نبرد کرنال
این مقاله دارای چندین مشکل است. خواهشمندیم به بهبود آن کمک کنید یا در مورد این مشکلات در صفحهٔ بحث گفتگو کنید. (دربارهٔ چگونگی و زمان مناسب برداشتن این برچسبها بیشتر بدانید)
|
نبرد کرنال (۵ اسفند ۱۱۱۷ ه. ش[الف]) نام جنگی است که طی آن نادرشاه افشار، دهلی را فتح کرد. دلیل وقوع این جنگ، فرار افغان‌ها به هندوستان و عدم تسلیم ایشان توسط محمدشاه گورکانی، پادشاه هند بوده‌است.
| نبرد کرنال | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخشی از لشکرکشی نادرشاه به هند | |||||||||
 تصویر نادرشاه در زمان فتح دهلی، پس از پیروزی او در نبرد کارنال. | |||||||||
| |||||||||
| طرف‌های درگیر | |||||||||
 پادشاهی کاختی |
 پادشاهی اوده | ||||||||
| فرماندهان و رهبران | |||||||||
|
فرماندهان ایرانی
|
فرماندهان گورکانی
| ||||||||
| قوا | |||||||||
|
۵۵٬۰۰۰ نفر، با یک اردوگاه جنگی ۱۶۰٬۰۰۰ نفره (سواره و مسلح)[۵][۶][۷][۸]
|
۷۵٬۰۰۰ نفر (حدس‌زده می‌شود)[۹][۱۰][۱۱][۱۲] تا ۳۰۰٬۰۰۰ نفر (شامل خدمه و افراد غیرمسلح هم می‌شود)[۸][۱۳][۱۴][۱۵] | ||||||||
| تلفات و ضایعات | |||||||||
| ۱٬۱۰۰ تا ۲٬۵۰۰ نفر کشته، ۵٬۰۰۰ نفر ناپدیدشده[۱۶][۱۷][۱۸] | از ۸٬۰۰۰–۱۰٬۰۰۰ نفر تا[۱۹][۲۰] ۲۰٬۰۰۰–۳۰٬۰۰۰ نفر[۱۳] | ||||||||
.svg){kind=small}
دلایل وقوع جنگویرایش
پس از شکست اشرف افغان در نبردهای دامغان و مورچه‌خورت و نبرد خشت و دالکی در حومه کازرون، به سمت کرمان فرار کرده و از آن‌جا عازم هرات و قندهار، گردید نادرشاه به تعقیب افغان‌ها پرداخت و پس از درگیری در قندهار، آنها را شکست داده و شهر را به تصرف خویش درآورد. بقایای افغان‌های شکست خورده به سمت دهلی گریخته و به دربار محمدشاه گورکانی پناهنده گردیدند. نادر با اعزام فرستادگانی به دربار محمدشاه گورکانی خواستار استرداد فرماندهان و یاغیان افغان به دربار ایران گردید. نادرشاه سه بار به هند اخطار نمود که افسران افغان که شمار آنها تا ۸۰۰ نفر برآورده شده‌است را به ایران تحویل دهد.
اما پس از رسیدن فرستادگان نادر به دهلی و اعلام درخواست بازگرداندن پناهندگان افغان به ایران، محمدشاه با مشورت امیران و وزیرانش رأی به عدم تحویل پناهندگان داد و با فرستادهٔ نادر به تندی برخورد نموده و سرانجام او را به قتل رسانید و به این ترتیب زمینه و بهانه لازم را جهت لشکرکشی نادر به هندوستان فراهم شد. مشاوران او هرگز تصور نمی‌کردند که سربازان سپاه ایران بتوانند افغانستان را به صورت کامل فتح کرده و قصد حمله به دهلی کنند و از طرفی با وجود لشکریان پرشمار هندی و ذخایر مالی فراوان اطمینان داشتند که نادر به فکر حمله به هند نخواهد بود. اما با وجود همه این گمانه زنی‌ها، نادر با حدود ۱۰۰ هزار سرباز ورزیده به هند حمله‌ور شد و پس از چند نبرد خونین دهلی را اشغال کرد.
