محوطه سنگ معدن یک محوطۀ باستان‌شناسی باز است که در جنوب غربی شهر کرمانشاه مرکز استان کرمانشاه ایران قرار دارد. این محوطه به دورۀ پارینه‌سنگی کهن مربوط است.[۱][۲][۳]

محوطه باستانی سنگ معدن
ناممحوطه باستانی سنگ معدن
کشورایران
استانکرمانشاه
شهرستانشهرستان کرمانشاه
بخشبخش مرکزی
اطلاعات اثر
نوع بنامحوطه باستانی
کاربریمسکونی
دیرینگیپارینه سنگی کهن
محوطه باستانی سنگ معدن بر ایران واقع شده‌است
محوطه باستانی سنگ معدن
روی نقشه ایران
۳۴°۱۸′۲۳″شمالی ۴۷°۰۳′۰۷″شرقی / ۳۴٫۳۰۶۲۶۳۴۰۸۵۷۶۷۱°شمالی ۴۷٫۰۵۱۸۹۰۲۵۴۴۴۹۰۹°شرقی / 34.30626340857671; 47.05189025444909

منطقۀ سنگ معدن ویرایش

سنگ معدن نام منطقه‌ای در جنوب غربی شهر کرمانشاه است که از بخش‌های تپه ماهوری تشکیل شده‌است. این منطقه هم‌اکنون محله‌ای از شهر کرمانشاه محسوب می‌شود.[۱]

کاوش در محوطۀ پارینه‌سنگی کهن سنگ معدن ویرایش

محوطۀ سنگ معدن نخستین بار از ۱ تا ۸ آبان سال ۱۴۰۰ به سرپرستی مشترک سامان حیدری گوران و احمد آزادی، زیر نظر پژوهشکدۀ باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی اولیه ده‌ها تبرسنگی، ساطور ابزار و سنگ مادر مربوط به دورۀ آشولی (Acheulean period) پارینه‌سنگی کهن در این محوطه کشف شد.[۱]

تبرسنگی به ابزاری سنگی گفته می‌شود که در دوره پارینه‌سنگی کهن در بازۀ زمانی ۲۵۰ هزار تا ۱/۵ میلیون سال پیش ساخته می‌شده‌است.[۳]

بر اساس یافته‌های باستان‌شناختی اولیه، جوامع انسان‌ریخت به دلیل وجود منابع سنگی باکیفیت و نزدیکی به دشت حاصلخیز کرمانشاه در این نقطه سکونت کرده‌اند.[۱]

اهمیت محوطه ویرایش

اهمیت محوطۀ سنگ معدن از آنجا نشأت می‌گیرد که تاکنون تعداد اندکی مکان پارینه‌سنگی در سرزمین ایران کشف شده‌است. به عبارت دیگر محوطه‌های باستان‌شناختی که استقرار پارینه‌سنگی کهن مربوط به پیش از ۲۰۰ هزار سال پیش در آن کشف شده‌باشد در ایران بسیار اندک بوده‌است.[۱]

پیش از این در دهۀ ۱۹۶۰ هیأتی به سرپرستی رابرت بریدوود از دانشگاه شیکاگو یک تبر سنگی را در تپۀ باستانی روستای گاکیه کشف کرد.</ref> پس از آن در سه دهه اخیر ابزارهای پارینه سنگی قدیم از جمله تبردستی در همان منطقه و همچنین غرب هرسین کشف شده است [۴]

بر اساس شواهد به‌دست‌آمده از محوطۀ سنگ معدن می‌توان در مورد سن استقرار انسان‌ریخت‌ها در منطقۀ کرمانشاه به صورت نسبی گمانه‌زنی کرد. با توجه به ابهاماتی که در رابطه با چگونگی گسترش انسان‌ریخت‌ها از قارۀ آفریقا به اوراسیا در حدود ۲/۵ میلیون سال پیش وجود دارد، این کشف می‌تواند نقشۀ گسترش یافتن سکونت انسان‌ریخت‌ها به اوراسیا را تکامل ببخشد.[۱] بر این اساس مشخص می‌شود که منطقۀ زاگرس مرکزی و مشخصاً دشت کرمانشاه محل وقوع برخی تحولات مربوط به دگرگشت انسان‌ریخت‌ها بوده‌است. همچنین مشخص می‌شود که در منطقۀ کرمانشاه از دورۀ پارینه‌سنگی کهن (حدود ۱ میلیون سال پیش) تا دوره‌های بعدی مانند پارینه‌سنگی میانی، نوین، فراپارینه‌سنگی، نوسنگی و پس از آن توالی سکونتی و استقرار انسان‌ریخت‌ها وجود داشته‌است. منطقۀ کرمانشاه به دلیل کیفیت شرایط زیست‌محیطی و وجود منابع غنی آب و سنگ مورد توجه انسان‌ریخت‌ها بوده‌است.[۳]

علاوه بر این‌ها این محوطه به لحاظ بزرگی و یکدستی نیز در میان اندک محوطه‌های پارینه‌سنگی کهن مشابه در ایران اهمیت دارد. احتمال داده‌شده که انسان‌ریخت‌ها برای مدتی طولانی در سنگ معدن ساکن بوده‌اند.[۳]

قدمت ویرایش

قدمت استقرار انسانی در این محوطه هنوز به صورت دقیق مشخص نشده‌است. اما بررسی‌های اولیه حاکی از آن بوده که ابزارهای به‌دست‌آمده از این محوطه احتمالاً بین ۷۰۰ هزار تا ۱ میلیون سال پیش ساخته شده‌اند.[۳]

گونۀ انسانی ویرایش

بر اساس بررسی‌های اولیه از ابزارهای سنگی کشف‌شده احتمال داده شده که انسان‌ریخت ساکن سنگ معدن از گونۀ انسان راست‌قامت (هوموارکتوس) بوده‌باشد.[۳]

آسیب‌ها به محوطه ویرایش

محوطۀ سنگ معدن کرمانشاه محل فعالیت‌های شهرک‌سازی بوده و در آن ساخت و سازهای بسیاری صورت گرفته که در نتیجۀ آن بخش گسترده‌ای از محوطه از بین رفته‌است. تداوم این فعالیت‌های شهرک‌سازی می‌تواند سبب نابودی کامل این محوطه شود.[۱][۳]

عرصه و حریم ویرایش

هنوز عرصه و حریم این محوطه تعیین نشده و مستندسازی دربارۀ آن صورت نگرفته‌است.[۱]

جستارهای وابسته ویرایش

یادداشت‌ها ویرایش

منابع ویرایش

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش