محمد صادقی تهرانی

مرجع تقلید شیعه، فقیه و مفسر قرآن اهل ایران

محمّد صادقی اصفهانی، معروف به صادقی تهرانی (زادهٔ ۱ فروردین ۱۳۰۵ در تهران – درگذشتهٔ ۱ فروردین ۱۳۹۰ در قم) فرزند خطیب مشروطه‌خواه، رضا لسان‌المحققین بود. صادقی از مراجع تقلید شیعه و مفسران و مترجمان قرآن بود و از ابوالقاسم خویی حکم اجتهاد داشت.[۲] وی دارای مدرک دکتری الهیات و معارف اسلامی و نیز چهار مدرک لیسانس فقه، حقوق، علوم تربیتی، و فلسفه و کلام از دانشکدهٔ معقول و منقول (الهیات و معارف اسلامی) دانشگاه تهران بود.[۳]

محمد صادقی تهرانی

محمد صادقی تهرانی
عنوان(ها)آیت‌الله العظمی
دکتر
علامه مجاهد[۱]
اطلاعات شخصی
زاده
محمد صادقی اصفهانی

۱ فروردین ۱۳۰۵
درگذشته۱ فروردین ۱۳۹۰ (۸۵ سال)
محل دفنقبرستان باغ بهشت قم
محل اقامتقم
آثار معروففهرست آثار
تحصیلاتتهران و قم
استاداناستادان
وبگاه

استادان ویرایش

شاگردان ویرایش

درگذشت ویرایش

صادقی تهرانی در یکم فروردین ۱۳۹۰ درگذشت و پس از اقامه نماز توسط اشکوری در حرم فاطمه معصومه، روز سوم فروردین در قبرستان باغ بهشت قم به خاک سپرده شد.[۱۵]سید علی خامنه‌ای در پیام تسلیتی که خطاب به مهدی مصطفوی، قائم مقام اسبق وزارت امور خارجه و داماد صادقی صادر کرده بود، از صادقی به عنوان عالمی متفکر یاد کرد.[۱۶]

در ۱۵ اسفند ۱۳۹۲، همایشی با عنوان بیداری قرآنی با محوریت بررسی اندیشه‌های قرآنی صادقی تهرانی در دانشگاه مفید قم برگزار شد.[۱۷]

روش تفسیری ویرایش

صادقی تهرانی در تفسیر قرآن، مانند استادش محمد حسین طباطبایی از روش قرآن به قرآن استفاده می‌کرد. وی در ابعاد فقهی، حدیثی، فلسفی، کلامی، عرفانی… و حتی ادبیات عرب، به خود قرآن، تمسک نموده و مخصوصاً آیات الاحکام را در تفسیر خود، مورد بررسی خاصی قرار داده‌است. او بر مبنای مکتب فقهی‌اش یعنی «فقه گویا» فتوا می‌داد؛ در حالی که بیشتر فقیهان معاصر شیعی بر اساس فقه پویا و فقه سنتی فتوا می‌دهند. وی ملاک اصلی حجیت شرعی را فقط قرآن می‌دانست؛ علم رجال را ملاک نمی‌دانست و بین دو حدیث که یکی معتبر، ولی بر خلاف قرآن، و دیگری، ضعیف، اما موافق قرآن باشد، حدیث دوم را می‌پذیرفت.

روش فقهی ویرایش

صادقی در کتاب «اصول الاستنباط» خود، قرآن و سنت را معیار اصول استنباط فقهی می‌داند. از دیدگاه وی قرآن و سنت، با هم تطابق دارند و محور احکام اخلاقی، عقیدتی، فردی، اجتماعی، عبادی و سیاسی…، قرآن بوده و در رتبه دوم، سنتِ منطبق با قرآن است. بر حسب نصوص، فقط قرآن، مشرِّع و نیز دلیل شرعی است. او با این شیوه، بقیهٔ مبانی استدلال و استنباط فقهی مشهور شیعه و اهل سنت، از جمله، عقل مطلق (خودبنیاد)، اجماعِ خلافِ قرآن و شهرتِ متضاد با قرآن، سیره علما، خبر واحدِ مخالفِ قرآن، قیاس، استحسان و استصلاح… را با استدلال به قرآن، مردود می‌داند.[۱۸]

