مرور سیستماتیک

چنانچه نویسنده یا نویسندگان برای یافتن پاسخ سؤال مورد نظر، صرفاً براساس ذهنیت قبلی خود از موضوع مورد بحث به جستجوی مقالات و مطالعات مرتبط بپردازند، آنگاه این جستجو را تا رسیدن به مقالات مورد نظر و انتخاب مطالعات مناسب ادامه دهند، سپس با جمع‌بندی نتایج به دست آمده و تلفیق آن با تجربیات خویش، نتیجه‌گیری نهایی را در قالب یک مقاله ارائه دهند، به آن مرور غیرسیستماتیک(آنالیز) یا روایتی می‌گویند. در مقابل، مرور سیستماتیک(متاآنالیز یا تحلیل فراداده) یا جامع، انجام همین مراحل اما براساس پروتکلی کاملاً دقیق و از قبل تنظیم شده می‌باشد.^[۱]

مرور سیستماتیک در اغلب موارد با بهره‌گیری از روش‌های آماری در ترکیب نتایج، به برآوردی واحد و مشخص در پاسخ به سؤال مربوطه دست می‌یابد و لذا از توان و اعتبار بالایی در نتیجه‌گیری و تصمیم‌سازی برخوردار است.^[۲]^[۳]

متاآنالیز ویرایش

متاآنالیز عبارت است از ترکیب داده‌ها و نتایج بدست آمده از یک مرور سیستماتیک با بهره‌گیری از روش‌های آماری، یعنی پس از انجام مرور سیستماتیک- که لازمه متاآنالیز است- و براساس نتایج، به یک تخمین واحد برای حل مشکل یا سؤال مورد نظر دست پیدا می‌کنیم. البته هر مرور سیستماتیکی به متاآنالیز منجر نمی‌شود. چنانچه داده‌ها و برآوردهای خام حاصل از مرور سیستماتیک بیش از اندازه غیرهمسان نباشد و بتوان آنها را با روش‌های خاص آماری با هم ترکیب کرد، متاآنالیز قابل انجام خواهد بود. در غیر این صورت نتایج به صورت کیفی در قالب یک مقاله مرور سیستماتیک ارائه می‌گردد. یکی از اهداف مهم متاآنالیز، پی‌بردن به موارد عدم همسانی نتایج و علل آنهاست.^[۴]

تاریخچه مرور سیستماتیک ویرایش

اصطلاح مرور سیستماتیک نخستین‌بار توسط یک روانشناس به نام Glass در سال ۱۹۷۶ به کار گرفته شد و در دهه ۸۰ میلادی به تدریج در متون پزشکی وارد گردید. تا این که سال ۱۹۹۳ سازمان کاکرین افتتاح گردید. کاکرین سازمانی منحصر به فرد، جهانی و غیرانتفاعی است که به منظور کمک به توسعه و ترویج و نیز سهولت دسترسی به مطالعات مرور سیستماتیک ایجاد شده تا پژوهشگران، مدیران و سیاست‌گذاران بتوانند با بهره‌گیری از این نوع مطالعات، اثرات مداخلات بخش سلامت را بررسی نموده و به تصمیم‌گیری آگاهانه‌ای برسند. وظیفه اصلی این سازمان تهیه مطالعات مرور سیستماتیک است که به طور منظم به‌روزرسانی شده و به شکل فصلنامه الکترونیکی در کتابخانه کاکرین منتشر می‌گردد. در حال حاضر بیش از ۲۵۰۰ مرور سیستماتیک در این کتابخانه وجود دارد.^[۵]

عمده مرورهای سیستماتیک بر روی مطالعات کارآزمایی بالینی تصادفی شده انجام می‌شوند زیرا همانگونه که ذکر شد این مطالعات برای پاسخگویی به یک پرسش کاربردی و به طور عمده در زمینه میزان تأثیر مداخلات بخش سلامت انجام می‌شوند و کارآزمایی‌های بالینی بهترین نمونه برای دستیابی به چنین پاسخی هستند. اما مطالعات مرور سیستماتیک لزوماً بر روی این دسته از مطالعات صورت نگرفته و بسته به ماهیت امر می‌توانند بر روی مطالعات مشاهده‌ای هم صورت گیرند.

آنچه مرور سیستماتیک را ارزشمند می‌سازد آن است که ما به یک توان بالا از برآورد مورد نظر می‌رسیم. زیرا بسیاری از مطالعات به علل گوناگون (همانند حجم نمونه ناکافی) از قدرت تفسیر مناسبی برخوردار نیستند اما مرور سیستماتیک و متاآنالیزی که بیشتر در پی آن انجام می‌شود با ترکیب کردن مطالعات به حجم نمونه بالاتری می‌رسد و لذا می‌تواند با توان بالاتری آنها را بررسی کرده و در پایان نتیجه‌گیری و برداشت بهتری ارائه دهد.

