لری شمالی
لُری شمالی یا لُری فیلی (به لری: لۊری شومالی/لۊری فاٛیلی) نام شاخه ای از زبان لری است. دانشنامه ایرانیکا،[۲][۳] و اتنولوگ[۱] زبان لری را به دو شاخه لری شمالی و جنوبی تقسیم کرده‌اند و فهرست لینگوییست زبان لری را به سه دسته شمالی، بختیاری و جنوبی دسته‌بندی کرده‌است.[۴] گویش‌های زبان لری با تفاوت‌های کم و بیش از هم سخن گفته می‌شوند، گویش لری شمالی به زبان کردی جنوبی هم نزدیک است.[۵][۱]
| لُری شمالی | |
|---|---|
| زبان بومی در |  ایران عراق |
| منطقه | غرب آسیا |
| قومیت | مردم لر |
شمار گویشوران | حدود ۳ میلیون نفر[۱] (بدون تاریخ) |
| الفبای عربی در ایران و عراق[۱] | |
| وضعیت رسمی | |
زبان رسمی در | عراق: زبان محلی در کنار زبان عربی. [نیازمند منبع] ایران: زبان محلی شناخته شده بر طبق قانون اساسی |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۲–۶۳۹ | lrc |
| ایزو ۳–۶۳۹ | در زمان‌های گوناگون:andi1253 – گویش اندیمشکیbala1298 – لری بالاگریوه‌ایboru1243 – گویش بروجردیcaga1240 – گویش چِگِنیkhor1268 – لری خرم‌آبادیmaha1286 – لری محلیnaha1259 – گویش نهاوندی |
جغرافیا
لری شمالی در استان‌های لرستان، خوزستان، مرکزی، همدان و جنوب استان ایلام جنوب و شرق کرمانشاه[۶][۷] و چند روستا در شرق عراق رایج است. این گروه از زبان‌های لری‌تبار متداول‌ترین زبان‌های رایج در میان لر کوچک محسوب می‌شوند.[۱]
استان لرستان: تمام شهرستان‌ها به جز الیگودرز
استان همدان: اکثریت شهرستان‌های ملایر، نهاوند، تویسرکان[۸][۹][۱۰]
استان خوزستان: شهرستان اندیمشک و بخشی از و شوش، دزفول
استان مرکزی: شهرستان شازند، خنداب[۱۱][۱۲]
استان ایلام: شهرستان دره شهر بخشی از شهرستان‌های، بدره، مهرانآبدانان، دهلران[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]
استان کرمانشاه: بخشی از شهرستان کنگاور و روستاهای جنوب و جنوب شرق کرمانشاه[۱۷][۱۸]
برخی واژگان به زبان لری
برخی کلمات در زبان لری فیلی (به الفبای لری نوشته شده‌است) و ترجمه به فارسی:
- دا= مادر/
- بۆںه=پدر/
- برار=برادر/
- لۋچ=لب/
- می می= عمه/
- پت= بینی/
- کڵیک=انگشت/
- می= مو/
- گوپ، دٱم=دهان
- قوڵ=مچ پا تا انگشتان پا/
- مڵ=گردن/
- کوک=کمر/
- کوم، گیںه= شکم/
- سی=برای/
- ده= داخل/
- ٸزگڵ= زغال/
- چیا- چوقا= تپه/
- ٸشکںفت=غار/
- ژو= درد/
- سی چی=برای چی/
- کور=پسر
گویش‌ها
لری دهلرانی[۲۰]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ "Luri, Northern" (به انگلیسی). اتنولوگ. Archived from the original on 24 September 2014. Retrieved 21 September 2014.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:ربات:وضعیت نامعلوم پیوند اصلی (link) - ↑ "LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori" (به انگلیسی). Encyclopædia Iranica. Archived from the original on 17 May 2014. Retrieved 23 April 2014.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:ربات:وضعیت نامعلوم پیوند اصلی (link) - ↑ "LORI DIALECTS" (به انگلیسی). Encyclopædia Iranica. Archived from the original on 24 September 2014. Retrieved 11 September 2014.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:ربات:وضعیت نامعلوم پیوند اصلی (link) - ↑ "Language by Country" (به انگلیسی). Linguist List. ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۴. Archived from the original on 10 September 2014. Retrieved 10 September 2014.
- ↑ «بختیاری». دانشنامه جهان اسلام. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نژاد و تیره در استان کرمانشاه - ویکی اطلس فرهنگی ایران». af.samta.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
- ↑ https://kangavar.kums.ac.ir/fa/introductiontownship/kangavar. پارامتر
|عنوان= یا |title=ناموجود یا خالی (کمک); پیوند خارجی در|وبگاه=وجود دارد (کمک); پارامتر|پیوند=ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ شادیان، علی (۲۰۲۱-۰۶-۲۶). «شهرستان تویسرکان». بیا همدان. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۱.
- ↑ «شناسنامه استان - استانداری همدان». www.ostan-hm.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۱.
- ↑ «توسرکان». baskoolnikoo.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۱.
- ↑ «آشنایی با جغرافیا و زبان لرهای استان مرکزی و اراک - درگاه اینترنتی استان مرکزی». ۲۰۱۸-۰۱-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
- ↑ «شهرستان شازند - ویکی‌شهید». wikishahid.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
- ↑ admin. «معرفی شهرستان دره شهر – میراث فرهنگی ایلام». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ فوریه ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
- ↑ «معرفی اقوام و طوایف استان ایلام».
- ↑ admin. «معرفی شهرستان دهلران – میراث فرهنگی ایلام». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ فوریه ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
- ↑ «دهلران | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
- ↑ «معرفی کنگاور دانشگاه علوم پزشکی کنگاور».
- ↑ «نژاد و تیره در استان کرمانشاه - ویکی اطلس فرهنگی ایران». af.samta.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
- ↑ «لری شوهانی آکادمی لری». lurishacademy.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۰۴.
- ↑ «بررسی واج‌شناسی گویش لری دهلرانی» (PDF).