دیدگاه‌ها ویرایش

انتقاد به منطق و فلسفه ویرایش

محمد صادقی تهرانی در تفسیر الفرقان، فلسفه‌ای را که بر مبنای منطق علمی بنا شده پر از غلط می‌داند. وی ۶۶ مطلب از اختلافات بین عالمان منطق را نقل می‌کند که میرزا مهدی اصفهانی آن‌ها را استخراج کرده‌است.[۱۹] روایت صادقی از ۶۶ تناقض منطق بشری از دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی، منحصربه‌فرد بوده و در کتاب‌های شناخت‌نامه[۲۰] و اندیشه‌نامه[۲۱] میرزا مهدی اصفهانی، مطلبی درین باره نیامده است. صادقی (با اینکه مدت کوتاهی شاگرد میرزا بوده) گفته که این مطالب را از یکی از شاگردان میرزا نقل کرده؛ اما نام این شاگرد را ذکر نکرده‌است.[نیازمند منبع]

ولایت فقیه ویرایش

صادقی تهرانی با اینکه با نظام پهلوی، به شدّت، مخالف بود و در آن دوره، فعالیت‌های سیاسی داشت و از شاگردان روح‌الله خمینی بوده و از سوی ساواک نیز به‌طور غیابی به اعدام محکوم شده بود، پس از انقلاب ۱۳۵۷، از منتقدان نظریه «ولایت فردی فقیه»[۲۲] و ولایت مطلقه فقیه شد. وی به ولایت شورایی فقیهان در عصر غیبت کبرا معتقد بود، آن‌هم شورایی که با رأی مردم انتخاب نشود؛ زیرا اعتقاد داشت که در هر انتخاباتی رأی‌دهندگان باید در آن موضوع، تخصص داشته باشند؛ پس، رأی غیر تخصصی را حرام می‌دانست و موافق برگزاری انتخابات به صورت معمول نبود. درین خصوص می‌گفت:[۲۳][۲۴]

«هرگز نمی‌تواند فرد، مبنای مشروعیت باشد. ولایت مطلق، از آنِ خداست، و ولایت شرعی، با پیامبر و ائمّه [شیعه] است، علما ولایت کلّی ندارند؛ علما هم، خطا می‌کنند».

داماد وی گفته‌است که او تا آخر عمر، حامی انقلاب اسلامی ایران بوده و همواره با علی خامنه‌ای همراه بود؛[۲۵] هر چند این ادعای دامادش، با توجه به انتقادات صادقی تهرانی به حکومت وقت[۲۶][۲۷][۲۸] و نیز رفاقتش با مراجع تقلید منتقدی مثل حسین علی منتظری... چندان درست به نظر نمی‌رسد.

وی دربارهٔ سرکوب مراجع تقلید مردمی، و هواداران دیگر عقاید توسط حکومت جمهوری اسلامی، گفته بود:[۲۳]

«نباید چنین بکنند؛ با این حمله‌ها و هجوم‌ها خیلی خطا می‌کنند. با یهود و نصارا و بهایی‌ها هم نباید چنین کرد. مسلمانان وهابی هم احترام دارند. مراجع، اختلاف داشته باشند با هم، به دعوا نمی‌رسند، و این رفتارها اشتباه است.»

انتقاد از روحانیان حکومتی و غیرقرآنی ویرایش

صادقی تهرانی در دیدار با برخی از افراد، با خشم، به عمامه‌اش دست می‌زند و می‌گوید:

«هزار سال است [که] این عمامه‌به‌سران می‌خواهند اسلام را از بین ببرند و نمی‌توانند.»[۲۹]

استبدادی خواندن حصر منتظری ویرایش

محمد صادقی تهرانی در پیام تسلیتی به مناسبت درگذشت حسینعلی منتظری، ضمن یادآوری دوستی دیرین خود با وی، از او به‌عنوان مبارز نستوه و مظلوم، یاد کرده و نیز حصرش توسط نظام جمهوری اسلامی ایران را استبدادی اعلام کرد.[۳۰]

