ویکی‌پدیا

جنگنده نسل پنجم

نوین‌ترین و پیشرفته‌ترین نسل جنگنده‌های موجود در جهان
(تغییرمسیر از نسل پنجم جت‌های جنگنده)

جنگندهٔ نسل پنجم(به انگلیسی: Fifth-generation fighter) سطحی بالاتر از جنگنده نسل چهارم در طبقه‌بندی هواپیماهای جت جنگنده است که دارای فناوری‌های کلیدی توسعه‌یافته در ابتدای سده بیست‌ویکم است. تا تاریخ سپتامبر ۲۰۲۳، این پیشرفته‌ترین سطح عملیاتی جنگنده‌هاست. دربارهٔ ویژگی‌های جنگنده‌های نسل پنجم توافق همگانی وجود ندارد و هر نوع نسل پنجمی لزوماً همه ویژگی‌ها را ندارد؛ بااین وجود، معمولاً از ویژگی‌های شناساگریزی، رادار با احتمال رهگیری کم (LPIR)، بدنه چابک برای پرواز ابرپیمایشی، ویژگی‌های اویونیکی پیشرفته، و سامانه‌های رایانه‌ای یکپارچه‌شده قادر به شبکه‌سازی با عناصر دیگر در فضای نبرد برای آگاهی موقعیتی و قابلیت «فرماندهی، کنترل و ارتباطات» نام برده می‌شود.[۱]

جنگنده‌های نسل پنجم
اولین برخاست آزمایشی جنگنده اف-۳۵ سی به‌کمک سامانهٔ کاتاپولت یا منجنیق الکترومغناطیسی
کاربری هواگرد جنگنده
کشور سازنده
نخستین پرواز ۷ سپتامبر ۱۹۹۷؛ ۲۶ سال پیش (۱۹۹۷-07}})
معرفی‌شده در ۱۵ دسامبر ۲۰۰۵؛ ۱۸ سال پیش (۲۰۰۵-15}})
وضعیت در خدمت
توسعه‌یافته از جنگنده نسل چهارم
توسعه‌یافته به جنگنده نسل ششم

تا تاریخ ژانویه ۲۰۲۳، جنگنده‌های نسل پنجم عملیاتی عبارت‌اند از؛ اف-۲۲ رپتور (از دسامبر ۲۰۰۵ در نیروی هوایی آمریکا)، لاکهید مارتین اف-۳۵ لایتنینگ ۲ (از ژوئیه ۲۰۱۵ در نیروی هوایی آمریکا)،[۲][۳] چنگدو جی-۲۰ (از سپتامبر ۲۰۱۷ در نیروی هوایی چین)[۴] و سوخو-۵۷ (از ۲۵ دسامبر ۲۰۲۰ در نیروی هوایی روسیه).[۵] دیگر طرح‌های ملی یا بین‌المللی همچنان در حال توسعه هستند.

لاکهید مارتین اف-۲۲ رپتور

ویژگی‌ها ویرایش

نسل نوظهور جنگنده‌های پیشرفته در ابتدای سدهٔ بیست‌ویکم معمولاً به‌عنوان نسل پنجم شناخته می‌شوند.[۶] ویژگی‌های کلیدی جنگنده‌های نسل پنج مورد اتفاق همگان نیست و هر نسل پنجی لزوماً همه آنها را ندارد. برخی از طبقه‌بندی‌ها شامل بیش از پنج نسل هستند که منجر به پیدایش عنوان نسل ششم و بالاتر می‌شود.[۷][۸]

جنگنده‌های نسل چهارم بر مانورپذیری و توانمندی داگ‌فایت نزدیک تأکید داشتند، اما ویژگی‌های کلیدی نسل پنجم عبارتند از؛[۱][۸]

برای بهینه کردن (کاهش) سطح مقطع راداری (RCS)، بیشتر جنگنده‌های نسل پنجم از «لبه‌های تیز» به‌جای «افزوده (امتداد)های استاندارد لبه» و لبه‌های حمله استفاده می‌کنند و پیش‌بال ندارند؛ اگرچه سوخو پاکفا دارای افزوده‌های ورودی موتور است که احتمالاً تا حدودی مانند پیش‌بال عمل می‌کند. همچنین طراحان جی-۲۰ از پیش‌بال به‌دلیل افزایش چابکی علیرغم کاهش پنهان‌کاری بهره برده‌اند.[۹]

