مهرداد ششم، پادشاه پنتوس

مهرداد ششم، پادشاه پنتوس (به یونانی: Μιθραδάτης) یا مهرداد کبیر، از سال ۱۲۰ تا ۶۳ پیش از میلاد، حاکم پادشاهی پونتوس در شمال آناتولی بود و یکی از مخالفان جدّی و مصمّم جمهوری روم به حساب می‌آمد. مهرداد یک حاکم مؤثر، جاه‌طلب و مقتدر بود که قصد داشت بر تمام آسیای صغیر و مناطق حاشیه دریای سیاه تسلط یابد و در این جهت، چندین جنگ بزرگ و سخت، اما در نهایت ناموفق (جنگ‌های مهردادی) برای شکستن سلطه روم بر آسیا انجام داد. او را بزرگ‌ترین پادشاه پونتوس لقب داده‌اند و پس از مرگ وی را "مهرداد بزرگ" نامیدند. او مدعی بود که از نوادگان داریوش بزرگ است.

مهرداد ششم
سردیس مهرداد پنتوس در موزه لوور
پادشاه پنتوس
سلطنت	۱۲۰ – ۶۳ پ. م
پیشین	مهرداد پنجم
جانشین	فارناک دوم
زاده	۱۳۵ پ. م سینوب، پادشاهی پونتوس
درگذشته	۶۳ پ. م پانتیکایون، پادشاهی پونتوس (کرچ، شبه‌جزیره کریمه امروزی)
آرامگاه	آماسیه، پادشاهی پونتوس (کرچ، شبه‌جزیره کریمه امروزی)
فرزند(ان)	فارناک دوم کلئوپاترا
دودمان	مهردادیان
پدر	مهرداد پنجم
مادر	لائودیسه

نام

نام او به زبان فارسی امروزی «مهرداد» است، که در پارسی باستان «میثره‌داتَه» به معنای «دادهٔ میثره (مهر)» بوده‌است. یونانیان و رومیان او را «میتراداتس» خوانده‌اند.

تبار

مهرداد مدعی بود که تبار ایرانی‌اش به کوروش بزرگ و داریوش بزرگ شاهان هخامنشی می‌رسد. همچنین او مدعی بود که تبار یونانی‌اش به آنتیپاتر که یکی از سرداران اسکندر بود و سلوکوس پادشاه پرآوازه سلوکی بازمی‌گردد.

سالشمار

سکه مهرداد ششم کشف شده در پرگامون

• ۱۲۰ پیش از میلاد: اوج گرفتن قدرت پادشاهی پنتوس به وسیله مهرداد ششم پنتوس بود.
• ۱۲۰ تا ۹۰ پیش از میلاد: دوران اتحاد مهرداد ششم پنتوس با روم بود.
• ۱۰۰ تا ۹۱ پیش از میلاد: حمله مهرداد ششم پنتوس به خاک جمهوری روم در آسیای صغیر.
• ۹۰ تا ۸۸ پیش از میلاد: فتح کاپادوکیه در آسیای صغیر به وسیله مهرداد ششم پنتوس.
• ۸۷ تا ۸۶ پیش از میلاد: جنگ‌های مهردادی شروع می‌شود و مهرداد ششم پنتوس به وسیله رومیان از یونان و دیگر نقاط اروپا عقب رانده می‌شود.
• ۷۵ تا ۷۲ پیش از میلاد: شکست مهرداد ششم پنتوس از رومیان و گریختن و پیوستن به هم پیمانش تیگران دوم پادشاه ارمنستان.
• ۶۳ پیش از میلاد: مرگ مهرداد ششم پنتوس.

دوران سلطنت

وی که از حدود سال ۱۲۰ تا ۶۳ پیش از میلاد سلطنت نمود، بزرگ‌ترین دشمن امپراتوری روم در طول یک قرن پیش از میلاد به‌شمار می‌آمد. مهرداد بزرگ به تدریج بر کاپادوکیه، پافلاگونیا، بیثونیا و تقریباً تمامی کرانه‌های دریای سیاه تسلط یافت. مخالفت وی با شاهان بیثونیا و پیشروی نیروهای روم به مدیترانه شرقی، دولت روم را در مقابل وی قرار داد و موجب شد تا سه بار با رومیان بجنگد و این جنگها در تاریخ به نام «جنگهای مهردادی» معروف است.