برخی فتواها ویرایش

فهرست آثار ویرایش

  • به زبان عربی:
  1. الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه؛ ۳۰ جلد[۳۷]
  2. التفسیر الموضوعی بین الکتاب و السنه؛ ۳۰ جلد
  3. الفقه المقارن بین الکتاب و السنه؛ ۸ جلد
  4. حق الفرقان ردا علی الفرقان الحق[۳۸][۳۹][۴۰]
  5. عقائدنا[۴۱]
  6. المقارنات
  7. رسول الاسلام فی الکتب السماویه
  8. حوار بین الالهیین و المادیین
  9. علی و الحاکمون
  10. علی شاطیءالجمعه
  11. فتیاتنا
  12. أین الکراسه
  13. مقارنات فقهیه
  14. تاریخ الفکر و الحضاره
  15. لماذا نصلی و متی نقصر من الصلاه؟
  16. لماذا انتصرت اسرائیل و متی تنهزم؟
  17. حوار بین اهل الجنه و النار
  18. المناظرات
  19. المسافرون
  20. تبصره الفقهاء بین الکتاب و السنه
  21. تبصره الوسیله بین الکتاب و السنه
  22. اصول الاستنباط بین الکتاب و السنه
  23. غوص فی البحار
  24. الفقهاء بین الکتاب و السنه
  25. شذرات الوسائل و الوافی المخطوط
  26. البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن
  27. أین الکراسه
  • به زبان فارسی:
  1. بشارات عهدین
  2. ستارگان از دیدگاه قرآن
  3. اسرار، مناسک و ادله حج
  4. انقلاب اسلامی ۱۹۲۰ عراق
  5. آفریدگار و آفریده
  6. حکومت قرآن
  7. دعاهای قرآنی
  8. حکومت مهدی
  9. آیات رحمانی (در پاسخ به کتاب آیات شیطانی)
  10. گفتگویی در مسجدالنبی
  11. مسیح از نظر قرآن و انجیل
  12. خاتم پیامبران
  13. سپاه نگهبانان اسلام
  14. مفت‌خواران از دیدگاه کتاب و سنت
  15. قرآن و نظام آموزشی حوزه
  16. قضاوت از دیدگاه کتاب و سنت
  17. پرسش و پاسخهای احکام قضایی بر مبنای قرآن
  18. حکومت صالحان یا ولایت فقیهان
  19. ماتریالیسم و متافیزیک
  20. مفسدین فی الارض
  21. نماز جمعه
  22. پیروزی اسرائیل چرا و شکست آن کی؟
  23. برخورد دو جهان بینی
  24. حقوق بانوان از دیدگاه کتاب و سنت
  25. رساله توضیح المسائل نوین
  26. مسافران (نگرشی جدید بر نماز و روزه مسافر)
  27. تاریخ اندیشه و تمدن
  28. علی و زمامداران
  29. ترجمان وحی (ترجمه فارسی قرآن)
  30. ترجمان فرقان (تفسیر مختصر قرآن فارسی ۵ جلدی)
  31. نقدی بر دین پژوهی فلسفه معاصر
  32. گناهان کبیره و صغیره از دیدگاه کتاب و سنت
  33. اجتهاد و تقلید از دیدگاه کتاب و سنت
  34. خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها از دیدگاه کتاب و سنت
  35. وصیت و ارث از دیدگاه کتاب و سنت
  36. روزه (خودساری) از دیدگاه کتاب و سنت
  37. ازدواج و زناشویی از دیدگاه کتاب و سنت
  38. طلاق از دیدگاه کتاب و سنت
  39. طهارت (وضو-غسل-تیمم) از دیدگاه کتاب و سنت
  40. طهارت (پاک و نجس) از دیدگاه کتاب و سنت
  41. مالیات‌های اسلامی از دیدگاه کتاب و سنت
  42. اقتصاد و تجارت از دیدگاه کتاب و سنت
  43. پرسش‌ها و پاسخ‌های احکام قضایی
  44. علم قضاوت در اسلام
  45. مناسک حج
  46. فقه گویا[۴۲]

همچنین پس از درگذشت او آثارش در حال ترجمه به زبان‌های انگلیسی و فارسیاند.

