لشک کولاکوفسکی

لشک کولاکوفسکی (به لهستانی: Leszek Kołakowski) ‏(۲۳ اکتبر ۱۹۲۷ – ۱۷ ژوئیه ۲۰۰۹) فیلسوف و متفکر لهستانی بود. او بیشتر به‌خاطر شناخت و نقد مارکسیسم در دنیا شناخته‌شده بود. برجسته‌ترین اثر او جریان‌های اصلی مارکسیسم نام دارد. کولاکوفسکی در همه بخش‌های فلسفه، از جمله اخلاق، زیباشناسی و الهیات، پژوهش و نقدهایی انجام داد.

لِشِک کولاکوفسکی
زادهٔ	۲۳ اکتبر ۱۹۲۷ رادوم، لهستان
درگذشت	۱۷ ژوئیه ۲۰۰۹ (۸۱ سال) آکسفورد، انگلستان
محل تحصیل	دانشگاه لوچ دانشگاه ورشو (PhD, ۱۹۵۳)
جوایز	جایزه صلح کتاب‌فروشان آلمان (۱۹۷۷) جایزه اراسموس (۱۹۸۳) جایزه كلوژ (۲۰۰۳) جایزه اورشلیم (۲۰۰۷)
دوره	فلسفه قرن بیستم فلسفه معاصر
حیطه	فلسفه غرب
مکتب	فلسفه قاره‌ای انسان‌گرایی مارکسیستی
محل کار	دانشگاه ورشو
ایده‌های چشمگیر	تفسیر انسان‌گرایی از مارکس
تأثیرگرفته از ایمانوئل کانت, گئورگ ویلهلم فریدریش هگل, کارل مارکس, فریدریش انگلس, گئورگ لوکاچ, باروخ اسپینوزا
تأثیرگذار بر کریستوفر هیچنز, سولیدارنوشچ, نوآم چامسکی

زندگی

کولاکوفسکی در سال ۱۹۲۷ در رادوم شهری در مرکز لهستان زاده شد. وقتی او دوازده ساله بود، کشورش از دو سو مورد حمله نیروهای آلمان نازی و ارتش شوروی قرار گرفت و پدرش توسط گشتاپو دستگیر شد و به قتل رسید. کولاکوفسکی پس از جنگ جهانی دوم در دانشگاه‌های لوچ و ورشو، در رشته فلسفه به تحصیل پرداخت. او همزمان به عضویت حزب کمونیست لهستان درآمد، اما خیلی زود به سوسیالیسم دمکراتیک گرایش یافت. کولاکوفسکی بین سال‌های ۱۹۵۳ تا ۱۹۶۸ به تدریس در رشته فلسفهٔ تاریخ در دانشگاه ورشو اشتغال داشت.

کولاکوفسکی در سال ۱۹۶۸ پس از همبستگی با دانشجویان معترض به دولت، از حزب کمونیست حاکم اخراج شد و در پی فشارهای گوناگون، نخست به پاریس و سرانجام به انگلستان رفت. او تدریس فلسفه را ابتدا در دانشگاه آکسفورد و سپس در دانشگاه‌های ییل و برکلی آمریکا ادامه داد.

كولاكوفسكی كه از سال‌ها پيش تحت تأثير سخنرانی نيکيتا خروشچف در كنگره بيستم حزب كمونيست روسيۀ شوروی قرار داشت، رفته‌رفته نه تنها توانست خود را از وسوسه توتاليتاريسم کمونيستی برهاند، بلكه به مطالعات و تحقيقاتی دامنه‌دار در زمينه‌های گوناگون دست زد و در اولين قدم با استفاده از بورس تحصيلی، به مدت يك سال در هلند به بررسی همه‌جانبۀ افکار و آثار باروخ اسپينوزا پرداخت.

