محمدجواد باهنر

محمدجواد باهنر (۱۳ شهریور ۱۳۱۲، کرمان – ۸ شهریور ۱۳۶۰، تهران)، دومین نخست‌وزیر ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ بود که توسط اعضای سازمان مجاهدین خلق ترور شد. وی دارای فوق لیسانس علوم تربیتی و دکترای الهیات از دانشگاه تهران بود که پس از فارغ‌التحصیلی، به حرفه معلمی روی آورد و در دوران پهلوی به تدوین کتب درسی دینی و قرآن پرداخت. باهنر پیش از کسب سمت نخست‌وزیری، به عنوان سومین وزیر آموزش و پروش ایران مشغول به کار بود. باهنر را می‌توان از نخستین تدوینگران و مؤلفان کتب مذهبی مدارس ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران دانست.

محمدجواد باهنر
هفتاد و هفتمین نخست‌وزیر ایران سومین نخست‌وزیر جمهوری اسلامی
مشغول به کار ۲۴ مرداد ۱۳۶۰ – ۸ شهریور ۱۳۶۰
رئیس جمهور	محمدعلی رجایی
پس از	محمدعلی رجایی
پیش از	محمدرضا مهدوی کنی (موقت)
وزیر آموزش و پرورش ایران
مشغول به کار ۱۹ مرداد ۱۳۵۹ – ۱۹ مرداد ۱۳۶۰
رئیس جمهور	ابوالحسن بنی‌صدر
نخست‌وزیر	محمدعلی رجایی
پس از	محمدعلی رجایی
پیش از	علی اکبر پرورش
رئیس حزب جمهوری اسلامی
مشغول به کار ۸ تیر ۱۳۶۰ – ۸ شهریور ۱۳۶۰
قائم مقام	میرحسین موسوی
پس از	سید محمد بهشتی
پیش از	سید علی خامنه‌ای
اطلاعات شخصی
زاده	۱۳ شهریور ۱۳۱۲ ۵ سپتامبر ۱۹۳۳ کرمان، ایران
درگذشت	۸ شهریور ۱۳۶۰ ۳۰ اوت ۱۹۸۱ (۴۷ سال) تهران، ایران
حزب سیاسی	حزب جمهوری اسلامی، جامعه روحانیت مبارز
فرزندان	دو پسر و دو دختر
محل تحصیل	دانشگاه تهران
مذهب	شیعه

زندگی

وی در سال ۱۳۱۲ در یکی از محله‌های قدیمی شهر کرمان به نام محله شهر که از محله‌های بسیار قدیمی و فقیرنشین شهر کرمان بود، به دنیا آمد. محمد جواد باهنر فرزند دوم خانواده و دارای نه خواهر و برادر بود. پدر او پیشه‌ور ساده‌ای بود که زندگی محقرانه‌ای داشت و به واسطه مغازه کوچکی که در سرگذر محله داشت امرار معاش می‌کرد. در سن پنج سالگی برای آموزش به مکتب خانه‌ای سپرده شد و نزد بانوی معلم مکتب‌خانه قرآن را فرا گرفت از حدود یازده سالگی با راهنمایی حجت‌الاسلام حقیقی، فرزند معلم مکتب خانه، به مدرسه معصومیه کرمان وارد شد و تعلیم دروس حوزوی را آغاز نمود. او همزمان با دروس حوزوی با شرکت در امتحانات متفرقه دروس خود را در دبیرستان نیز ادامه داد. او در سال ۱۳۳۲ وارد حوزه علمیه قم شد در سال اول ورود به حوزه علمیه قم، در مدرسه فیضیه سکونت یافت و دروس کفایه و مکاسب را نزد اساتیدی چون آیت‌الله سلطانی، آیت‌الله مجاهدی و شیخ محمد جواد اصفهانی فرا گرفت و در همین سال بود که دیپلم کامل متوسطه را نیز اخذ کرد. در ادامه و تکمیل دروس دینی از سال ۱۳۳۳ به درس خارج علما حاضر شد و ضمن شرکت در درس خارج فقه آیت الله بروجردی به درس خارج اصول آیت الله خمینی نیز حاضر می‌شد و مدت هفت سال یعنی تا اوائل سال ۴۱ از دروس خارج فقه و اصول وی بهره‌مند گردید. باهنر هم چنین به مدت شش سال در درس فلسفه (اسفار) علامه طباطبائی شرکت نمود و در همان زمان طلبگی وارد دانشکده الهیات شد و کارشناسی الهیات خود را در سال ۱۳۳۷ به اتمام رسانید. وی به مدت کمتر از یک سال در شهر نجف تحصیل نمود ولی مجدداً به قم بازگشت.