همه جنگنده‌های نسل پنج برای به‌حداقل رساندن سطح مقطع جانبی، دو دم عمودی متمایل (مانند عدد ۷) دارند. بیشتر آنها ابرمانورپذیری را به‌کمک جهت‌دهی رانش به‌دست آورده‌اند. آنها دارای دهلیزهای داخلی مهمات برای جلوگیری از افزایش سطح مقطع راداری هستند، اما همه آنها آویزگاه‌های خارجی تسلیحات برای استفاده در ماموریت‌های رایج (مانند حمل مخازن سوخت خارجی برای پرواز طولانی‌تر) دارند. در بدنه و اسکلت آنها درصد بالایی از مواد کامپوزیت وجود دارد که از سطح راداری و وزن می‌کاهد.[نیازمند منبع]

 
جنگندهٔ چینی چنگدو جی-۲۰ متعلق به نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین

نرم‌افزار مدرن هواپیما ویرایش

جنگنده‌های نسل قبل برای ترسیم فضای نبرد، از سامانه‌های جدا از هم استفاده می‌کردند و هر حسگر یا غلاف می‌توانست خوانش خود را به خلبان ارائه کند تا خلبان شخصاً نمایی از فضای نبرد را ترسیم کند. اما جنگنده‌های نسل پنجم شناخته‌شده از پردازنده‌های اصلی از-پیش-آماده، برای کنترل مستقیم همه حسگرها، استفاده می‌کنند تا نمایی تلفیقی از فضای نبرد را با حسگرهای داخلی و شبکه‌ای ایجاد کنند.[۱۰][۱۱][۱۲] البته، هر نقصی در این سامانه‌های نرم‌افزاری پیچیده می‌تواند سامانه‌های به‌ظاهر نامرتبط هواپیما را غیرفعال کند و پیچیدگی یک هواپیمای تعریف‌شده با نرم‌افزار می‌تواند منجر به بحران نرم‌افزاری با هزینه‌ها و تاخیرهای اضافی شود.[۱۳][۱۴] اف-۲۲ای بدون رادار دهانه ترکیبی یا جستجو و ردیابی فروسرخ برای آگاهی موقعیتی تحویل داده شد. بعداً با ارتقای نرم‌افزار آن رادار را به‌دست می‌آورد.[۱۵] تا پایان سال ۲۰۱۳، بزرگ‌ترین نگرانی دربارهٔ طرح اف-۳۵ نرم‌افزار آن به‌ویژه نرم‌افزار لازم برای ترکیب داده‌ها به‌کمک حسگرهای متعدد، بود.[۱۶]

احتمالا هوش مصنوعی در سامانه‌های ناوبری جنگنده سوخو-۵۷ به‌کار رفته‌است.[۱۷] آزمایش‌های پروازی سامانه‌های اویونیک ماژولار یکپارچه آن در سال ۲۰۱۷ بر روی یک پردازشگر چندهسته‌ای با شبکه فیبر نوری آغاز شد.[۱۸] در دسامبر ۲۰۲۰، نقص در سامانه کنترل پرواز رایانه‌ای باعث شد که اولین سوخو-۵۷ تولیدی سقوط کند.[۱۹]

ظاهرا پاسخ خودکار نرم‌افزاری به شرایط گرمای بیش‌ازحد باعث سقوط یک اف-۲۲ شد[۲۰] و مشکلات اویونیک هم منجر به سقوط اف-۳۵ای در سال ۲۰۲۰ شد.[۲۱]

اف-۳۵ از سامانه‌های رادیویی نرم‌افزاری استفاده می‌کند که در آن میان‌افزارهای معمولی آرایه‌های دروازه برنامه‌پذیر میدانی را کنترل می‌کنند.[۱۵] سرهنگ آرتور توماستی گفته است که اف-۳۵ «هواپیمایی با نرم‌افزار فشرده است و نرم‌افزار به‌راحتی قابل ارتقا است، برخلاف سخت‌افزار.»[۲۲]

اف-۳۵ به‌منظور سهولت افزودن ویژگی‌های نرم‌افزاری جدید، تفکیک هسته و برنامه مسئولیت‌های امنیتی را اتخاذ کرده‌است.[۲۳]

