
  9. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  10. ↑ Bukhari, Sahih. Sahih Bukhari: Book of "Interpretations of Dreams". Allah's Apostle said to me, "You were shown to me twice (in my dream) before I married you. I saw an angel carrying you in a silken piece of cloth, and I said to him, 'Uncover (her),' and behold, it was you. I said (to myself), 'If this is from Allah, then it must happen.' Then you were shown to me, the angel carrying you in a silken piece of cloth, and I said (to him), 'Uncover (her), and behold, it was you. I said (to myself), 'If this is from Allah, then it must happen.'"
  11. ↑ Watt، Muhammad at Medina، 396.
  12. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  13. ↑ Afsaruddin، ʿĀʾisha bt. Abī Bakr.
  14. ↑ D. A. Spellberg, Politics, Gender, and the Islamic Past: the Legacy of A'isha bint Abi Bakr, Columbia University Press, 1994, p. 40
  15. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  16. ↑ (Ahmed 1992، ص. 51)
  17. ↑ (Roded 1994، ص. 36)
  18. ↑ (Roded 2008، ص. 23)
  19. ↑ (Joseph 2007، ص. 227)
  20. ↑ (McAuliffe 2001، ص. 55)
  21. ↑ صحیح بخاری، ج۳، ص۱۳۹۳، حدیث: ۳۴۶۲؛ صحیح مسلم، ج۷، ص۱۰۹، حدیث: ۶۳۲۸
  22. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  23. ↑ (Roded 1994، ص. 28)
  24. ↑ (Abbott 1942، ص. 46)
  25. ↑ تاریخ طبری. جلد ۳. صفحهٔ ۱۱۰۴
  26. ↑ The story is told multiple times in the early traditions, nearly all of the versions being ultimately derived from Aisha's own account. Typical examples can be found in صحیح بخاری, 5:59:462, صحیح مسلم, 37:6673 and (Guillaume 1955، صص. 494–499).
  27. ↑ طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، بحث روایی ذیل آیات ۱۱ تا ۲۶ سوره نور.
  28. ↑ سوره احزاب، آیه ۶
  29. ↑ (Ahmed 1992، ص. 58)
  30. ↑ (Abbott 1942، ص. 69)
  31. ↑ (Lings 1983، ص. 339)
  32. ↑ (Haykal 1976، صص. 502–503)
  33. ↑ (Guillaume 1955، ص. 679 and 682)
  34. ↑ سوره احزاب، آیه ۵۳ «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُیُوتَ النَّبِیِّ إِلَّا أَنْ یُؤْذَنَ لَکُمْ إِلَیٰ طَعَامٍ غَیْرَ نَاظِرِینَ إِنَاهُ وَلٰکِنْ إِذَا دُعِیتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِینَ لِحَدِیثٍ ۚ إِنَّ ذٰلِکُمْ کَانَ یُؤْذِی النَّبِیَّ فَیَسْتَحْیِی مِنْکُمْ ۖ وَاللَّهُ لَا یَسْتَحْیِی مِنَ الْحَقِّ ۚ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ۚ ذٰلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَقُلُوبِهِنَّ ۚ وَمَا کَانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْکِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا ۚ إِنَّ ذٰلِکُمْ کَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِیمًا» ای کسانی که ایمان آوردید به خانه‌های پیغمبر داخل مشوید مگر آنکه اذنتان دهند و بر سفره طعام دعوت کنند در آن حال هم نباید زودتر از وقت آمده و به پختن و آماده شدن آن چشم انتظار گشایید بلکه موقعی که دعوت شده‌اید بیایید و چون غذا تناول کردید زود (از پی کار خود) متفرق شوید نه آنجا برای سرگرمی و انس به گفتگو پردازید، که این کار پیغمبر را آزار می‌دهد و او به شما از شرم اظهار نمی‌دارد ولی خدا را بر اظهار حق خجلتی نیست و هر گاه از زنان رسول متاعی می‌طلبید از پس پرده طلبید، که حجاب برای آنکه دلهای شما و آن‌ها پاک و پاکیزه بماند بهتر است و نباید هرگز رسول خدا را (در حیات) بیازارید و نه پس از وفات هیچ‌گاه زنانش را به نکاح خود درآورید، که این کار نزد خدا (گناهی) بسیار بزرگ است.
