نیتروس اسید یا نیترو اسید (به انگلیسی: Nitrous acid) با فرمول شیمیایی HNO۲ یک ترکیب شیمیایی با شناسه پاب‌کم ۲۴۵۲۹ است. که جرم مولی آن ۴۷٫۰۱۳ g/mol می‌باشد. شکل ظاهری این ترکیب، محلول آبی کمرنگ است. این ماده دارای خواص اسیدی است[۱]. هم‌چنین می‌تواند در واکنش‌های اکسایش و کاهش نیز شرکت نماید.

نیترو اسید
Nitrous acid
شناساگرها
شماره ثبت سی‌ای‌اس ۷۷۸۲-۷۷-۶ ✔Y
پاب‌کم ۲۴۵۲۹ ✔Y
کم‌اسپایدر ۲۲۹۳۶ ✔Y
شمارهٔ ئی‌سی 231-963-7
KEGG C00088 N
MeSH Nitrous+acid
ChEBI CHEBI:25567 ✔Y
ChEMBL CHEMBL۱۱۶۱۶۸۱ ✔Y
983
3DMet B00022
جی‌مول-تصاویر سه بعدی Image 1
  • O=NO

  • InChI=1S/HNO2/c2-1-3/h(H,۲٬۳) ✔Y
    Key: IOVCWXUNBOPUCH-UHFFFAOYSA-N ✔Y

خصوصیات
فرمول مولکولی HNO2
جرم مولی 47.013 g/mol
شکل ظاهری Pale blue solution
چگالی Approx. 1 g/ml
دمای ذوب Only known in solution
اسیدی (pKa) 3.398
خطرات
شاخص ئی‌یو Not listed
نقطه اشتعال
ترکیبات مرتبط
دیگر آنیون‌ها نیتریک اسید
دیگر کاتیون‌ها سدیم نیتریت
پتاسیم نیتریت
نیتریت آمونیوم
ترکیبات مرتبط دی‌نیتروژن تری‌اکسید
به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa)
 N (بررسی) (چیست: ✔Y/N؟)
Infobox references

ساختار

ویرایش

در نیترو اسید، توالی اتمها به شکل HONO است و ساختار پیوندی آن به صورت H-O-N=O می‌باشد. نیتروژن دارای هیبریداسیون sp2 است و اتم‌های اکسیژن از هیبریداسیون sp3 استفاده می‌کنند[۲]. چرخش حول پیوند H-O در این مولکول موجب می‌شود صورت‌بندیهای مختلفی دیده شود که فرم ترانس از فرم سیس پایدارتر می‌باشد (به دلیل دافعهٔ کمتر ابر الکترونی پیوندهای H-O و N=O). به دلیل اختلاف الکترونگاتیوی بین اتم‌های پیوندی در این مولکول، و نیز به دلیل ساختار نامتقارن، مولکول نیترو اسید یک مولکول قطبی به شمار می‌آید.

خواص فیزیکی

ویرایش
 
آرایش لوویس نیترواسید

نیترو اسید دارای مولکولهای قطبی است؛ بنابراین نیروی بین این مولکول‌ها از جنس جاذبه‌های دوقطبی-دوقطبی می‌باشد. از طرفی با توجه به ساختار مولکول که توالی H-O-N در آن دیده می‌شود؛ اتم هیدروژن در مولکول نیترو اسید دارای کمبود الکترون (اندکی بار مثبت) است و می‌تواند با اکسیژنِ متصل به نیتروژن مولکول دیگر، پیوند هیدروژنی برقرار نماید. با توجه به موارد گفته‌شده، نیترو اسید به خوبی در آب و سایر حلالهای قطبی دیگر (با خاصیت یونیزه‌کنندگی بالا=ثابت دی‌الکتریک بالا) حل می‌شود.

خواص شیمیایی

ویرایش

خصلت اسیدی

ویرایش

نیترو اسید یک اسید ضعیف است و می‌تواند با از دست دادن یون هیدروژن (=پروتون) به یون نیتریت تبدیل شود:

HNO2→H++NO2-

بنابراین محلول نیترو اسید دارای pH (پی اچ) کم‌تر از 7 است.

اکسایش و کاهش

ویرایش

عدد اکسایش نیترژن در این ماده 3+ است؛ پس می‌تواند تا 5+ بالا رود و تا 3- پایین بیاید؛ بنابراین می‌توان نیترو اسید را به نیتریک اسید اکسید کرد یا آن را به مواد مختلف احیا نمود. چند نمونه از واکنش‌های مختلف را در زیر می‌بینید:

2HNO2+1O2→2HNO3

HNO2+ArNH2+H+→ArN2++2H2O

طرز تهیه

ویرایش

یکی از رایج‌ترین روش‌های تهیه (سنتز) این ماده، حل کردن دی‌نیتروژن تری‌اکسید (نیتروژن(III) اکسید) در آب است:

N2O3+H2O→2HNO2

NaNo2+ HCl

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. Chemistry; Charles E. Mortimer; Chap. 16
  2. Chemistry; Charles E. Mortimer; Chap. 8&9
  • «IUPAC GOLD BOOK». دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۲.