محمد رسول‌اف

فیلم‌ساز ایرانی

محمّد رسول‌اُف (زادهٔ ۲۵ آبان ۱۳۵۱[۱]در شیرازفیلم‌نامه‌نویس، تهیه‌کننده، کارگردان مستقل ایرانی؛ عضو آکادمی اسکار و زندانی سیاسی است.[۲]

محمّد رسول‌اف
محمّد رسول‌اف
زادهٔ۲۵ آبان ۱۳۵۱ ‏(۵۱ سال)[۱]
شیراز، ایران
ملیتایرانی
پیشه
سال‌های فعالیت۱۳۸۰–اکنون
کارهای برجسته
مجازات(های) جزایییک سال حبس تعزیری
جایزه(ها)

زندگی ویرایش

محمّد رسول‌اُف در ۲۵ آبان ۱۳۵۱ در شیراز به دنیا آمد. او فرزند یک زوج معلم است که کار معلمی را با آموزش خواندن و نوشتن به زندانی‌ها در زندان شیراز آغاز کردند. رسول‌اف برای نخستین بار در هشت‌سالگی به عنوان بازیگر روی صحنهٔ تئاتر رفت. او فعالیت هنری خود را در این زمینه دنبال کرد. علاقه به فیلم‌های مستند باعث ورودش به سینما شد.
رسول‌اف فیلم‌سازی را با آثار کوتاه و تجربی آغاز کرد و سپس به دعوت رسول صدر عاملی، با حضور در فیلم دختری با کفش‌های کتانی (۱۳۷۷) به عنوان دستیار کارگردان، وارد سینمای حرفه‌ای شد. او سال ۱۳۸۰ در ۲۹ سالگی، اولین فیلم بلند خود به نام گاگومان را که مستندی داستانی بود، به تهیه‌کنندگی هوشنگ نوراللهی ساخت. گاگومان، سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول از بیست‌ویکمین جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم فجر و تندیس بهترین فیلم مستند از ششمین جشن خانهٔ سینما را برای محمد رسول‌اف به ارمغان آورد. به این ترتیب جایگاه او به عنوان فیلم‌سازی بااستعداد و خوش‌فکر در سینمای ایران تثبیت شد.
نخستین ساختهٔ محمد رسول‌اف نشان از دغدغه‌های اجتماعی و نگاه ویژهٔ او به روابط انسانی و مشکلات موجود در جامعه داشت. این رویکرد در آثار پسین او ادامه یافت و به تدریج شکلی انتقادی به خود گرفت. رسول‌اف در فیلم‌هایش با نگاهی جستجوگر و لحنی جسورانه، به نقد ساختار قدرت و فرهنگ «شبان-رمگی» حاکم بر جامعه پرداخت. این نگرش، دستگاه ممیزی حکومت ایران را در مقابل او قرار داد.
محمد رسول‌اف تا کنون ده‌ها جایزه از جشنواره‌های بین‌المللی از جمله جشنواره فیلم برلین (جایزه بهترین فیلم از هفتادمین دوره این جشنواره برای شیطان وجود ندارد در سال ۲۰۲۰) و جشنوارهٔ فیلم کن (جایزهٔ بهترین فیلم از بخش نوعی نگاه برای فیلم لِرد در سال ۲۰۱۷، جایزهٔ فدراسیون بین‌المللی منتقدان فیلم برای فیلم دست‌نوشته‌ها نمی‌سوزند در سال ۲۰۱۳ و جایزهٔ بهترین کارگردانی از بخش نوعی نگاه و جایزهٔ منتقدین فرانسیس شاله برای فیلم به امید دیدار در سال ۲۰۱۱) را به دست آورده‌است. با وجود موفقیت‌ها و ستایش‌های جهانی، هیچ‌یک از فیلم‌های او مجوز نمایش عمومی در ایران را ندارد.[۳]

محرومیت و محکومیت قضایی ویرایش

محمد رسول‌اف همواره در طول فعالیت حرفه‌ای خود از سوی نهادهای امنیتی حکومت ایران تحت فشار قرار گرفته و بارها به دلایل مختلف به دادگاه فراخوانده شده‌ است.