جزئیات جنگویرایش
یکی از مهم‌ترین فتوحات نادر پیروزی بر سپاهیان هندی بود. امپراتوری گورکانی در سال ۱۷۰۷ م. امپراتوری بزرگ و قدرتمندی بود که از نظر ثروت و جمعیت رقیبی در منطقه نداشت. در سال ۱۷۱۹ م. با روی کار آمدن محمدشاه شمارش معکوس برای سقوط این امپراتوری آغاز شد.
در پی عدم تحویل افغان‌ها سپاهیان ایران از رود سند گذشتند و در نبرد کرنال هندوستان را شکست داده و دهلی پایتخت آن را تصرف کردند. سپس ۸۰۰ افغان را در بازار دهلی به دار آویختند.[۲۱] در این جنگ بیش از سی‌هزار نفر کشته شدند. به‌ناچار محمد شاه امان خواست؛ در پاسخ نادرشاه درقبال آن‌که کلید خزانه سلطنتی را بگیرد، عقب‌نشینی را پذیرفت. او سریر پادشاهی هند که برای شاه‌جهان ساخته بودند و معروف به تخت طاووس بود را به همراه جواهرات کوه نور، دریای نور و جواهراتی را بعداً در ساخت در کره جواهرنشان به کار برده شد را، به ایران آورد، ولی تاج شاهی را برسر محمد شاه باقی گذاشت[۲۲] و او را از سلطنت خلع نکرد. غنیمت جنگی که نادرشاه به واسطه پیروزی در این نبرد به دست آورد آن‌چنان بود که پس از بازگشت به ایران تا مدت ۳ سال دریافت مالیات را ملغی اعلام کرد.[۲۳]
نادر به رغم کمی سپاهیانش در مقابل لشکریان فیل سوار هندی توانست با به‌کارگیری تاکتیک‌های نوین جنگی لشکر انبوه هندوستان را در هم بکوبد. در نبرد کرنال نادرشاه توپخانه را در جلو سپاه قرار داده و تعدادی شتر مجهز به ظروف مملو از روغن مشتعل پشت توپخانه قرار داد. در طی شلیک توپ‌ها شترها رم کرده و با پیشروی به جلو، فیل‌های ارتش هند را وحشت زده می‌کنند. فیل‌های رمیده هم عقب‌نشینی می‌کنند و ارتش هند علاوه بر از دست دادن مقدار زیادی از قدرت نظامی با هجوم فیل‌ها پراکنده شد. سواران سنگین اسلحه ارتش نادر هم در این فرصت حمله کرده و ارتش هندوستان را در هم کوبیدند. بدینگونه نادر شاه افشار شاهنشاه ایران توانست با استفاده از تکنیک‌های کارآمد ارتش خود را به یک جنگ‌افزار رعب‌آور برای دشمن تبدیل کند.
نبردویرایش
انحرافات و استقرارهاویرایش
در تاریخ ۲۳ فوریه، ارتش پارس اردوگاه را نابود نمودند و وارد دره بین رودخانه علیمردان و جمنا شدند. نادر شاه که در قسمت شمال روستای کنجپورا اردو زده بود، بر اسبش نشست تا موقعیت دشمن را بازرسی نماید. نادر بعد از برگشتن به اردوگاه، کل افسران ارتش را برای سخنرانی احضار کرد. بعد از سخرانی در همان روز، خبر به نادر رسید که گروه گسترده ای از مغول ها از راه پانیپات به قصد اضافه شدن به ارتش محمدشاه رژه می روند. مردی که این گروه را پیشوایی می کرد، یکی از افراد معتبر محمد شاه و سعادت خان، زمامدار بلندپایه امپراتوری مغول بود. نادر با استفاده از راه و روش سعادت خان برای فریب دادن ارتش اصلی مغول از رودخانه علیمردان و به دره قبل از روستای کنجپورا، که در آن قصد داشت از موقعیتی مفید به نبرد بپردازد، نقشه ای را طراحی نمود. سعادت خان که زمان ها منتظر آن نقشه بود با شادی بسیار وارد اردوگاه مغول گردید. با این شرایط موجود، بخش عمده ستون های آنان (نزدیک ۲۰ یا ۳۰ هزار سرباز) که هنوز در راه بود.