مهرداد در نخستین جنگ که از ۸۹ تا ۸۴ پیش از میلاد به طول انجامید، تمامی نواحی سرزمین آسیای کوچک را فتح نموده و ساکنان رومی این نواحی را به قتل رساند و حتی یونان را به چنگ آورد، تا اینکه سردار وی در یونان از دست سولا، سردار رومی شکست خورد و مهرداد ناچار به صلح شد و غرامت زیادی پرداخت. در دومین جنگ (۸۳ تا ۸۱ پیش از میلاد) پس از یک رشته کشمکش‌های جزئی، مهرداد با شکست سپاهیان رومی پونتوس را مورد حمله قرار داد، اما رومیان به پیروزی دست یافته و او را تا ارمنستان عقب راندند. در سومین جنگ (۷۴ تا ۶۴ پیش از میلاد) مهرداد بیثونیا را متصرف شد و پونتوس را از نو فتح کرد (۶۸ تا ۶۷ پیش از میلاد) امّا از پومپه سردار رومی در سال ۶۶ پیش از میلاد شکست خورد و به کریمه گریخت. در اینجا بود که او طرح نقشه بزرگ و بلندپروازانه‌ای مبنی بر حمله به روم را، در سر می‌پروراند امّا فرزندش با خیانت به او، وی را از سلطنت خلع کرده و مهرداد ناخرسند از این عمل، سرانجام خودکشی نمود.

مصونیت در برابر سم

مقالهٔ اصلی: مهردادگری

در جوانی، پس از ترور پدرش میتریدات پنجم در ۱۲۰ پیش از میلاد، گفته می‌شود که هفت سال در بیابان زندگی کرد و خود را به سختی آزار داد. در زمان حضور در بیابان و پس از به سلطنت رسیدن، با مصرف منظم دوزهای زیر کشنده از سموم، به ویژه آرسنیک که عامل مرگ پدرش بود، در برابر سموم مصونیت ایجاد کرد.

میتریدات ششم از پونتوس (تولد حدوداً ۱۳۴ پیش از میلاد) بر یک امپراتوری در دریای سیاه حکمرانی می‌کرد تا در سلسله جنگ‌هایی که چندین دهه به طول انجامید، با جمهوری روم رقابت کند. به عنوان خطرناک‌ترین دشمن روم تا زمان مرگش در سال ۶۳ قبل از میلاد، میتریدات به عنوان «اولین سم‌شناس تجربی» به دلیل تحقیقات گسترده اش در مورد تعداد زیادی از سموم و پادزهرها شناخته می‌شود. او از ترس ترور توسط سم، تیمی از گیاه شناسان، پزشکان و شمنها را گرد هم آورد تا به دنبال ایجاد یک «پادزهر جهانی» باشند که از او در برابر همه سموم محافظت کند. آزمایش‌های میتریدات تحت تأثیر نظریه‌های سنتی و محققان قبلی و با دسترسی به منابع طبیعی غنی، منجر به فرمول‌بندی بیش از ۵۰ ماده تشکیل‌دهنده ترکیبی از سموم حیوانی، گیاهی و معدنی با پادزهر شد. او خود را در برابر مقادیر کشنده آرسنیک مصون ساخت و از سلامتی قوی برخوردار بود تا اینکه در ۷۰ سالگی مجبور به خودکشی شد.

مهردادگری که از نام میتریدات منشأ گرفته‌است تمرین محافظت از خود در برابر سم با تجویز تدریجی مقادیر غیر کشنده خود به خود است. میتریدات ششم، به قدری از مسموم شدن می‌ترسید که به‌طور مرتب دوزهای کوچک سم را می‌خورد و هدفش تقویت ایمنی بود. افسانه‌ها حاکی از آن است که میتریدات با استفاده از سم تلاش کرد تا خودکشی کند، اما به دلیل مصونیتش شکست خورد و مجبور شد به یک مزدور متوسل شود که او را با شمشیر بکشد.

جستارهای وابسته

• مهردادگری
• جنگ مهردادی یکم
• جنگ مهردادی دوم
• جنگ مهردادی سوم
• نامه مهرداد