اصول و مراحل انجام مرور سیستماتیک ویرایش

اصول و مراحل انجام مرور سیستماتیک از این قرارند:

۱- طرح‌ریزی مطالعه مرور سیستماتیک

آ. طرح سؤال و مشکل به شیوه ای واضح

ب. تهیه و ارائه پروپوزال

پ. تهیه و ارائه پروتکل اجرایی

۲- انجام مطالعه مرور سیستماتیک

آ. مشخص ساختن چارچوب تحقیق

ب. جستجو، وارد کردن یا حذف نمودن مطالعات

پ. ارزیابی کیفیت مطالعات

ت. استخراج داده‌ها و اطلاعات

ث. پایش مناسب و مستمر

ج. ترکیب داده‌ها

۳- انتشار و گزارش نتایج

آ. گزارش کردن نتایج

ب. به‌کارگیری نتایج برمبنای پرسش اولیه

از بین مراحل فوق، مهمترین قسمت، تهیه پروتکل است که جداگانه به آن خواهیم پرداخت.^[۶]

پروتکل اجرایی مرور سیستماتیک ویرایش

بنا بر عقیده بسیاری از صاحب نظران، پروتکل مهم‌ترین قسمت از مراحل اجرایی انجام مرور سیستماتیک است. پروتکل در واقع مستندیست در دست محقق که با قرار دادن وی در فضای واقعی تحقیق و مدنظر قرار دادن تمامی جزئیات، یک طرح دقیق از آنچه باید انجام شود ارائه داده و سعی می‌کند با استاندارد کردن روش‌ها و ابزارها، مطالعه را به جلو هدایت نموده و از تورش (bias) احتمالی پیشگیری نماید.

پس از تنظیم و تکمیل پروتکل اولاً بایستی آن را در طی مطالعه راهنما آزمود، ثانیاً آن را در اختیار دو یا سه نفر از صاحبنظران دیگر قرار داد تا پس از بررسی و نقد، اشکالات آن برطرف شود. پروتکل اجرایی ممکن است تا مرحله نهایی و آماده شدن برای اجرا، طی ویرایش‌های مختلف و متعدد دستخوش تغییر و اصلاح گردد.

اجزاء پروتکل مرور سیستماتیک ویرایش

اجزاء پروتکل مرور سیستماتیک شامل موارد زیر هستند:

- زمینه موضوع

- مرور بر متون

- راهبرد جستجو

- معیارهای انتخاب مطالعه

- ارزیابی کیفیت

- راهبرد استحصال داده‌ها

- راهبرد سنتز داده‌ها

- جدول زمان‌بندی طرح

پیوند به بیرون ویرایش

مرکز مرور و توزیع, دانشگاه یورک.
Cochrane Collaboration
[۱] پایگاه اطلاع‌رسانی جهاد دانشگاهی
[۲] دانشگاه علوم پزشکی تهران
[۳]^{^{[پیوند مرده]}} مرور سیستماتیک چیست و چگونه نگاشته می‌شود؟ دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

هم چنین ببینید ویرایش

منابع ویرایش

↑ "systematic review". GET-IT glossary. Retrieved 18 November 2015.
↑ "Integration of meta-analysis and supervised machine learning for pattern recognition in breast cancer using epigenetic data". Informatics in Medicine Unlocked (به انگلیسی). 24: 100629. 2021-01-01. doi:10.1016/j.imu.2021.100629. ISSN 2352-9148.
↑ "What is EBM?". Centre for Evidence Based Medicine. 2009-11-20. Archived from the original on 2011-04-06. Retrieved 2011-06-17.
↑ Greenland S, O' Rourke K: Meta-Analysis. Page 652 in Modern Epidemiology, 3rd ed. Edited by Rothman KJ, Greenland S, Lash T. Lippincott Williams and Wilkins; 2008.
↑ Glass G. V (1976). "Primary, secondary, and meta-analysis of research". Educational Researcher. 5 (10): 3–8. doi:10.3102/0013189X005010003.
↑ Debray TP, Moons KG, Abo-Zaid GM, Koffijberg H, Riley RD (2013). "Individual participant data meta-analysis for a binary outcome: one-stage or two-stage?". PLoS ONE. 8 (4): e60650. doi:10.1371/journal.pone.0060650. PMC 3621872. PMID 23585842.

[1] "systematic review". GET-IT glossary. Retrieved 18 November 2015.

[2] "Integration of meta-analysis and supervised machine learning for pattern recognition in breast cancer using epigenetic data". Informatics in Medicine Unlocked (به انگلیسی). 24: 100629. 2021-01-01. doi:10.1016/j.imu.2021.100629. ISSN 2352-9148.

[CEBM_about-3] "What is EBM?". Centre for Evidence Based Medicine. 2009-11-20. Archived from the original on 2011-04-06. Retrieved 2011-06-17.

[4] Greenland S, O' Rourke K: Meta-Analysis. Page 652 in Modern Epidemiology, 3rd ed. Edited by Rothman KJ, Greenland S, Lash T. Lippincott Williams and Wilkins; 2008.

[Glass-5] Glass G. V (1976). "Primary, secondary, and meta-analysis of research". Educational Researcher. 5 (10): 3–8. doi:10.3102/0013189X005010003.

[pmid_23585842-6] Debray TP, Moons KG, Abo-Zaid GM, Koffijberg H, Riley RD (2013). "Individual participant data meta-analysis for a binary outcome: one-stage or two-stage?". PLoS ONE. 8 (4): e60650. doi:10.1371/journal.pone.0060650. PMC 3621872. PMID 23585842.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]