استیو اوبرایان از لاکهید مارتین گفته است که اف-۳۵ می‌تواند در ارتقای نرم افزاری احتمالی، با پهپادها همکار شود.[۲۴] نیروی دریایی آمریکا می‌کوشد سامانه هواگرد بی‌سرنشین ناونشین رزمی و شناسایی خود را تحت کنترل هواگرد سرنشین‌دار قرار دهد تا به عنوان یک حامل موشک پرنده عمل کند.[۲۵]

آگاهی موقعیتی ویرایش

طراحی بدنه یا پوسته پنهان‌کار، حسگرهای پنهان‌کار و ارتباطات پنهان‌کار در مجموع به جنگنده‌های نسل پنجم اجازه می‌دهد تا پیش از آشکار شدن حضور آنها برای هدف(ها)، با هواگردهای هدف درگیر شوند.[۲۶] افسر ژن مک فالز از نیروی هوایی آمریکا گفته‌است که برایند ترکیب حسگرها به پایگاه‌های داده وارد خواهد شد تا هواگرد هدف به‌طور دقیق از دور شناسایی شود.[۲۷]

 
سوخو-۵۷ متعلق به نیروی هوایی روسیه

پیش‌بینی می‌شود که ترکیب حسگرها و ردیابی خودکار هدف به خلبان جنگنده نسل پنج تصویر بهتری از فضای نبرد نسبت به آواکس (سیستم هشدار و کنترل هوایی) بدهد؛ به‌ویژه هنگامی که آواکس با افزایش تهدیدات از خط مقدم عقب نشینی می‌کند. بنابراین، کنترل تاکتیکی می‌تواند به خلبانان جنگنده‌ها واگذار شود.[۲۸] مایکل وین، وزیر سابق نیروی هوایی آمریکا، پیشنهاد حذف بوئینگ ئی-۳ سنتری و نورثروپ گرومن ئی-۸ جوینت استارز را در ازای اف-۳۵های بیشتر داده است؛ به این دلیل ساده که روس‌ها و چینی‌ها تلاش‌های زیادی برای هدف قرار دادن این هواپیماها انجام می‌دهند که با استانداردهای هواپیمای تجاری ساخته شده‌اند.[۲۹]

با این حال، حسگرهای قوی‌تر، مانند رادار AESA که می‌تواند در چندین حالت به طور همزمان عمل کند، ممکن است داده‌های زیاد و کافی برای یک خلبان اف-۲۲، اف-۳۵ یا سوخو-۵۷ ارائه کند. سوخو/هال اف‌جی‌اف‌ای بازگشت به پیکربندی دو صندلی معمول در جنگنده‌های تهاجمی نسل چهار را ارائه کرد که به‌دلیل نگرانی از هزینه‌ها رد شد.[۳۰]

تاریخچه ویرایش

Introduction timeline
۲۰۰۵  اف-۲۲ رپتور
۲۰۰۶
۲۰۰۷
۲۰۰۸
۲۰۰۹
۲۰۱۰
۲۰۱۱
۲۰۱۲
۲۰۱۳
۲۰۱۴
۲۰۱۵  اف-۳۵ بی
۲۰۱۶  اف-۳۵ ای
۲۰۱۷  چنگدو جی-۲۰ ای
  اف-۳۵ آی
۲۰۱۸
۲۰۱۹  اف-۳۵ سی
۲۰۲۰  چنگدو جی-۲۰ بی
  سوخو-۵۷
۲۰۲۱
۲۰۲۲
۲۰۲۳
TBA  چنگدو جی-۲۰ اس
  شن‌یانگ اف‌سی-۳۱
  هال آمکا
  تی‌اف-ایکس قاآن
  Flygsystem 2020
  سوخو-۷۵
  • جنگنده‌های نسل پنجمی که در مراحل اولیه تولید یا در حال توسعه هستند:

- سوخو-۷۵ چکمیت که بعد از ۲۰۲۵ وارد خدمت خواهد شد

- شن‌یانگ اف‌سی-۳۱ چینی در ۲۰۱۷ پرواز آزمایشی را انجام داد و تا به حال ۲ پیش‌نمونه از آن ساخته شده‌است.

- هال آمکا جنگنده چندمنظوره هندی هال (HAL AMCA) که در حال طی مراحل نهایی است که تا ۲۰۲۴پرواز کرده و تا ۲۰۲۸تولید انبوه می‌شود.

- تی‌اف-ایکس جنگنده چندمنظوره ترکیه‌ای توسط صنایع هوافضای ترکیه و با همکاری بی‌ای‌ئی سیستمز در حال توسعه است.