  • در پی رویدادهای رخ داده پس از انتخابات سال ۱۳۸۸، محمد رسول‌اُف و جعفر پناهی در حال ساخت فیلمی بودند که به همراه کلیهٔ عوامل حاضر در محل فیلم‌برداری بازداشت شدند. رسول‌اف پس از محاکمه در آذر ۱۳۸۹ به شش سال حبس محکوم شد (پنج سال حبس به اتهام اجتماع و تبانی به منظور اقدام علیه امنیت ملی و یک سال حبس به اتهام فعالیت تبلیغی علیه نظام). در دادگاه تجدید نظر، از اتهامِ اقدام علیه امنیت ملی تبرئه شد و حکمِ زندان او به یک‌سال کاهش پیدا کرد.[۳]
  • در سال ۱۳۹۰ ممنوعیت خروج محمد رسول‌اف از ایران، به دلیل نمایش فیلم به امید دیدار در شصت‌ و چهارمین جشنوارهٔ فیلم کن لغو شد، اما او موفق به حضور در این رویداد نشد.[۴][۵]
  • پس از نمایش فیلم دست‌نوشته‌ها نمی‌سوزند در شصت‌ و ششمین جشنوارهٔ فیلم کن، بار دیگر در شهریور ۱۳۹۲، گذرنامه و وسایل شخصی رسول‌اف در فرودگاه تهران ضبط، و پس از یک سال به وی بازگردانده شد.
  • پس از دو سال تلاش محمد رسول‌اف موفق به دریافت پروانه ساخت از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد و فیلم «لِرد» را در زمستان ۱۳۹۴ مقابل دوربین برد. سی‌وپنجمین جشنوارهٔ فیلم فجر حاضر به نمایش این فیلم نشد[۶] ولی به بخش رقابتی «نوعی نگاه» در هفتادمین جشنوارهٔ فیلم کن راه یافت و موفق به کسب جایزهٔ بهترین فیلم شد. پس از آن با ورود رسول‌اف به ایران در ۲۵ شهریور ۱۳۹۶، دوباره گذرنامه و لوازم شخصی او توسط سازمان اطلاعات سپاه، در فرودگاه تهران ضبط و خود به دادگاه انقلاب احضار شد.[۷] نزدیک به دو سال بعد در ۲۶ تیر ۱۳۹۸، رای محکومیت یک سال زندان از دادگاه بدوی همراه با دو سال ممنوعیت خروج از کشور و محرومیت از فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی به اتهام فعالیت تبلیغی علیه نظام، به او ابلاغ شد.
  • در پی تأیید حکم در دادگاه تجدید نظر، اسفند ۱۳۹۸ و به فاصله کوتاهی از کسب خرس طلایی بهترین فیلم جشنواره برلین، محمد رسول‌اف برای اجرای حکم زندان فراخوانده شد. این اقدام، واکنش گسترده جامعه جهانی رو همراه داشت. برلیناله، جشنواره کن، ایدفا، فستیوال روتردام، آکادمی فیلم اروپا، آکادمی فیلم آلمان و بسیاری دیگر از مجامع هنری، با انتقاد از عملکرد حکومت ایران، از محمد رسول‌اف حمایت کردند و نسبت به وضعیت او ابراز نگرانی کردند.[۸][۹][۱۰]
    با پیگیری وکلا و به دنبال دنیاگیری کووید-۱۹ در ایران، حکم زندان او در آن مقطع اجرا نشد.

بازداشت به دلیل انتشار بیانیه تفنگت را زمین بگذار ویرایش

۱۷ تیر ۱۴۰۱ محمد رسول‌اف و مصطفی آل‌احمد بازداشت شدند.[۱۱][۱۲]
علت بازداشت این دو کارگردان انتشار بیانیه سینماگران با عنوان «تفنگت را زمین بگذار»، در جریان اعتراض‌های مردمی پس از فروریختن ساختمان متروپل آبادان عنوان شد.[۱۳] رسول‌اف پس از چند هفته بازجویی و حبس در سلول انفرادی، برای اجرای حکم‌های پیشین به بند عمومی زندان اوین منتقل شد و پس از تحمل حدود هفت ماه زندان، ۲۳ بهمن ۱۴۰۱ آزادی او ابلاغ شد.

واکنش‌ها ویرایش

  • سازمان حقوق بشر ایران بازداشت محمد رسول‌اف و مصطفی آل‌احمد، را «نقض فاحش آزادی بیان» و «آزادی‌های اساسی شهروندان» اعلام کرد و خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط آن‌ها شد.[۱۴]
  • ده‌ها نفر از اهالی سینما و هنرمندان ایرانی در بیانیه‌ای خواستار آزادی «فوری» و «بی‌قید و شرط» محمد رسول‌اف و مصطفی آل احمد شده‌اند؛ اصغر فرهادی و فاطمه معتمدآریا هم از امضاکنندگان این بیانیه بوده‌اند.[۱۵]

