منصور یاقوتی
منصور یاقوتی (۵ اسفند ۱۳۲۷ در روستای کیوه‌نان شهرستان سنقر در استان کرمانشاه)، داستان‌نویس، شاعر و منتقد ادبی است. وی در زمینه داستان کوتاه و داستان بلند فارسی متون درخشانی خلق کرده و یکی از چهره‌های شاخص و مطرح در میان نویسندگان نسل دههٔ ۴۰ و ۵۰ ایران است.[۱] همچنین، وی از مهم‌ترین روستایی‌نویسان دهه ۵۰ و از پیروان سبک صمد بهرنگی است.[۲]
| منصور یاقوتی | |
|---|---|
 | |
| زادهٔ | ۱۳۲۷ روستای کیوه‌نان، شهرستان سنقر، استان کرمانشاه |
| محل زندگی | کرمانشاه |
| پیشه | نویسنده و منتقد ادبی |
| آثار | زخم، گل‌خاص، کودکی من، چراغی بر فراز مادیان کوه، داستان‌های آهودره، توشای پرنده غریب زاگرس، افسانه سیرنگ و... |
| سبک | رئالیسم |
| عنوان | گلباخی |
| فرزندان | گل‌چشمه یاقوتی |
زندگی ویرایش
منصور یاقوتی در ۵ اسفند ۱۳۲۷ در روستای کیوه‌نان شهرستان سنقر در استان کرمانشاه در خانواده‌ای کردزبان به دنیا آمد. پس از مهاجرت خانواده‌اش به شهر کرمانشاه در ۷ سالگی، تحصیلات ابتدائی در مدرسه داریوش در کرمانشاه و دوران دبیرستان را در مدرسه کزازی گذراند و موفق به دریافت دیپلم ادبی شد. پس از آن به عنوان سپاهی دانش به روستاهای کردنشین کرمانشاه رفت و به آموزگاری پرداخت. مهرماه ۱۳۵۰ به صورت رسمی به استخدام وزارت آموزش و پرورش درآمد و پس از پنج سال فعالیت به عنوان آموزگار روستا، در شهر کرمانشاه به تدریس در مدرسهٔ حسینعلی گویا پرداخت.[۳]
منصور یاقوتی از شهریور ۱۳۵۸ بدون کیفر خواست یا حضور در دادگاهی یا ارائه دلیل از آموزش و پرورش پاکسازی شد و از آن زمان در کنار نویسندگی به مشاغل دیگری به مانند کارگری، نگهبانی ساختمان و سرایداری پرداخت.[۴]
دستگیری و زندان ویرایش
یاقوتی نخستین بار در دوران تحصیل در دبیرستان کزازی در کرمانشاه در سال ۱۳۴۶ دستگیر شد. دستگیری دوم وی در سال ۱۳۵۶ و در زمان حکومت نظامی ازهاری بود. وی در این زمان از زندان شهربانی کرمانشاه به زندان کمیته مشترک ضدخرابکاری برده شد و تا روی کار آمدن دولت بختیار در زندان ماند. یاقوتی پس از انقلاب هم به فعالیت سیاسی خود ادامه داد و از تیرماه ۱۳۶۰ به دلیل فعالیت‌ها و ارتباطات سیاسی تحت تعقیب حکومت جمهوری اسلامی قرار گرفت و سه سال به صورت مخفیانه زندگی می‌کرد. وی در ۶ فروردین ۱۳۶۳ در تهران دستگیر و به زندان دیزل آباد کرمانشاه منتقل شد و به مدت ۵ سال در زندان بود.[۵]
ویژگی‌های ادبی ویرایش
عباس معروفی در نشریهٔ گردون به‌دلیل جملات کوتاه، ادبیات قائم به ذات و به دور از تقلید یاقوتی وی را «چخوف ایران» نامید.[نیازمند منبع] یاقوتی همچنین به‌سبب توصیف فضاهای روستایی و زندگی دهقانان و فرودستان و نیز ارائهٔ تصویری واقعگرایانه و انتقادی از جامعهٔ روستایی کردستان ایران جایگاه مهمی در ادبیات روستایی و همچنین ادبیات اقلیمی منطقهٔ جنوب کردستان ایران دارد.[۶] این داستانها در واقع بر اساس خاطرات کودکی نویسنده نگاشته شده و مملو از تصاویر نوستالژیک از ده و روابط گرم و صمیمانه روستایی است.[۲] وی همچنین علاوه بر آثار ادبی خود که عمدتاً رئالیسم موسوم به کارگری، واقع‌گرایی سوسیالیستی هستند، در زمینه‌های مختلف مانند گردآوری افسانه‌ها، تحقیق در ادبیات فولکلوریک و شاهنامه کُردی نیز فعالیت کرده‌است.[۶]
آثار ویرایش
فهرست بخشی از آثار منتشر شده:
- زخم / مجموعه داستان / ۱۳۵۰ /چاپ سوم
- گل خاص / مجموعه داستان / ۱۳۵۰ / چاپ هفتم/ ترجمه به زبان کردی
- کودکی من / مجموعه داستان / ۱۳۵۱/چاپ یازدهم
- داستان‌های آهودره/ مجموعه داستان/چاپ دوم
- با بچه‌های ده خودمان/ مجموعه داستان/ چاپ دهم
