فوزیه
فوزیه (به عربی: فوزیة بنت فؤاد الأول؛ زاده ۱۴ آبان ۱۳۰۰ – درگذشته ۱۱ تیر ۱۳۹۲[۱][۲]) شاهدخت مصر، دختر پادشاه مصر فؤاد یکم و ملکه مصر نازلی صبری ، خواهر فاروق یکم پادشاه ماقبل آخر مصر، ملکهٔ ایران و نخستین همسر محمدرضا پهلوی بود.
| فوزیه | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ملکهٔ ایران شاه‌دُخت مصر | |||||
 | |||||
| ملکهٔ ایران | |||||
| تصدی | ۱۶ سپتامبر ۱۹۴۱ – ۱۷ نوامبر ۱۹۴۸ | ||||
| تاج‌گذاری | ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ | ||||
| پیشین | تاج‌الملوک آیرملو | ||||
| جانشین | ثریا اسفندیاری | ||||
| زاده | ۵ نوامبر ۱۹۲۱۱۴ آبان ۱۳۰۰ کاخ راس التین، اسکندریه، سلطنت مصر | ||||
| درگذشته | ۲ ژوئیهٔ ۲۰۱۳ (۹۱ سال)۱۱ تیر ۱۳۹۲ اسکندریه، مصر | ||||
| آرامگاه | |||||
| همسران | محمدرضاشاه (ا. ۱۳۱۷–ج. ۱۳۲۷) اسماعیل شیرین (ا. ۱۳۲۸) | ||||
| فرزند(ان) | شهناز پهلوی نادیا شیرین حسین شیرین | ||||
| |||||
| دودمان | خاندان محمد علی (با تولد) خاندان پهلوی (با ازدواج) | ||||
| پدر | فؤاد یکم | ||||
| مادر | ملکه نازلی | ||||
| عناوین علیاحضرت ملکه فوزیه پهلوی | |
|---|---|
 | |
| عنوان مرجع | علیاحضرت ملکه |
| عنوان گفتاری | ملکه فوزیه ملکه ایران والاحضرت پرنسس (پیش از سلطنت) |
تبار و تولدویرایش
فوزیه در ۵ نوامبر ۱۹۲۱ در کاخ راس التین در اسکندریه چشم به جهان گشود. وی بزرگترین دختر ملک فؤاد یکم و همسر دومش نازلی صبری بود. فوزیه شهروند مصر ولی از تبار چرکسی، آلبانیایی و فرانسوی بود. او از دودمان پادشاهی محمدعلی پاشا بود. خاندان محمدعلی از تبار آلبانیایی بودند که در زمان فرمان‌روایی عثمانیها در مصر به مدارج بالا رسیدند.[۳] جد مادری او جنرال محمد شریف پاشا نخست‌وزیر و وزیر خارجه و یکی دیگر از اجداد او سلیمان پاشا از افسران ارتش ناپلئون بود که به اسلام گروید و نظارت بر بازسازی ارتش مصر را به عهده گرفت.[۴] پرنسس فوزیه تحصیلکرده سوئیس بود و به زبانهای انگلیسی و فرانسه علاوه بر عربی مسلط بود. او از نظر زیبایی اغلب با ستاره هایی مثل ویوین لی و هدی لامار مقایسه میشد. در همان سالها که فوزیه ملکه ایران بود ،مجله آمریکایی تایم فوزیه را زیباترین زن جهان نامید.[۵][۶] فوزیه در مصر از محبوبیت زیادی برخوردار بود به‌طوری که حتی پس از خلع خاندانش از سلطنت ، همچنان با عنوان احترام آمیز "شاهدخت" خطاب میشد.
ازدواج فوزیه و محمدرضا پهلویویرایش
ازدواج او با محمدرضا به هنگام ولیعهدی او در تاریخ ۱۶ مارس ۱۹۳۹ (۲۵ اسفند ۱۳۱۷) در قاهره انجام گرفت. پس از برگشت از ماه عسل، مراسم ازدواج در تهران نیز تکرار شد. بزرگترین مشکل برای این ازدواج، اصل سی و هفتم متمم قانون اساسی ایران بود که بر اساس آن مادر ولیعهد الزاماً باید ایرانی‌تبار می‌بود. مجلس در اقدامی بی‌سابقه نه تنها به فوزیه تابعیت ایران داد، بلکه او را ایرانی‌تبار نامید.[۳][۷]
مراسم ازدواج در مصر با حضور خانواده سلطنتی در قصر قبه برگزار شد و در تهران با حضور رضاشاه و ملکه نازلی مادر عروس در محل سفارت مصر مراسم دیگری برگزار شده و همچنین جشن بزرگی با حضور فرستادگان کشورهای خارجی برپا شد.
