مکتب تبریز اول
مکتب تبریز اول یا مکتب مغول (ایلخانی) (قرون ۷ و ۸ ه. ق.) اولین مکتب نگارگری ایرانی است که در تبریز پایه‌ریزی شده و به همین دلیل آن را مکتب تبریز نامیده‌اند. این مکتب مصادف با حکومت ایلخانان مغول در ایران است که مرکز خود را تبریز قرار دادند. این مکتب، دوره آغاز ورود عناصر چینی به حوزهٔ نگارگری ایرانی به حساب می‌آید. در این دوره تأثیر نقاشی چینی بر روی نگارگران ایرانی واضح است.
از آثار این مکتب می‌توانیم به منافع الحیوان ابن بختیشوع (۶۹۵ ه.ق)، جامع التواریخ رشیدی (۷۱۴ ه.ق) ، شاهنامه دموت (ابوسعیدی) (۷۳۱-۷۳۷ ه.ق) به خط نسخ ، یک نسخه کلیله و دمنه ، معراج نامه و تاریخ چنگیزی اشاره کنیم.[۱] بیشتر این کتاب‌ها در ربع رشیدی تهیه شدند.[۲]
محتویات
ویژگی‌هاویرایش
چهره‌ها، نحوه نمایش طبیعت مثلاً ترسیم تنه پیچیده و گره‌دار درختان و صخره‌های تیز و دشت‌های بریده و ابرهای مواج، مراعات نسبت‌ها، دقت در رسم گیاهان و اعضای بدن حیوانات، و تحرک و جنبش بیشتر در نمایش صحنه‌ها به جای آرامش و سکون موجود در نقاشی سنّتی ایرانی در این مکتب دیده می‌شوند.
از سوی دیگر، استفاده از نقوش تزیینی هنر ایرانی مانند نقوش هندسی کاشی‌کاری، و اعتبار بخشیدن به معماری ایرانی به عنوان اصلی‌ترین جانمایه کار و بازنمایی روح ملی، تقلید صرف از هنر چینی را نفی می‌کند.
هنرمندان ایرانی در عین پذیرش عناصر تازه که به آثار آنان جلوه‌ای نو و تحرکی بیشتر می‌بخشید، این عوامل را با شیوه سنتی نگارگری ایرانی چنان آمیختند که به سختی می‌توان این عناصر تازه را در میان تاروپود هنر سنّتی تمیز داد. در واقع، آمیختن این عناصر جدید به شیوه‌ای کاملاً ایرانی انجام پذیرفت؛ به‌طوری‌که لطمه‌ای به تداوم هنر نگارگری ایرانی وارد نکرد.
مکتب تبریز در دوره ایلخانان، بیشتر با عنوان سبک مغولی و گاه سبک رشیدیه معرفی شده‌است.
رشیدالدین، جامع التواریخ، مکتب ایلخانی، کتابخانه دانشگاه ادینبورو، جلوس سلطان لهراسب در بلخ، آثاری هستند که در مکتب تبریز خلق شده‌اند.
از محصولات دیگر کارگاه‌های تبریز، شاهنامه دموت است که نگاره‌های آن توسط چند نقاش اجرا شده‌است و هم‌اکنون تنها چند تصویر پراکنده از آن باقی است. در نگاره‌های شاهنامهٔ دموت سنت‌های ایرانی و بین‌النهرینی پیش از مغول با سنت‌های خاور دور آمیخته شده‌اند. تصویرگران شاهنامه دموت تمایلی به نشان دادن حالات عاطفی انسان و تجسم حجم و عمق نشان می‌دهند که در سنت نقاشی ایرانی بی‌سابقه است. شاهنامهٔ دموت را می‌توان نقطهٔ اوج پیشرفت نقاشی عهد ایلخانی دانست.
تصاویر یک نسخه مصور کلیله و دمنه نمونه دیگری از آثار مکتب تبریز است که در آن عناصر منظره طبیعی تنوع قابل ملاحظه‌ای یافته‌اند.
از نگارگران این دوره می‌توان از احمد موسی، امیر دولتیار، مولانا ولی‌الله و محمدعلی توسی کاتب نام برد.[۳]
نگارخانهویرایش
جستارهای وابستهویرایش
منابعویرایش
| در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ مکتب تبریز اول موجود است. |
- ذکرگو، امیر حسین و دیگران، سیر هنر در تاریخ، انتشارات مدرسه، ۱۳۸۲
- محمدی، ایران و منصور دوالو، تاریخ هنر ایران، انتشارات مدرسه، ۱۳۸۲
- نوری، نظام الدین، مکتب ها، سبک هاوجنبش‌های ادبی و هنری جهان تا پایان قرن بیستم، ۱۳۸۶
- پاکباز، روئین، نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، انتشارات زرین و سیمین، ۱۳۸۵
- ↑ نقاشی ایران از دیرباز تا امروز،رویین پاکباز، ص64
- ↑ ذکرگو، صص۲۱-۲۸
- ↑ آشنایی با مکتب تبریز، همشهری‌آنلاین، کد مطلب: ۱۴۰۱۴۰، زمان انتشار: سه‌شنبه ۲۱ تیر ۱۳۹۰ - ۰۸:۵۹:۰۷