بخش ماهیدشت

ماهیدشت (مایدشت)(مایشت)(مادی دشت) یکی از بخش‌های تابع شهرستان کرمانشاه در استان کرمانشاه در غرب ایران است. مردمان ماهیدشت از اقوام کلهر سنجابی و زنگنه و لک هستند. گویش مردمان ماهیدشت کردی کلهری است یکی از شاخه های کردی جنوبی صحبت کرده و همچنین در قسمت‌های جنوب شرقی چند روستا لک زبان که یکی از زبانهای کردی میانی یا شمالغربی است.

مایدشت قلعه و شهری است از نواحی شهر کرمانشاه. ولایتی است قریب پنجاه پاره دیه بود و در صحرایی واقع است که متصل میدان بزرگ است و علفزارهای در غایت خوب است و هوایی معتدل دارد و آبش از کوه‌هایی که در آن حدود است برمی‌خیزد. (نزهةالقلوب، جزء ۳ ص ۱۰۸). (یادداشت به خط مرحوم دهخدا. لغت نامه دهخدا).[۱]

ماهیدشت در دوره اشکانیان به «نیستاه» معروف بود و به دلیل آب و هوا و مراتع خوب، محل پرورش اسب جنگاوران اشکانی بوده‌است. در زمان صفویه این ناحیه ماهیدشت نامیده شد و کاروانسرای شاه عباسی در آن بنا نهاده شد. این کاروانسرا که در شمال شرقی ماهیدشت واقع شده‌است دارای شکل مربع و به صورت چهار ایوانی است. طرفین ورودی بنا با ده طاق نما تزیین شده‌است. این بنا از سنگ‌های حجاری شده عصر ساسانی و بقیه ساختمان از آجر و گچ می‌باشد. این کاروانسرا که احتمالاً در زمان شاه عباس دوم بنا شده، در سال ۱۲۷۵ هجری قمری هنگام سلطنت ناصرالدین شاه تعمیر شده‌است.

ماهیدشت و هارون آباد و فیروزآباد از بلوکات کرمانشاهان است. حد شمالی آن روان سر و حد شرقی آن کرمانشاه و حدجنوبی لرستان و حد غربی رود کرند است. اراضی آن حاصلخیز و ییلاق ایل‌های کلهر و سنجابی است. (از جغرافیای سیاسی کیهان ص ۴۵۴). همان است که یاقوت مایدشت می‌گوید یعنی قلعه و بلده‌ای از نواحی خانقین. نام محلی کنار راه کرمانشاه و قصرشیرین میان قمشه و شاه پسند در ۵۹۷ هزارگزی تهران. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). یکی از دهستان‌های بخش مرکزی شهرستان کرمانشاهان و حدود جغرافیایی آن به قرار ذیل است: شمال کوه سفید واقع شده که همه جا حد طبیعی ماهیدشت با دهستان‌های دروفرامان و حومهٔ شهرستان کرمانشاه محسوب می‌گردد. جنوب سلسلهٔ ارتفاعات جنوب ماهیدشت، مشرق دهستان بالاوند زردلان و مغرب بخش سنجابی. دشت ماهیدشت به عرض تقریبی ۶ الی ۱۲ هزار گز و به طول ۸۰ هزار گز (از سامله تا قلعهٔ داراب خان) بین دو رشته کوهستان واقع شده و رودخانهٔ مرک از وسط این دشت می‌گذرد که مهم‌ترین رودخانهٔ ماهیدشت است و اکثر قریه‌های مهم این دهستان در طول و طرفین این رودخانه واقع شده‌است. محصول عمدهٔ ماهیدشت غلات است که به صورت دیم بعمل می‌آید و این دشت حاصلخیزترین نقاط شهرستان کرمانشاه محسوب می‌شود. ماهیدشت از نظر آمار به دو حوزه تقسیم شده‌است. ۱- حوزهٔ ۴ یعنی قسمت علیا از ۹۷ آبادی تشکیل شده و جمعیت آن در حدود ۱۴ هزار نفر و قرای مهم آن به شرح ذیل است: سرونو، قیماس، فیروزآباد، باغ طیقون، طاویران. ۲- حوزهٔ ۵ یعنی ماهیدشت پایین که در مغرب و قسمت سفلی دشت واقع شده و از ۶۱ آبادی تشکیل شده‌است و ۱۸ هزارتن سکنه دارد. مرکز دهستان قصبهٔ رباط و قریه‌های مهم آن به شرح ذیل است: قلعه داراب خان، قمشه‌ها، سامره، ریگل (ریخل)، قلعه نجفعلی خان، جاشوران، چقابلک علی رضا و قلعه. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۵). و رجوع به همین مأخذ شود.[۲]

محتویات

تقسیمات کشوری

ماهیدشت در زبان محاوره محلی، مایشت یا مایدشت تلفظ می‌شود. [۳]

• بخش ماهیدشت
  • دهستان چقانرگس
  • دهستان ماهیدشت

نقاط شهری: ماهیدشت

جمعیت

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش ماهیدشت شهرستان کرمانشاه در سال ۱۳۸۵ برابر با ۲۱۵۶۹ نفر بوده‌است.

