فراداده
| این نوشتار نیازمند آن است که از واژگان بیگانه (انگلیسی، عربی و ...) پیراسته شود. خواشمندیم واژگان رایج در فارسی را جایگزین کنید. |
فراداده،[۱] داده‌نما یا مِتادیتا (به انگلیسی: Metadata) به آن دسته از داده‌ها گفته می‌شود که جزئیات یک دادهٔ دیگر را تشریح می‌کند. به عبارت دیگر فراداده‌ها، دادههایی هستند دربارهٔ داده‌های دیگر. برخی این واژه را اَبَرداده یا فوق‌داده هم ترجمه کرده‌اند.
در کتابداری، برگه‌های داده‌نما معمولاً شامل اطلاعاتی همچون نام نویسندهٔ کتاب، تاریخ چاپ، تعداد صفحات، شمارگان، زبان کتاب، نام مترجم، کلیدواژهها و غیره هستند. هدف از داده‌نمایی، دستیابی آسان‌تر و بهتر به داده‌های موجود است.
مزایا و کاربردهای فراداده اساس کاربرد فراداده، کاوش، بازیابی، دسترسی، کشف، مستندسازی، ارزیابی، و انتخاب منابع الکترونیکی به ویژه منابع شبکه‌ای است که باعث افزایش دقت در بازیابی می‌گردد. مهم‌ترین کاربردهای فراداده را این چنین توصیف کرد: ۱. فراهم نمودن امکان نمایه سازی طیف گسترده‌ای از نوع منابع اطلاعاتی شبکه‌ای، ۲. کمک به کشف و بازیابی مؤثر اطلاعات، ۳. امکان‌پذیر ساختن تشخیص مطابقت منابع بازیابی شده با نیاز کاربران، ۴. کنترل اطلاعات محدود از لحاظ دسترسی، جلوگیری از دسترسی برخی کاربران به داده‌ها (مانند کودکان)، ۵. ارائه تاریخ داده‌ها تأثیر می‌گذارد نظیر: شرایط قانونی، سن، اندازه و…، ۶. ارائه تاریخ داده‌ها مانند: منبع اصلی و هرگونه تغییر شکل بعدی، ۷. ارائه اطلاعاتی در مورد مالک یا پدیدآورنده منبع مانند نشانی پست الکترونیکی، ۸. نشان دادن روابط منابع با دیگر منابع از قبیل: پیوندهایی به نسخه‌های قبلی و بعدی، ۹. کمک به تصمیم‌گیری در مورد اینکه چه شکل و قالبی از داده‌ها باید بازیابی شوند (در صورت وجود قالب‌های متعدد)، ۱۰. تطبیق، اشتراک، و یکپارچه‌سازی منابع اطلاعاتی ناهمگن شبکه‌ای، ۱۱. کنترل مدیریت داده‌ها.
متادیتا در داده‌های دیجیتالیویرایش
در داده‌های دیجیتالی متادیتاها نقش دیگری را نیز بر عهده دارند که عبارتست از روایی داده‌های موجود در فایل‌ها به این صورت که با وجود متادیتا در یک دادهٔ دیجیتال آن داده می‌تواند از روایی و اعتبار لازم برخوردار باشد؛ به‌عنوان‌نمونه، دوربین‌های دیجیتال به‌همراه فایل‌های تصویری که از یک شیء می‌گیرند مقداری داده نیز به آن می‌افزایند که شامل اطلاعاتی همچون مُدل دوربین دیجیتال و کارخانهٔ سازندهٔ آن می‌باشد که همراه با فایل اصلی یا اورژینال ذخیره می‌گردد و با بازنمودن و ویرایش یک فایل دیجیتال توسط برنامه‌های کامپیوتری، متادیتاهای موجود در فایل اورژینال از بین رفته و بدین‌صورت فایل روایی اورژینال خود را از دست می‌دهد و به‌عنوان یک فایل دست‌کاری‌شده و غیراصل درمیآید. این متادیتاها فایل‌هایی متنی می‌باشند که همراه با عکس و در درون فایل آن ذخیره می‌گردند و درحالت عادی هنگام مشاهدهٔ فایل عکس قابل‌مشاهده نمی‌باشند. تاریخچهٔ این پدیده به دورانی برمی‌گردد که در آن شرکت‌های سازنده برای اثبات اینکه آیا یک تصویر گرفته‌شده با کیفیت مشخص مربوط به دوربین‌های دیجیتالی ساخت این شرکت می‌باشد یا خیر، به فایل‌های موجود متادیتا را می‌افزودند که البته امروزه برای اثبات اورژینال و اصل بودن یک تصویر دیجیتال نیز از آن استفاده می‌گردد. به‌عنوان‌نمونه، فرض نمائید تصویری را به شما نشان می‌دهند و از شما می‌خواهند تا اثبات نمائید که آیا این تصویر یک تصویر واقعی و اورژینال می‌باشد یا اینکه یک تصویر ساخته‌شده یا دست‌کاری‌شده توسط برنامه‌های کامپیوتری می‌باشد که برای انجام این عمل با مراجعه به متادیتاهای موجود در فایل دیجیتال پی می‌بریم که این فایل از چه نوعی می‌باشد>.[۲]
جستارهای وابستهویرایش
- اکسیف تول، برنامه نمایش و ویرایش فراداده‌های تصویرها (مِتادیتا)
پانویسویرایش
- ↑ «مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲۷ مارس ۲۰۰۹.
- ↑ پیگ، انریک، دل‌گاو، جیم. «کاربرد میان‌کنشی متادیتاها در ذخیره و بازیابی منابع مولتی‌مدیا». دوره چهاردهم، سال 2003: 141-134.
منابعویرایش
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Metadata». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای هلندی، بازبینی‌شده در ۲۲ مارس ۲۰۰۷.
- فهرست‌نویسی رایانه‌ای، فتاحی رحمت‌الله؛ طاهری سید مهدی، تهران:نشرکتابدار، ۱۳۸۸٬۲۶۶ص.