محمد جواد باهنر که در سال ۳۷ جهت انجام سفر تبلیغی به آبادان عزیمت کرده بود به مناسبت تقارن به رسمیت شناختن دولت اسرائیل توسط دولت ایران به صورت دو فاکتو حمله شدید و سختی به این مسئله نمود و پس از پایان سخنرانی توسط شهربانی دستگیر شد و این اولین برخورد او با رژیم پهلوی بود. در اسفند ماه ۱۳۴۲ پس از ایراد سخنرانی‌هایی در مساجد به مناسبت سالگرد حادثه فیضیه دستگیر شد و پس از آن شش بار به زندان‌های کوتاه مدت محکوم شد و از سال ۱۳۵۰ اجازهٔ سخنرانی نداشت. وی در کنار تدریس به تألیف کتب درسی پرداخت و حدود سی کتاب و جزوه تعلیمات دینی را برای تدریس از دوره ابتدایی تا دانشگاه تألیف کرد، همچنین همزمان فعالیت‌های اجتماعی خود را نیز ادامه داد و در تأسیس دفتر نشر فرهنگ اسلامی، کانون توحید و مدرسه رفاه نقش مؤثری داشت.

وی در سال ۱۳۵۷ به فرمان آیت‌الله خمینی به عضویت شورای انقلاب درآمد و پس از پیروزی انقلاب هم با پذیرش مسؤلیت در نهضت سواد آموزی، نماینده مردم کرمان در مجلس خبرگان قانون اساسی، نماینده شورای انقلاب اسلامی در وزارت آموزش و پرورش، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با ۲٬۱۳۴٬۴۳۴ رأی (درصد آراء: ۶۴٫۸۰) به ایفای نقش پرداخت. او با حکم سید روح‌الله خمینی در سال۱۳۵۹ به عضویت ستادانقلاب فرهنگی درآمد. وی سپس در کابینه محمد علی رجایی به سمت وزیر آموزش و پرورش منصوب شد. به دنبال برکناری بنی صدر از مقام ریاست جمهوری و انتخاب محمد علی رجایی به عنوان ریاست جمهوری، بنا به پیشنهاد رجایی، باهنر (که پس از کشته‌شدن بهشتی در یک بمب‌گذاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی به سمت دبیرکلی آن حزب انتخاب شده بود) در سال ۱۳۶۰ به عنوان نخست‌وزیر به مجلس شورای اسلامی معرفی گردید و مجلس نیز به او و وزرای وی رأی اعتماد داد. سر انجام باهنر به همراه رجایی در انفجار ۸ شهریور ۱۳۶۰ در دفتر نخست‌وزیری کشته شد.

تیتراژ روزنامه اطلاعات در ۹ شهریور ۱۳۶۰

محمدجواد باهنر چهار فرزند دارد دو فرزند دختر و دو فرزند پسر. فرزند بزرگ او دکتر ناصر باهنر است که هم عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق و هم مدیرعامل مجتمع فرهنگی رفاه است. به نوعی فعال فرهنگی است. پسر دوم او، در دانشگاه صنعتی شریف «هوا - فضا» خوانده‌است و درحال‌حاضر در وزارت دفاع مشغول است. دو دختر دارد که یکی پزشک و دیگری هم دندان‌پزشک هستند.

آثار

• دين شناسي تطبيقي (انتشارات شاهد)
• مواضع ما در ولايت و رهبري (انتشارات شاهد)
• گسترش نهضت حسيني (انتشارات شاهد)
• گذرگاه هاي الحاد (انتشارات شاهد)
• انسان و خودسازي (انتشارات شاهد)
• گفتارهاي تربيتي (انتشارات شاهد)
• مباحث يپرامون فرهنگ انقلاب اسلامي (انتشارات شاهد)
• سيري در عقايد و اخلاق اسلامي (انتشارات شاهد)

نظرات

وی انقلاب اسلامی را بر اساس مدل نظری انقلاب و گفتمان سیاسی اسلام تحلیل کرده‌است. وی معتقد است که انقلاب اسلامی با بعثت نبی اسلام و اصل هجرت وی پیوندی تنگاتنگ دارد. وی معتقد است که انقلاب به معنای سازندگی درونی است. به بیان دیگر وی تغییر و تحول درونی را شرط لازم برای انقلاب می‌داند و تغییر در ساختارهای سیاسی و اقتصادی را شرط کافی می‌داند.

جستارهای وابسته

• محمدعلی رجایی
• محمدرضا باهنر
• انفجار ۸ شهریور ۱۳۶۰

پیوند به بیرون

• مجموعه مقالات محمدجواد باهنر