مقایسه کلی ویرایش

Type Origin Class Role Introduced In service Total Notes
فهرست جنگنده‌های نسل پنجم
لاکهید مارتین اف-۲۲ای رپتور   ایالات متحده آمریکا جت جنگنده ۱۵ دسامبر ۲۰۰۵ ؟ ۱۹۵ —
لاکهید مارتین اف-۳۵بی لایتنینگ ۲   ایالات متحده آمریکا جت جنگنده ۳۱ ژوئیه ۲۰۱۵ ؟ ؟ برخاست کوتاه و نشست عمودی
لاکهید مارتین اف-۳۵ای لایتنینگ ۲   ایالات متحده آمریکا جت جنگنده ۲ اوت ۲۰۱۶ ؟ ؟ برخاست و فرود متعارف
چنگدو جی-۲۰ای   چین جت جنگنده ۹ مارس ۲۰۱۷ ؟ ؟ —
لاکهید مارتین اف-۳۵سی لایتنینگ ۲   ایالات متحده آمریکا جت جنگنده ۲۸ فوریه ۲۰۱۹ ؟ ؟ کاتوبار
چنگدو جی-۲۰بی   چین جت جنگنده ۸ ژوئیه ۲۰۲۰ ؟ ؟ —
سوخو-۵۷   روسیه جت جنگنده ۲۵ دسامبر ۲۰۲۰ ؟ ۲۱ —
چنگدو جی-۲۰اس   چین جت جنگنده In development — ؟ In development since at least October 2021.
شن‌یانگ اف‌سی-۳۱   چین جت جنگنده In development — ؟ First flight on ۳۱ اکتبر ۲۰۱۲؛ ۱۱ سال پیش (۲۰۱۲-31}}).
لاکهید مارتین اف-۲۲بی رپتور   ایالات متحده آمریکا جت جنگنده لغو شد — ؟ در ۱۹۹۶؛ ۲۸ سال پیش (۱۹۹۶-خطا: زمان نامعتبر}})، لغو شد.