روستاها

روستاهای بخش مرکزی شهرستان کرمانشاه:

• روستای بانگنجاب (بان گنجاب و یا گنجاو) : این روستا در فاصله 13 کیلومتری جاده ماهیدشت به سمت اسلام آباد غرب و در 7 کیلومتری جاده منتهی به جوانرود واقع شده است و دارای بالغ بر 60 خانوار و نزدیک به 300 نفر جمعیت است. زبان رسمی این منطقه کوردی کلهری می باشد و وابستگی قومیتی و فرهنگی زیادی با شهرهای گیلانغرب، قصرشیرین و اسلام آباد غرب و همچنین خانقین در کشور عراق را دارند. این روستا به دلیل موقعت خاص جغرافیایی، مرکزیت روستاهای اطراف بوده و دارای پست بانک، خانه بهداشت، دبیرستان دخترانه و پسرانه، مسجد امیرالمومنین و مزار شهدای روستای بانگنجاب که یکی از قدیمی ترین و بزرگترین گلزار شهدای منطقه است، می باشد. شغل غالب مردم این روستا کشاورزی، دامداری و خدمات می باشد و از دیرباز در طول تاریخ مهد توجه مردم بوده است. این روستا دروازه ای به سمت جاذبه های توریستی و تفریجی منطقه از جمله سراب کاشنبه، سراب مها و کوه های باگوله، باریکه و کورکور می باشد. همه ساله مسابقات فوتبال به مرکزیت این روستا و روستاهای مجاور برگزار می گردد. گفتنی است این روستا زادگاه قهرمانانی همچون پوپک بسامی، اولین وزنه‌بردار زن ایران که در مسابقات قهرمانی آسیا رتبهٔ چهارم را کسب کرد و ایوب بسامی، قهرمان مسابقات پرورش اندام می باشد.
• کاشنبه چهاردانگی :این ده از دهستان‌های چقانرگس، بخش ماهیدشت و در ۳۵ کیلومتری شمال خاوری اسلام‌آباد شهرستان کرمانشاه، استان کرمانشاه است. رودخانه سراب کاشنبه از میان آبادی می‌گذرد. کوه باریکه و کوه باقلا در ۲ کیلومتری جنوب باختری آبادی استو در این ده ۳۵ خانوار زندگی می‌کنند که شغل کشاوری، دامداری و کارگری است. رستنی‌های روستا شامل گل گاوزبان، شیرین بیان، ریواس و گون که کاربرد دارویی و صنعتی دارند و جانوران روستا شامل شغال، گرگ، روباه، خرگوش و کبک هست. مردم آبادی از شرکت تعاونی روستائی، خانه بهداشت بان گنجاب و کلیه تسهیلات کرمانشاه و اسلام‌آباد غرب بهره می‌گیرند.
  • دهستان ماهیدشت

توه لطیف چاوشان چشمه سفید دم شمشه درگه غلامعلی درگه چشمه سعید مزرعه پشتوه حاجی عزیز چشمه سفید چقابلک خواجه باشی چقابلک کوچک چقابلک محمدزمان درگه خلیفه قلی سیمینه سفلی سیمینه علیا قمشه سیدیعقوب قمشه لرزنگنه مرکز آموزش کشاورزی درگه ملاعلی کرم حاجی ابادعلیا خرخرسفلی گرمیان پشت راه حاجی ابادشهلائی دوکوشکان حسینخانی دیزگران سفلی دیزگران علیا رشبوگر ریزوند سیاه چقای سفلی سیاه چقای علیا سیاه کمرسفلی سیاه کمرشیخه سیاه کمرعلیا سیاکمرعلیامعروف عالی بر قلعه نجفعلی خان قیماس دوکوشکان رضاخانی بلمانه سفلی بلمانه علیا دولتابادسفلی دولتابادعلیا سامره سفلی سامره علیا قلندرلکی قمشه باباکرم خان قمشه تپه قمشه سیدامین قمشه سیدقاسم مزرعه عبدالحمیدتمرئ جامه شوران سفلی جامه شوران علیا چالابه سفلی چالابه علیا خزل ذالکه حاج عباسقلی ذالکه فرج اله منتظری ذالکه وزیری سیدتقی رفیق آبادی کلیایی مزرعه بنیادامور جنگزدگان بانلرینی چقاصفر چقاگینو لعل ابادحسینقلی خانی لعل ابادسیدجعفری لعل ابادسیدصادق لعل ابادکل کل دو لعل ابادکل کل یک میمز پیرحیاتی سفلی پیرحیاتی علیا پیرحیاتی وسطی چقازرد چقاکلب علی چهارزبرسفلی چهارزبرعلیا علی ابادعلیا میرگ ریزوندهستان

• چقانرگس

تازه ابادنامیوند چقابلک علیرضا چقاحسین شرف قلعه داراب خان کنگربان سفلی کنگربان علیا کنگربان وسطی نامیوندسفلی نامیوندعلیا پتی آباد جوزه چقازردباغی چقانقدعلی دوچقای رحیم‌آباد سفلی رحیم‌آباد علیا سه تپه سه چقا عباس ابادسه چقا کله سواری چقاکبود بندراباد چقابهار چقانرگس حسین‌آباد سنگتراش علی ابادسفلی ملازمان والی آباد بان گنجاب بندبلوط خانه بیگی ده پیر ده سفید سرتپه کاشنبه چهاردانگی کاشنبه سفلی کاشنبه لک گوهرآباد

جستارهای وابسته

• فهرست بخش‌های ایران
• استان کرمانشاه
• شهرستان کرمانشاه