فهرست صورت‌های فلکی

فهرست‌های ستاره‌شناسی

به گروهی از ستاره‌ها که در تجسم انسان شکل و پیکربندی مشخصی را تشکیل داده باشند صورت فلکی یا پیکر آسمانی می‌گویند.

صورت‌های فلکی در فرهنگ‌های گوناگون حضور داشته‌اند و طی گذشت زمان تغییراتی هم در تقسیم‌بندی، تعداد و نامگذاری آن‌ها صورت گرفته‌است. جدول زیر نام‌های فارسی صورت‌های فلکی امروزی را نشان می‌دهد:

لیست صورت‌های فلکی

ویرایش

در زبان فارسی برای دسته‌ای از صورت‌های فلکی (پیکرهای آسمانی) که از قدیم شناخته شده بودند نام‌های گوناگونی بکار رفته است. بسیاری از آن‌ها انواع نام‌های عربی یا فارسی به‌کاررفته در متون قدیمی‌تر هستند. این نام‌های مترادف و برابرهای انگلیسی آن‌ها در زیر می‌آیند:

نام فارسی نام‌های دیگر در متون فارسی نام‌های انگلیسی ربع آسمان(Quad)[۱] نماد پیشنهادی[۲] تصویر صورت فلکی
آبمار مار آبی، نرمار، هیة الماء Hydrus SQ۱  
 
آتشدان مجمره، عودسوز، محراب نفاطه، الببغاء Ara SQ۳  
 
ارابه‌ران ممسک‌الاعنه، ممسک العِنان، عناندار، صاحب المعز Auriga NQ۲  
 
اژدها تنین، جوزهر (عربی‌شده گوزهر فارسی)، هَشتَنبَر Draco NQ۳  
 
اسب بزرگ فرس اعظم، فرس ثانی، اسب بالدار Pegasus NQ۴  
 
اسب کوچک فَرَس اول، قطعةالفَرَس، پاره‌اسب Equuleus NQ۴  
 
اسکنه قلم Caelum SQ۱  
 
آفتاب‌پرست حرباء Chamaeleon SQ۲  
 
بادبان شراع Vela SQ۲  
 
بزغاله جَدی، بُزیچه چرخ، بز دریایی، بزماهی، بَهی[۳] Capricornus SQ۴  
 
برساووش بَرَنده سر دیو، برنده سر غول، سوار، حامل رأس الغول، دیوکش Perseus NQ۱  
 
بره حَمَل Aries NQ۱  
 
پیاله جام، کاسه بزرگ، باطیه، معلف Crater SQ۲  
 
پیکان تیر، سهم Sagitta NQ۴  
 
تاج جنوبی اکلیل جنوبی، افسر، قبه Corona Australis SQ۴  
 
تاج شمالی فُکّه، اکلیل شمالی، کاسه درویشان، کاسه یتیمان، کاسه لئیمان، قصعةالمساکین Corona Borealis NQ۳  
 