فوزیه در دوران ولیعهدی محمدرضا پهلوی به مدت یک سال همراه با همسرش در کاخ مرمر تهران اقامت داشتند. دو سال بعد محمدرضا جانشین پدرش رضاشاه شد. با آغاز سلطنت محمدرضا، روابط سرد میان این زوج به سرعت رو به تیرگی نهاد. حاصل ازدواج محمد رضا با فوزیه دختری به اسم شهناز بود. ازدواج فوزیه و شاه ایران به جدایی انجامید. ثبت رسمی طلاق در مصر به سال ۱۹۴۵ و در ایران به سال ۱۹۴۸ انجام شد.[۸]
دومین ازدواجویرایش
بعد از آن فوزیه در ۲۸ مارس ۱۹۴۹ با سرهنگ اسماعیل حسین شیرین‌بک وزیر دفاع و فرمانده نیروی دریایی سابق مصر و از بستگان خود در قاهره ازدواج کرد. حاصل این ازدواج دو فرزند به نام‌های نادیا و حسین بود. با کودتای ضد سلطنتی ۱۹۵۲ در مصر، عنوان شاهزادگی از فوزیه گرفته و ثروتش نیز مصادره شد اما او عموماً برای احترام شاهدخت فوزیه خوانده میشد. او پس از آن حاضر به ترک کشورش نشد و به همراه همسرش در اسکندریه زندگی می‌کرد. فوزیه هیچ‌گاه در مورد دوران ملکه بودنش مصاحبه‌ای نکرد و خاطراتش را منتشر نکرد.[۳]
مرگویرایش
سرانجام فوزیه در ۱۱ تیر ۱۳۹۲ درسن ۹۱ سالگی و در مصر درگذشت و در شهر قاهره به خاک سپرده شد. او مسن‌ترین عضو خاندان محمدعلی پاشا بود که در مصر زندگی می‌کرد.
یادمان‌هاویرایش
در شهر تهران یکی از میدان‌های مرکزی شهر به نام وی (میدان فوزیه) نامیده شد که پس از جدایی او از محمدرضاشاه پهلوی به «میدان شهناز» و پس از انقلاب به میدان امام حسین تغییر نام یافت. این میدان همچنان در میان مردم به میدان فوزیه مشهور است. همچنین بنگاه حمایت از زنان باردار و کودکان (با نام ثانویه بنگاه حمایت مادران و نوزادان) توسط فوزیه در زمان ملکه بودنش بنیان گذاری شده است. بنگاه های حمایتی و نهاد های خیریه در ایران از آثار ملکه فوزیه است و اولین بنگاه ها و نهاد های خیریه در ایران توسط ملکه فوزیه بنیان‌گذاری شده است.
نگارخانهویرایش
مدال یادبود ازدواج شاه و فوزیه - اردیبهشت ۱۳۱۸ - این مدال در کاخ صاحبقرانیه در مجموعه کاخ موزه نیاوران نگهداری می‌شود.
از راست: محمدرضا پهلوی، ملکه نازلی، رضاشاه پهلوی و فوزیه
عکس گرفته شده از فوزیه توسط سسیل بیتون در کاخ مرمر، تهران
فوزیه به همراه برادرش ملک فاروق و سه خواهرش به نام‌های فائزه، فائقه، و فتحیه
فوزیه و شوهر دومش، اسماعیل حسین شیرین‌بک
جستارهای وابستهویرایش
منابعویرایش
| در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ فوزیه موجود است. |
- ↑ «فوزیه همسر اول آخرین پادشاه ایران و مادر شهناز پهلوی درسن ۹۴ سالگی گذشت». العربیه فارسی.
- ↑ ایران - BBC فارسی - فوزیه، نخستین همسر شاه سابق ایران درگذشت
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ فوزیه. خسرو معتضد. نشر البرز. تهران ۱۳۷۵
- ↑ Goldschmidt, Arthur (2000). Biographical dictionary of modern Egypt. Lynne Rienner Publishers. p. 191. ISBN 1-55587-229-8.
- ↑ "Colorful Fetes Mark Royal Wedding that will Link Egypt and Persian". The Meriden Daily Journal. 13 March 1939. Retrieved 8 August 2013.
- ↑ The New York Times
- ↑ پهلوی استوری. اینگه بیهان. احمد مرعشی. بشیر علم و ادب. ۱۳۷۹
- ↑ شکست شاهانه. ماروین زونیس. عباس مخبر. طرح نو.