کولاکوفسکی در مقاله بازنگریِ مفهوم سنت: در جوامع گوناگون دو واقعيت موجود را همواره بايد به خاطر بسپاريم: يكی آن‌كه اگر نسل‌های جديد در مقابل سنتی كه از پدرانشان به ارث برده‌اند پی‌درپی شورش نمی‌كردند و سر به عصيان برنمی‌داشتند، ما امروز هنوز در غارها زندگی می‌كرديم.

دوم آن‌كه اگر روزی شورش و عصيان عليه سنتِ موروثی فراگير شود، جای ما دوباره در غارها خواهد بود. پيروی از سنت و ايستادگی در مقابل سنت به اندازۀ هم برای حيات اجتماعی لازم و ضروری است؛ جامعه‌ای که در آن پيروی از سنت پُرقدرت شود و سنت‌گرايی بر تمام شئونات زندگی مسلط شود، محكوم به ركود و سكون است.

از سوی ديگر، جامعه‌ای كه شورش عليه سنت در آن همگانی شود و بخواهد با سنت‌ستيزی ادامۀ حيات دهد، محكوم به نابودی است. از اين‌رو، جوامع همواره هم ايجاد‌كنندۀ ذهنيت سنت‌گرايانه و محافظه‌کارانه‌اند و هم پديدآورنده روحيۀ عصيانگر و سنجشگر؛ هر دو ضروری است، اما فراموش نكنيم كه اين دو هميشه فقط در تضاد و ناسازگاری، و نه در تركيب و آميزش، قادر به‌همزيستی با يكديگرند. [۱])

در طول فعالیت‌های فکری کولاکوفسکی جایزه‌هایی زیادی از جمله «اورشلیم برای آزادی و فردیت در جامعه» (۲۰۰۷) «جایزه صلح کتاب‌فروشان آلمان» (۱۹۷۷)، «جایزه اراسموس» (۱۹۸۳) و «جایزه ارنست بلوخ» (۱۹۹۱) به او تعلق گرفت.

آثار

• رویارویی با پاسداران مطلق‌گرایی (جهان انديشگی لِشِک کولاکوفسکی، تدوين و ترجمه خسرو ناقد)، تهران: نشر نی، ۱۴۰۲ (معرفی کوتاه [۲])
• جریان‌های اصلی در مارکسیسم (کتاب سه جلدی، ترجمه به فارسی توسط دکتر عباس میلانی)
• زندگی به رغم تاریخ (گزیده گفتارها و گفتگوهایی از لشک کولاکوفسکی به انتخاب و ترجمه خسرو ناقد)
• دو چشم اسپینوزا و دیگر مقالات در باب فیلسوفان (۲۰۰۴)
• درسهایی کوچک درباب مقولاتی بزرگ، لشک کولاکوفسکی، هومن پناهنده (مترجم)، روشن وزیری (مترجم)، تهران: طرح نو، ۱۳۸۱
• پرسش‌های فیلسوفان بزرگ جهان، بیست و سه پرسش مهم فلسفی، لشک کولاکوفسکی، ترجمه شهاب‌الدین عباسی، انتشارات مان کتاب

کتاب‌ها، مقاله‌ها و گفتگوهای زیادی از کولاکوفسکی توسط مترجمانی همچون خسرو ناقد، عباس میلانی و روشن وزیری به زبان فارسی ترجمه شده‌اند.

پیوند به بیرون

• گفت‏‌و‏گوی ‌گفت‌وگوی روزنامه‌ی هم‌میهن با خسرو ناقد، مترجمِ کتاب، مترجم کتاب «رویارویی با پاسداران مطلق‏‌گرایی» درباره افکار و اهمیت لشک کولاکوفسکی. ۰۷ بهمن ۱۴۰۲
• گفتگو با لشک کولاکوفسکی (روزنامه اعتماد)
• علی امینی نجفی، تأملی بر فروپاشی کمونیسم (بی‌بی‌سی)
• گفتگو با خسرو ناقد درباره کتاب لشک کولاکوفسکی (روزنامه فرهیختگان)
• لشک کولاکوفسکی، فیلسوفی طناز؛ خسرو ناقد (سایت نصور)