جستارهای وابسته ویرایش

پانویس ویرایش

  1. https://bayanbox.ir/view/5874336540153545216/ejaze-Khoei.jpg. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  2. سایت جامعة علوم القرآن بایگانی‌شده در ۱۶ ژانویه ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine
  3. ترجمان وحی بایگانی‌شده در ۲۰ مارس ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine - مقدمه - انتشارات شکرانه - چاپ اول ۱۳۸۵
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ صادقی تهرانی، محمد، فقه گویا، زندگی‌نامه مؤلف، ص ۱۱۳
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ ۵٫۵ صادقی تهرانی، محمد، فقه گویا، زندگی‌نامه مؤلف، ص ۱۱۴
  6. صادقی تهرانی، محمد، فقه گویا، زندگی‌نامه مؤلف، ص ۱۱۵
  7. انصاری سمنانی، مهدی (۱۳۹۰). تجربه‌های عرفانی. شابک ۹۷۸۶۰۰۹۲۷۸۹۲۳.
  8. انصاری سمنانی، مهدی (۱۳۹۱). تجربه‌های شیدایی (تجربه‌های معنوی و خداباوری فرادینی). شابک ۹۷۸۶۰۰۹۲۷۸۹۴۷.
  9. انصاری سمنانی، مهدی (۱۳۹۷). نیایش‌های انسی و شیدایی با فرامادر مهربان؛ جلد 1. شابک ۹۷۸۹۶۴۵۳۲۲۵۸۶.
  10. «آثار مهدی انصاری سمنانی». nosabooks.
  11. «لیست کتاب‌های مهدی انصاری سمنانی». ketabcity.
  12. «کتاب مهدی انصاری سمنانی». faraketab.
  13. «اجازه اجتهاد استاد انصاری سمنانی». bayanbox. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ آوریل ۲۰۲۰.
  14. «شاعر، مهدی انصاری سمنانی (مهرداد شیدای سمنانی)». sher.
  15. «ارتحال آیت‌الله صادقی تهرانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۲.
  16. پیام تسلیت درپی درگذشت آیت‌الله حاج شیخ محمد صادقی تهرانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای
  17. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ مه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۱ مه ۲۰۱۶.
  18. «فقه گویا - صادقی تهرانی - محمد - نقد وبررسی فقه سنتی - صفحه ۱۹ - انتشارات امید فردا - چاپ ۱۳۸۰». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مارس ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۳ مارس ۲۰۱۵.
  19. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، ج۱۲، ص ۳۷
  20. مجموعه نویسندگان، شناخت نامه فقیه اهل بیت، میرزا مهدی اصفهانی، مؤسسه معارف اهل بیت
  21. مجموعه نویسندگان، اندیشه‌نامه فقیه اهل بیت، میرزا مهدی اصفهانی، مؤسسه معارف اهل بیت
  22. «آیت‌الله صادقی تهرانی و ولایت فقیه». radiozamaneh.
  23. ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ "آیت الله محمد صادقی تهرانی درگذشت". Archived from the original on 24 March 2011. Retrieved 2011-03-24.
  24. «آیت‌الله صادقی تهرانی و ولایت فقیه». ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۳.
  25. آیت‌الله صادقی تهرانی تا آخرین لحظات عمر همراه با رهبر انقلاب بود خبرگزاری فارس
  26. «روحانیون ضدانقلاب». iranintl.
  27. «فقیهی دگراندیش، دور از توجه فقها و دگراندیشان». bbc.
  28. «آیت‌الله صادقی تهرانی و ولایت فقیه». radiozamaneh.
  29. «روحانیون ضدانقلاب». iranintl.
  30. «پیام تسلیت محمد صادقی تهرانی». amontazeri.
  31. «فقیهی دگراندیش، دور از توجه فقها و دگراندیشان». bbc.
  32. صادقی تهرانی، محمد. رساله توضیح المسائل.
  33. «آیت‌الله صادقی تهرانی و ولایت فقیه». radiozamaneh.
  34. رساله توضیح المسائل نوین، مسئلهٔ 47
  35. بی‌بی‌سی، فقیهی دگراندیش، دور از توجه فقها و دگراندیشان، ۶ فروردین ۱۳۹۰
  36. چشمه تشنگان، سیری در فتاوای مرجع مجاهد جهان تشیع فقیه مصلح و اعلم قرآنی، آیت الله العظمی صادقی تهرانی، فروردین 1392، تدوین مرکز مطالعات فقه قرآنی، مسئله 118
  37. «دانلود تألیفات و آثار». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مارس ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۳ مارس ۲۰۱۵.
  38. صادقی تهرانی، محمد. حق الفرقان ردا علی الفرقان الحق.
  39. «حق الفرقان ردا علی الفرقان الحق». کتابخانه دیجیتال نور.
  40. «صادقی تهرانی، محمد». ویکی نور.
  41. فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، قرآن و ادیان و فرهنگ‌ها-۳، بهار ۱۳۸۲
  42. صادقی تهرانی، محمد. فقه گویا.

منابع ویرایش