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Baker 2018, pp. 5, 46.
  2. ↑ «5TH Generation Fighters | Lockheed Martin». web.archive.org. ۲۰۱۰-۰۱-۰۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ ژانویه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۸.
  3. ↑ «Marines Declare F-35B Operational, But Is It Really Ready For Combat?». web.archive.org. ۲۰۱۸-۰۳-۰۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۸.
  4. ↑ «China's J-20 stealth fighter a giant leap forward in Asian arms race». web.archive.org. ۲۰۱۸-۰۲-۲۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۸.
  5. ↑ "Первый серийный истребитель Су-57 поступил в авиаполк Южного военного округа - ТАСС". TACC (به روسی). Retrieved 2023-04-18.
  6. ↑ Baker, 2018.
  7. ↑ «A Troubling Past: Air Force Fighter Acquisition since 1945*». web.archive.org. ۲۰۱۶-۱۲-۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۲۳.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ de Briganti, Giovanni (9 May 2012). "F-35 Reality Check Ten Years On – Part 1: 'Fifth-Generation' and Other Myths". Defense-aerospace.com. Archived from the original on 26 March 2013. Retrieved 21 September 2018.
  9. ↑ Neblett, Evan; Metheny, Mike; Liefsson, Leifur Thor (17 March 2003). "Canards" (PDF). AOE 4124 Configuration Aerodynamics. Virginia Tech. Archived (PDF) from the original on 4 March 2016. Retrieved 13 March 2016.
  10. ↑ McHale, John (1 May 2010). "F-35 avionics: an interview with the Joint Strike Fighter's director of mission systems and software". Military & Aerospace Electronics. 21 (5). Archived from the original on 1 January 2016. Retrieved 13 March 2016.
  11. ↑ Sherman, Ron (1 April 2006). "F-35 Electronic Warfare Suite: More Than Self-Protection". Avionics. Aviation Today. Archived from the original on 5 May 2016. Retrieved 13 March 2016.
  12. ↑ Aronstein, David C.; Hirschberg, Michael J.; Piccirillo, Albert C. (1998). Advanced Tactical Fighter to F-22 Raptor: Origins of the 21st Century Air Dominance Fighter. AIAA. p. 171. ISBN 1-56347-282-1. Archived from the original on 25 June 2016. Retrieved 13 March 2016.
  13. ↑ Johnson, Dani (19 February 2007). "Raptors arrive at Kadena". Air Force Link. U.S. Air Force. Archived from the original on 26 June 2010. Retrieved 9 May 2010.
  14. ↑ Drew, Christopher (1 November 2010). "Additional Costs Expected for Lockheed's F-35 Fighter". The New York Times. Archived from the original on 28 February 2018. Retrieved 24 February 2017.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ McHale, John (1 February 2010). "F-35 Joint Strike Fighter leverages COTS for avionics systems". Military & Aviation Electronics. 21 (2). Archived from the original on 21 September 2013. Retrieved 6 July 2013.
  16. ↑ Shalal-Esa, Andrea (4 December 2013). "Pentagon focused on weapons, data fusion as F-35 nears combat use". Reuters. Archived from the original on 26 January 2016. Retrieved 4 December 2013.
  17. ↑ Weir, Fred (29 January 2010). "Russia flexes military power with 'futuristic' fighter jet". The Christian Science Monitor. Archived from the original on 9 June 2010. Retrieved 13 June 2010.
  18. ↑ "Russia Starts Flight Tests Of Next-Gen Integrated Avionics Suite Of PAK-FA Fighter Jet". www.defenseworld.net. Digitalwriters Media Pvt. Ltd. 20 April 2017. Archived from the original on 20 April 2017. Retrieved 20 April 2017.
  19. ↑ "Источник: упавший в Хабаровском крае Су-57 самопроизвольно вошел в спираль" (به روسی). TASS. 25 December 2019. Retrieved 25 December 2019.
  20. ↑ Hennigan, W. J. (19 December 2011). "Fatal problems plague the U.S.' costliest fighter jet". Los Angeles Times. Archived from the original on 6 March 2016. Retrieved 13 March 2016.
  21. ↑ "United States Air Force Aircraft Accident Investigation Board Report" (PDF). Retrieved 26 October 2020.
  22. ↑ Flowers, Chelsea (11 July 2012). "An Inside Look at the F-35 Lightning II". U.S. Department of Defense. Archived from the original on 9 September 2013. Retrieved 21 August 2013.
  23. ↑ Bellamy, Woodrow, III (11 April 2014). "Wind River Powers F-35 Communications in Flight Test". Avionics. Aviation Today. Archived from the original on 13 April 2014. Retrieved 11 April 2014.
  24. ↑ Wells, Jane (13 May 2014). "The US jet fighter that can do it all—maybe". CNBC. Archived from the original on 28 September 2015. Retrieved 14 May 2014.
  25. ↑ Majumdar, Dave (13 February 2014). "Navy's UCLASS Could Be Air to Air Fighter". USNI News. U.S. Naval Institute. Archived from the original on 2 March 2014. Retrieved 14 May 2014.
  26. ↑ Thomas, Geoffrey (28 April 2014). "Stealth jet 'in class of its own'". The West Australian. Archived from the original on 28 April 2014. Retrieved 27 April 2014.
  27. ↑ Mehta, Aaron (13 October 2014). "The Difference Between 4th and 5th Gen EW". Defense News. Archived from the original on 14 October 2014. Retrieved 14 October 2014.
  28. ↑ "Shaping a New Con-ops: The Impact of the F-22 and F-35". Second Line of Defense. 5 November 2010. Archived from the original on 23 March 2016. Retrieved 13 March 2016.
  29. ↑ Clark, Colin (31 January 2011). "Scrap AWACS, JSTARS; Plough Dough Into F-35, Wynne Says". DoD Buzz. Military.com. Archived from the original on 3 February 2011. Retrieved 31 January 2011.
  30. ↑ Sweetman, Bill (30 November 2010). "Rivals Target JSF". Aviation Week. Defense Technology International. Archived from the original on 19 August 2016. Retrieved 13 March 2016.

حاذق دانشور، حسین، مجله پرواز، آبان و آذر ۱۳۸۹، سال بیستم، شماره ۱۷۲ و ۱۷۳ https://en.wikipedia.org/wiki/Shenyang_J-31 https://en.wikipedia.org/wiki/HAL_AMCA https://en.wikipedia.org/wiki/Sukhoi/HAL_FGFA https://en.wikipedia.org/wiki/Mitsubishi_ATD-X_Shinshin https://en.wikipedia.org/wiki/KAI_KF-X


برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=جنگنده_نسل_پنجم&oldid=39065140»