- سال کورپه/ مجموعه داستان/چاپ اول
- پاجوش/ داستان بلند/چاپ دهم
- زیرآفتاب / داستان بلند/چاپ اول
- چراغی بر فراز مادیان کوه/ داستان بلند/ چاپ بیش از ۲۰هزار نسخه/ ترجمه به زبان کردی
- دهقانان/ رُمان/چاپ سوم
- افسانه‌هائی از ده نشینان کُرد/ پژوهش، گردآوری فرهنگ توده/ چاپ هفتم
- یادداشت‌های یک آموزگار/ پژوهش
- مردان فردا / مجموعه داستان / چاپ اول، برنده بهترین کتاب سال توسط شورای کتاب کودک
- نگاهی به آثار درویشیان/ نقد ادبی/چاپ اول
- گامی به پیش/ نقد ادبی/چاپ اول
- توشای پرنده غریب زاگُرس/ مجموعه داستان/ ۱۳۷۴/ نشر آروین/ چاپ چهارم
- افسانه سیرنگ/ داستان بلند/ ۱۳۸۲/ نشر ترجمان اندیشه/ چاپ اول
- تنهاتر از ماه/ داستان کوتاه/ چاپ اول / ۱۳۹۰
- بن‌بست/ رمان / چاپ اول /۱۳۸۵
- داستان‌های آهودره (هفت کتاب در یک کتاب)/مجموعه آثار دهه ۵۰/ نشر شباهنگ/۱۳۹۱
- پری چل گیس/کودک و نوجوان/ نشر قطره/ ۱۳۹۱
- برزونامه/ شاهنامه کردی (ترجمه) / نشر ققنوس/۱۳۹۱
- هستی‌شناسی فهم/نقدمشترک همراه با آرش سنجابی/ نشر کتاب آمه/ ۱۳۹۱
- مادیان چهل کره/افسانه‌هایی از ده نشینان کرد/ نشر کتاب آمه/۱۳۹۱
- چشم هیچکاک / داستان کوتاه / نشر هیلا / ۱۳۹۲
- حماسه بابک/ رمان تاریخی/ انتشارات نگاه/ ۱۳۹۸
- خرچنگ بلند پرواز/ داستان کودکان/ ۱۳۹۸
- آیین یارسان در اساطیر اقوام کُرد/ پژوهش/ انتشارات دات/ ۱۳۹۹
آثار کُردی ویرایش
- لورکا، فدریکو گارسیا. سۊر خۊن (ترجمه به کُردی).[۷]
- چاڵ (داستان کوتاه کُردی).
اقتباس از آثار ویرایش
رمان چراغی بر فراز مادیان‌کوه چندین بار از سوی کارگردانان مختلف برای اقتباس سینمایی مورد توجه قرار گرفت، اما به دلایل اعلام نشده هرگز حق و حقوق نویسنده این کتاب یعنی منصور یاقوتی در نظر گرفته نشد. با این حال فیلم سینمایی «دادا» با بازی ایرج قادری و جمشید مشایخی و فخری خوروش، به کارگردانی ایرج قادری که در سال ۱۳۶۱ ساخته شده‌است، برداشتی از این رمان است.منصور یاقوتی
بعد ها اعلام کرد که ایرج قادری بدنبال صاحب اثر بوده است ولی اطلاعی از زندان بودن نویسنده کتاب نداشته است تا اینکه در سال ۱۳۶۵ پس از آزادی منصور یاقوتی از زندان شخصا برای او یک خودروی پیکان میخرد و به او هدیه میدهد. خطای یادکرد: خطای یادکرد: برچسب تمام کنندهٔ </ref> بدون برچسب <ref> ().
منابع ویرایش
- ↑ بانک اطلاعات نشریات کشور، روزنامهٔ شرق: شبی برای «منصور یاقوتی»، شمارهٔ ۱۹۶۸، تاریخ ۱۳ اسفند ۱۳۹۲؛ بازدید در ۹ ژوئن ۲۰۱۴.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ فرهنگی، مهرداد (۱۳۸۹). بازنمایی روستا در ادبیات داستانی معاصر (1356-1300)؛ تحلیل یک گفتمان. دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی. صص. ۳۲–۳۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۶ اوت ۲۰۲۳، پایان‌نامه کارشناسی ارشد
- ↑ پایگاه اینترنتی کتابک: بیوگرافی منصور یاقوتی؛ بایگانی‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine بازدید در ۹ ژوئن ۲۰۱۴.
- ↑ پایگاه اینترنتی فرنیوز، با استاد منصور یاقوتی؛ بایگانی‌شده در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine بازدید در ۹ ژوئن ۲۰۱۴.
- ↑ بیوگرافی منصور یاقوتی از زبان خودش؛ هفته نامهٔ ندای جامعه، ۲۵ تیر ۱۳۸۷.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی): مراسم بزرگداشت منصور یاقوتی برگزار شد؛ بازبینی شده در ۱۵ اسفند ۱۳۹۲؛ بازدید در ۹ ژوئن ۲۰۱۴.
- ↑ خبرگزاری مهر: عروسی خون لورکا با رسم‌الخط کُردی کرمانشاهی به عراق می‌رود، نوشته‌شده در ۱۳ مهر ۱۳۸۹؛ بازدید در ۱۱ اسفند ۱۳۹۹.