در صبح روز ۲۴ فوریه، نادر افراد خود را به سه گروه مهم تقسیم می کند. مرکز ارتش نادر شاه درست در قسمت شمال روستای کنجپورا رو به غرب واقع شده بود و فرماندهی آن را به پسرش بنام، مرتضی میرزا (که بعدها از آن به افتخار دستاوردهایش به نصرالله قلی تغییر نام داد، و این نام را برای نبرد های آینده بر عهده داشت). در سمت شمال مرتضی قلی، طهماسپ خان جلایر فرماندهی سمت راست ارتش را بر عهده داشت و در سمت جنوب فرماندهی مشترک سمت چپ به فتحعلی خان کیانی و لطفعلی خان افشار داده شد.
در این موقع خبر به سعادت خان رسید که عقبه ستون او مورد حمله قرار گرفته و چمدان ها به دست دشمن گرفته و با خود برده شده است. اگرچه سعادت خان در اواخر شب قبل توانسته بود خود را به اردوگاه مغول برساند، اما بخش بزرگی از نیروهای او، حدود بیست یا سی هزار نفر، در زمان ورود او هنوز در راه بودند.[۲۴] سعادت خان بدون مشورت یا دعوت محمدشاه یا سایر فرماندهان، سریعاً بر فیل جنگی خود نشست و به سمت مکان اعلام شده درگیری حرکت کرد. او را ۲،۰۰۰ سواره نظام و پیاده نظام علاوه بر واحدهای توپخانه گوناگونی که پشت سر او قرار داشتند همراهی می کردند. تعداد بیشتری از مردانش به زودی بعد از خروج او از اردوگاه به او اضافه می شوند. سعادت خان با واحدهای سواره نظام گوشه گیر ایرانی که در حوالی ناحیه مستقر شده بودند، درگیر شد که پیش از تظاهر به درگیری به سمت شرق، مقاومت نشان دادند. سعادت خان با ارسال اعلامیه های فوری به اردوگاه دست برتری که به کسب کرده بود، برای کامل کردن پیروزیش درخواست کمک کرد. همانطور که گزارش ها به فرماندهی عالی مغول رسید، در خصوص اینکه آیا این درخواست ها برای تقویت نیرو باید پاسخ داده شود، و سرانجام اختلاف نظر در میان فرماندهان نظامی تشکیل شد. محمدشاه راغب اضافه شدن به سعادت خان در میدان بود، اما دو مشاور ارشد او بنام ، نظام الملک و خان دوران، پیشنهاد کردند در برابر تصمیم های شتاب آمیز احتیاط کنند. محمد شاه ناامید در مورد شخصیت رزمی خان دوران تلقین هایی کرد که با غیرت جواب داد و با پوشیدن زره و سوار شدن بر فیل جنگی خود را برای آماده شدن برای نبرد آماده می نمود. خان داوران گزارش دادند که ترک دوست به روش هندی نیست، حتی اگر او بی احتیاط باشد.[۲۵] مجموع نخستین سواره نظام آنان مردانی که اردوگاه مغول را در کنار خان دوران ترک نمودند، بیش از ۸/۰۰۰ تا ۹/۰۰۰ نفر نبود که اغلب آنها سواره نظام و تعدادی پیاده نظام تفنگدار بودند. تداول پایداری از نیروهای کمکی اردوگاه مغول را ترک کرد تا از رودخانه علیمردان گذر نماید و در طول روز به نبرد اضافه شوند، ولی هیچ تلاشی برای آوردن این تعداد زیاد تحت یک استقرار متحد در قسمت شرق رودخانه علیمردان در حمایت از واحدهای مغول که قبلاً درگیر شده بودند موجود نبود. در به ازای آن، مغول‌ها در جبهه، یک خط مستمر از تقویت‌کنندگان دریافت می‌کردند که هیچ برنامه تاکتیکی گسترده ای برای کمک به هدایت آنان نداشت.[۲۶]
یادداشتویرایش
- ↑ برابر با ۱۵ ذی‌القعده ۱۱۵۱ ه. ش، ۲۴ فوریه ۱۷۳۹ م.
پانویسویرایش
- ↑ Dupuy, R. Ernest and Trevor N. Dupuy, The Harper Encyclopedia of Military History, 4th Ed. , (HarperCollinsPublishers, 1993), 711.
- ↑ David Marshall Lang. Russia and the Armenians of Transcaucasia, 1797–1889: a documentary record Columbia University Press, 1957 (digitalised March 2009, originally from the University of Michigan) p. 142.