  35. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  36. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  37. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  38. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  39. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  40. ↑ حاج‌منوچهری، «حسن (ع)، امام»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۵۴۰.
  41. ↑ Veccia Vaglieri, “Hasan b. Ali”, Encyclopedia of Islam.
  42. ↑ Madelung, “Ḥasan b. ʿAli b. Abi Ṭāleb”, Iranica.
  43. ↑ Madelung, “Ḥasan b. ʿAli b. Abi Ṭāleb”, Iranica.
  44. ↑ Veccia Vaglieri, “Hasan b. Ali”, Encyclopedia of Islam.
  45. ↑ مهدوی دامغانی و باغستانی، «حسن بن علی امام»، دانشنامهٔ جهان اسلام، ۱۳.
  46. ↑ Madelung, “Ḥasan b. ʿAli b. Abi Ṭāleb”, Iranica.
  47. ↑ مهدوی دامغانی و باغستانی، «حسن بن علی امام»، دانشنامهٔ جهان اسلام، ۱۳.
  48. ↑ Madelung, “Ḥasan b. ʿAli b. Abi Ṭāleb”, Iranica.
  49. ↑ حاج‌منوچهری، «حسن (ع)، امام»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۵۴۰.
  50. ↑ Madelung, “Ḥasan b. ʿAli b. Abi Ṭāleb”, Iranica.
  51. ↑ Veccia Vaglieri, “Hasan b. Ali”, Encyclopedia of Islam.
  52. ↑ حاج‌منوچهری، «حسن (ع)، امام»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۵۴۰.
  53. ↑ مهدوی دامغانی و باغستانی، «حسن بن علی امام»، دانشنامهٔ جهان اسلام، ۱۳.
  54. ↑ Madelung, “Ḥasan b. ʿAli b. Abi Ṭāleb”, Iranica.
  55. ↑ Fazl Ahmad, p.135-137
  56. ↑ المکتبة الشاملة - البدایة والنهایة لابن کثیر طبعة إحیاء التراث ج۸ ص101 بایگانی‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۳۱ توسط Wayback Machine الگو:وصلة مکسورة
  57. ↑ ۵۷٫۰ ۵۷٫۱ "`A'ISHA",Encyclopædia of Islam and the Muslim World
  58. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  59. ↑ استقبال جهان اسلام از فتوای آیت‌الله خامنه‌ای: توهین به عایشه و نمادهای اهل سنت حرام است
  60. ↑ صدا و سیما به خاطر پخش اهانت یک مداح به بزرگان اهل سنت عذرخواهی کرد، ایران اینترنشنال
  61. ↑ بی‌بی‌سی فارسی (۵ خرداد ۱۳۹۸). «'توهین به اهل سنت'؛ اخراج مدیر شبکه پنج، مداح با قرار تأمین کیفری آزاد شد».
  62. ↑ رادیو فردا (۵ خرداد ۱۳۹۸). «انتقادها از «توهین به مقدسات اهل سنت»؛ مدیر شبکه پنج تلویزیون ایران برکنار شد».
  63. ↑ صدای آمریکا فارسی (۵ خرداد ۱۳۹۸). «حواشی توهین یک مداح به اهل سنت در صدا و سیما؛ مدیر شبکه پنج اخراج و مداح با وثیقه آزاد شد».
  64. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  65. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  66. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.

منابع

  • Reinhart, Kevin (2006). "`A'ISHA". Britannica ENCYCLOPEDIA OF WORLD RELIGIONS. p. 27. ISBN 978-1-59339-491-2.

  • Shaikh, Sa`diyya (2004). "`A'ISHA". Encyclopedia of Islam and the Muslim world. gale. pp. 32–33. ISBN 0-02-865603-2.

  • Prof. Fazl Ahmad (1993), Aisha the Truthful, SH.Mohammad Ashraf Publishers, Booksellers & Exporters, Printed at Ashref Printing Press

  • Washington Irving (1897), Mahomet and his Successors & Spanish Legends, Volume III, New York & London G.P, Putnam's Sons

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=عایشه&oldid=39307182»