تازی‌ها سگ‌های تازی، سگ‌های شکاری Canes Venatici NQ۳  
 
ترازو میزان، پله Libra SQ۳  
 
تک‌شاخ - Monoceros NQ۲  
 
تلسکوپ - Telescopium SQ۴  
 
تلمبه مفرغة الهواء، تلمبه بادی Antlia SQ۲  
 
تور تور ماهیگیری، تاربست، شبکه Reticulum SQ۱  
 
توکان طوقان Tucana SQ۴  
 
جوی نهر، رودخانه فلکی، نهر الاردن Eridanus SQ۱  
 
چلپاسه سوسمار، مارمولک، بزمجه Lacerta NQ۴  
 
چلیپا صلیب جنوبی Crux SQ۳  
 
خرچنگ سرطان Cancer NQ۲  
 
خرس بزرگ دب اکبر، هفت اورنگ، ارابه داوود، بنات نعش کبری Ursa Major NQ۲  
 
خرس کوچک دب اصغر، هفت اورنگ کوچک، سریر فلک Ursa Minor NQ۳  
 
خرگوش اَرنَب Lepus SQ۱  
 
دُرنا - Grus SQ۴  
 
دلفین - Delphinus NQ۴  
 
دَلو ریزنده آب، ساکب‌الماء، دال Aquarius SQ۴  
 
دوپرگار پرگار Circinus SQ۳  
 
دوپیکر جوزا، تؤمان Gemini NQ۲  
 
دوشیزه عذرا، خوشه، سنبله Virgo SQ۳  
 
ذات‌الکرسی خداوند کرسی، سرور تخت Cassiopeia NQ۱  
 
روباهک روباه، ثعلب Vulpecula NQ۴  
 
زانوزده هرکول، برزانونشسته، الجاثی علی رکبتیه، پهلوان، راقص، Hercules NQ۳  
 
زرافه - Camelopardalis NQ۲  
 
زن برزنجیر اِمرأة المُسلسله، ناقه، زن زنجیری، زن در زنجیر، شاهزاده Andromeda NQ۱  
 
ساعت - Horologium SQ۱  
 
سپر - Scutum SQ۴  
 
سکستان السدس Sextans SQ۲  
 
سگ بزرگ کلب اکبر، کلب الجبار، سگ کلان Canis Major SQ۲  
 
سگ کوچک کلب اصغر، کلب مقدم، الغمیصاء، تریشگ (از پارسی میانه) Canis Minor NQ۲  
 
سنگتراش کارگاه، حَجّار Sculptor SQ۱  
 
سه‌پایه (نقاش) آلةالمصور Pictor SQ۱  
 
سه‌سو مثلث، الاشراط Triangulum NQ۱  
 
سیاه‌گوش وشق Lynx NQ۲  
 
سیمرغ عنقاء، ققنوس Phoenix SQ۱  
 
شاه‌تخته کشتی، تیر حمال، السفینةالطائر Carina SQ۲  
 
شکارچی جبار، راعی، النسق، بزرگ‌منش Orion NQ۱  
 
شَلیاق چنگ رومی، دیگ‌پایه، یک‌پایه، سه‌پایه، لورا (از لاتین)، اثافی، نسر واقع، سلحفات، بربط، الصنج، کَشَف Lyra NQ۴  
 
شیر اسد، شیر سپهر Leo NQ۲  
 
شیر کوچک اسد اصغر Leo Minor NQ۲  
 
طاووس - Pavo SQ۴  
 
عقاب - Aquila NQ۴  
 
قطب‌نما - Pyxis SQ۲  
 
قنطورس سنطوروس، ظلیم Centaurus ٰSQ۳  
 
قیفاووس سلطان، ملتهب Cepheus NQ۴  
 
کبوتر حمامه Columba SQ۱  
 
کژدم عقرب Scorpius SQ۳  
 
کشتی‌دم دنباله کشتی Puppis SQ۲  
 
کلاغ غُراب، زاغ Corvus SQ۳  
 
کمان قوس، رامی، کماندار، کمانگیر، تیرانداز، نیم‌اسب Sagittarius SQ۴  
 
کوره تنور Fornax SQ۱  
 
کوهمیز میز، میز صحرائی Mensa SQ۱  
 
گاو ثور Taurus NQ۱  
 
گاوران عوّا، گاوچران، بقار، صیّاح، حارس‌الشمال، حارس‌السماء، بورطیس حارس، طاردالدب Boötes NQ۳  
 
گرگ سبع Lupus SQ۳  
 
گونیا خط‌کش، تراز Norma SQ۳  
 
گیسو گیسوان برنیکه Coma Berenices NQ۳  
 
مار حیّه Serpens NQ۳  
 
مار باریک شجاع Hydra SQ۲  
 
مارافسای حوّاء، حامل مار Ophiuchus SQ۳  
 
ماکیان دجاجه، قو، مرغ، طایر، اوز العراقی، الفوارس Cygnus NQ۴  
 
ماهی حوت، حوتین، سمکه، دوماهی، ماهی سپهر Pisces NQ۱  
 
ماهی پرنده - Volans SQ۲  
 
ماهی جنوبی حوت جنوبی Piscis Austrinus SQ۴  
 
ماهی زرین ماهی طلایی، طلاماهی، ابوسیف Dorado SQ۱  
 
مثلث جنوبی - Triangulum Australe SQ۳  
 
مرغ بهشتی پرنده بهشتی Apus SQ۳  
 
مگس جنوبی مگس، ذبابه Musca SQ۳  
 
میکروسکوپ - Microscopium SQ۴  
 
نهنگ قیطُس، هیولای دریایی، مجمع الکواکب، کَهت (از پارسی میانه) Cetus SQ۱  
 
هَشتَک ثُمن، اُکتان Octans SQ۴  
 
هندی - Indus SQ۴  
 

SQ۲

SQ۲

SQ۴

SQ۲

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش

منابع نام‌های جدول:

  1. ربع آسمان (Quad) نشان‌دهنده یک قطعه از کره آسمان است. N به معنای نیمکره شمالی آسمان و S به معنای نیمکره جنوبی آسمان است. هر نیمکره نیز به ۴ ربع تقسیم می‌شوند. ربع ۱: (بعد ۰h –۶h )، ربع ۲: (بعد ۶h –۱۲h )، ربع ۳: (بعد ۱۲h –۱۸h )، ربع ۴: (بعد ۱۸h –۰h )
  2. Peter Grego (2012) The Star Book: Stargazing Throughout the Seasons in the Northern Hemisphere. F+W Media.
  3. از پارسی میانه: wahig (فرهنگ پهلوی)