- ↑ Valeri Silogava, Kakha Shengelia. "History of Georgia: From the Ancient Times Through the "Rose Revolution" Caucasus University Publishing House, 2007 شابک ۹۷۸−۹۹۹۴۰۸۶۱۶۰ pp. 158, 278.
- ↑ Zahiruddin Malik (1973). A Mughal Statesman Of The Eighteenth Century. p. 101.
- ↑ Sarkar, J. , Nadir Shah in India, P.38 [۱].
- ↑ Floor, Wiilem(2009). The rise & fall of Nader Shah: Dutch East India Company Reports 1730–1747, Mage Publishers.
- ↑ Floor, Willem(1998). new facts on Nadir Shah's campaign in India in Iranian studies, pp. 198-219.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ Jaques, Tony (2006), "Karnal-1739-Nader Shah#Invasion of India", Dictionary of Battles and Sieges: A Guide to 8,500 Battles from Antiquity through the Twenty-first Century, Westport, CT: Greenwood, p. 512
- ↑ Sarkar, J. , Nadir Shah in India, p. 38 [۲].
- ↑ Kaushik Roy, War, Culture and Society in Early Modern South Asia, 1740-1849, p. 32 "75,000"&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjWmIXSu-LoAhVI73MBHa7dB_sQuwUIMTAB#v=onepage&q&f=false.
- ↑ A Comprehensive History of India: 1712-1772, p. 69 "75,000"&dq=battle+of+karnal+"75,000"&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjWmIXSu-LoAhVI73MBHa7dB_sQ6AEIQDAE.
- ↑ Sinha N.K, Bannerjee A.C. , History of India, p. 458 "75,000"&dq=battle+of+karnal+"75,000"&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjWmIXSu-LoAhVI73MBHa7dB_sQ6AEIOTAD.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ Axworthy, Michael (2009). The Sword of Persia: Nader Shah, from tribal warrior to conquering tyrant, p. 254. I. B. Tauris.
- ↑ Mohammad Kazem Marvi Yazdi, Rare views of the world" 3 vols. , Ed Amin Riahi, Tehran, Third Edition, 1374.
- ↑ "History of Nadir Shah's Wars" (Taarikhe Jahangoshaaye Naaderi), 1759, Mirza Mehdi Khan Esterabadi, (Court Historian).
- ↑ Kaushik Roy, War, Culture and Society in Early Modern South Asia, 1740-1849, p. 32 "75,000"&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjWmIXSu-LoAhVI73MBHa7dB_sQuwUIMTAB#v=onepage&q&f=false.
- ↑ Sarkar, J. , Nadir Shah in India, p. 51 [۳].
- ↑ Axworthy, Michael (2009). The Sword of Persia: Nader Shah, from tribal warrior to conquering tyrant, p. 263. I. B. Tauris.
- ↑ Kaushik Roy, War, Culture and Society in Early Modern South Asia, 1740-1849, p. 32 "75,000"&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjWmIXSu-LoAhVI73MBHa7dB_sQuwUIMTAB#v=onepage&q&f=false.
- ↑ Sarkar, J. , Nadir Shah in India, p. 51 [۴].
- ↑ کتاب درسی تاریخ سال سوم راهنمایی ایران، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، ۱۳۷۹، شابک ۹۶۴۰۵۰۰۶۶۶
- ↑ ویکی‌پدیای انگلیسی
- ↑ Cust, Edward, Annals of the wars of the eighteenth century, (Gilbert & Rivington Printers:London, 1862), 228
- ↑ Axworthy, Michael, The Sword of Persia; Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant, I B Tauris, 2009. p. 257.
- ↑ G. S. Cheema (2002). The Forgotten Mughals: A History of the Later Emperors of the House of Babar, 1707-1857. p. 195.
- ↑ Moghtader, Gholam-Hussein (2008). The Great Battles of Nader Shah. Donyaye Ketab.
- کتاب درسی تاریخ سال سوم راهنمایی ایران، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، ۱۳۷۹، شابک ۹۶۴۰۵۰۰۶۶۶
- «جنگ کرنال». وبگاه آفتاب. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۲ مرداد ۱۳۸۷.
منابعویرایش
- علت جنگ کارنال، مجله دریای پارس تیر 1392 [۵]
- جزئیات جنگ در وبگاه آفتاب
- تأثیر زبان فارسی بر زبان و ادبیات شبه قاره هند دکتر عجم سایت آفتاب [۶]