آثار ویرایش

سال عنوان سمت توضیحات
کارگردان نویسنده تهیه‌کننده
۱۴۰۰ جنایت عمدی آری فیلم مستند روایی
۱۳۹۸ شیطان وجود ندارد آری آری آری
۱۳۹۸ هاچ‌بک قرمز آری آری نویسندهٔ همکار: اشکان نجفی
۱۳۹۸ مادر-پسر آری آری
۱۳۹۵ لِرد آری آری آری
۱۳۹۲ دست‌نوشته‌ها نمی‌سوزند آری آری آری
۱۳۹۰ به امید دیدار آری آری آری
۱۳۸۸ گشر آری
۱۳۸۸ کشتزارهای سپید آری آری آری
۱۳۸۶ باد دَبور آری آری فیلم مستند
۱۳۸۳ جزیره آهنی آری آری آری
۱۳۸۰ گاگومان آری آری آری فیلم مستند داستانی

جوایز ویرایش

منابع ویرایش

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ "HNDB-بانک اطلاعاتی هنرهای نمایشی پارسی-فیلم، سریال، فیلم کوتاه، مستند". HNDB-بانک اطلاعاتی هنرهای نمایشی پارسی-فیلم، سریال، فیلم کوتاه، مستند پیوند=http://hndb.ir/people/512 (به کینیارواندایی). {{cite web}}: |access-date= requires |url= (help); Missing or empty |url= (help); Missing pipe in: |وبگاه= (help)[پیوند مرده]
  2. لیلا حاتمی و گلشیفته فراهانی عضو آکادمی اسکار شدند، بی‌بی‌سی فارسی
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ «محمد رسول‌اف، فیلم‌ساز ایرانی، پس از ورود به ایران، احضار و گذرنامه‌اش توقیف شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۳.
  4. اعتراض عباس کیارستمی به بازداشت جعفر پناهی بی‌بی‌سی فارسی
  5. «به امید دیدار» در جشنواره کن ۶۴ به نمایش درآمد بایگانی‌شده در ۲۵ مه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine روزنامه شرق - شماره ۱۲۴۹
  6. ««لرد» تحویل دبیرخانهٔ فیلم فجر شد». ایسنا. ۵ دی ۱۳۹۵.
  7. "Award-winning Iranian film-maker faces six-year jail term" (به انگلیسی). Retrieved 2017-10-14.
  8. سه روز پس از دریافت جایزه، محمد رسول‌اف برای اجرای حکم زندان فراخوانده شد
  9. اعتراض محافل سینمایی جهان به احضار رسول‌اف برای اجرای حکم
  10. جشنوارۀ فیلم برلین به حکم زندان محمد رسول‌اف اعتراض کرد
  11. «ادامه تحولات مرتبط با متروپل؛ محمد رسول‌اف و مصطفی آل‌احمد دستگیر شدند». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۷-۰۸.
  12. «بازداشت محمد رسول‌اف و مصطفی آل احمد، سینماگران امضاکننده بیانیه «تفنگت را زمین بگذار»». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۷-۰۸.
  13. «بازداشت محمد رسول‌اف و مصطفی آل احمد، سینماگران امضاکننده بیانیه «تفنگت را زمین بگذار»». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۷-۰۸.
  14. «سازمان حقوق بشر بازداشت رسول‌اف و آل‌احمد را «نقض فاحش آزادی بیان» دانست». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۷-۰۹.
  15. «ده‌ها سینماگر ایرانی خواستار آزادی «فوری» محمد رسول‌اف و مصطفی آل احمد شدند». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۷-۰۹.
  16. برگزیدگان جشنواره وایادولید معرفی شدند
  17. برتدگان جشنواره مونتکلیر معرفی شدند
  18. جایزه بزرگ جشنواره هارتلند برای شیطان وجود ندارد
  19. «فیلم «شیطان وجود ندارد» ساخته محمد رسول‌اف برندهٔ خرس طلایی جشنواره برلین شد». euronews. ۲۰۲۰-۰۲-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۰۶.
  20. https://www.dw.com/fa-ir/جایزه-جانبی-برلیناله-برای-شیطان-وجود-ندارد/a-52588890
  21. https://www.dw.com/fa-ir/جایزه-جانبی-برلیناله-برای-شیطان-وجود-ندارد/a-52588890
  22. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ اوت ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳۱ اوت ۲۰۱۹.
  23. https://www.jff.org.il/en/article/11666
  24. «فیلم لِرد ساخته محمد رسول‌اُف برنده جایزه بهترین کارگردانی و بازیگر مرد از جشنواره فیلم آنتالیا شد». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۰-۲۹.
  25. https://www.filmfestivals.com/blog/editor/golden_orange_film_festival_winners_announced
  26. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ اوت ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳۱ اوت ۲۰۱۹.
  27. https://www.khanehcinema.ir/fa/jashn/jashn6-دوره-ششم
  • Directors' Fornight [۲]