فیپا

فیپا یک سرنام برای عبارت «فهرست‌نویسی پیش از انتشار» است. این اطلاعات، در پشتِ صفحهٔ عنوان کتاب چاپ می‌شود.

مثالی از یک فیپا

این اقدام اولین بار توسط دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۳ در مورد انتشارات خود دانشگاه شروع شد. در حال حاضر این کار در ایران توسط اداره کل پردازش و سازماندهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی انجام می‌شود.

تاریخچه

تاریخچه فهرست‌نویسی پیش از انتشار در جهان: این طرح به شکل غیررسمی در سال ۱۸۷۰ در آمریکا پیشنهاد شد و برای اولین مرتبه به‌طور رسمی توسط کتابخانه کنگره آمریکا در سال ۱۹۰۱ آغاز شد. در سال ۱۹۷۱ برای دومین مرتبه با روشی که برخاسته از طرح فهرست‌نویسی از مأخذ بود در کتابخانه کنگره آمریکا پی گرفته شد. پس از حدود ۳ سال ۶۵ درصد از کتابخانه‌های آمریکا دارای فهرست‌برگه پیش از انتشار شدند. در انگلستان پیشنهاد این طرح به سال ۱۸۷۶ بازمی‌گردد، اما اجرای رسمی آن به سال ۱۹۷۷ می‌رسد. در سال ۱۹۸۱ اعلام شد که ۹۰ درصد از کتابخانه‌های انگلستان از این طرح استفاده می‌کنند. در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان از این طرح استقبال کرده‌اند.

در ایران

شکل ابتدایی و مختصر این طرح را در کتابهای چاپ سال ۱۳۴۶ به بعد دانشگاه تهران و ۱۳۴۹ به بعد خانقاه نعمت‌اللهی می‌توان دید. در سال ۱۳۷۱ کتابخانه ملی ایران این طرح را به‌طور آزمایشی با برخی از ناشران به اجرا گذاشت و پس از موفقیت نسبی پیشنهاد قانونی شدن آن، طی طرحی در اسفند ۱۳۷۴ از سوی کتابخانه ملی به هیئت دولت ارائه شد که تصویبنامه آن در تاریخ ۸/۱۲/۱۳۷۵ به کتابخانه ملی ابلاغ شد و مسئولیت اجرایی طرح بر عهده کتابخانه ملی نهاده شد. در مهر ۱۳۷۷ کتابخانه ملی با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اجرای طرح را به‌طور رسمی آغاز کرد. اکنون با همراهی و مساعدت ناشران عزیز بیش از ۹۰٪ از کتابهای منتشر شده در سطح کشور همراه با این اطلاعات منتشر می‌شوند. تخمین زده می‌شود که فقط سالانه بیش از یک میلیارد تومان صرفه جویی حاصل اجرای این طرح است.

جستارهای وابسته

• کتابخانه ملی ایران
• فاپا
• شابک
• شاپا

منابع

۱-داریوش نیاکان، جان محمدی، تهران، دانشگاه تهران، مقاله ۴ دوره ۴۲ شماره ۴۷. شمارهٔ پیاپی۲۸۳۰۷۶، پاییز ۱۳۸۷، اصل مقاله (K875.81)