ویکی‌پدیا

نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران

یکی از نیروهای چهارگانه ارتش جمهوری اسلامی ایران

نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران یا نیروی زمینی ارتش ایران (به‌اختصار: نزاجا) مهم‌ترین نیروی زیرمجموعه ارتش جمهوری اسلامی ایران است، که به‌عنوان بزرگترین سازمان رزمی در نیروهای مسلح ایران محسوب می‌شود[۴][۵] و وظیفه حفظ حاکمیت ارضی و حفاظت از مرزهای سرزمینی ایران را برعهده دارد. پیشینه شکل‌گیری نیروی زمینی در ایران، به دوران مادها بازمی‌گردد و فرم کنونی نیروی زمینی در قالب یک ارتش کلاسیک، در دوره رضاشاه پهلوی تأسیس گردید[۶][۷] و در دوران محمدرضاشاه توسعه پیدا کرد.[۸] در حال حاضر سرتیپ کیومرث حیدری فرماندهی نیروی زمینی ارتش را برعهده دارد. ستاد فرماندهی نیروی زمینی ارتش در منطقه لویزان، در شمال‌شرقی تهران مستقر است.

نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران
نشان رسمی نزاجا


پرچم‌های نزاجا
فعال۱۳۰۰[۱] – تاکنون
کشور ایران
وفاداریایران
رستهارتش جمهوری اسلامی ایران
گونهنیروی زمینی
نقشحفظ تمامیت ارضی
اندازه۳۵۰٫۰۰۰ نفر
۳۵۰٫۰۰۰ نفر وظیفه[۲]
بخشی ازنیروهای مسلح ایران
ستادلویزان، تهران
نام(های) مستعارنزاجا
نوع لباس
سالگردها۲۹ فروردین
تجهیزات۴٫۰۰۰ عراده تانک
۳٫۸۹۴ دستگاه نفربر
۲٫۱۰۸ قبضه توپخانه کششی
۱٫۱۰۰ قبضه توپخانه خودکششی
۲٫۴۷۳ دستگاه راکت‌انداز
۸٫۵۰۰ دستگاه خودروی زره‌پوش
۱۵۰ فروند بالگرد[۳]
نبردهاجنگ جهانی دوم
جنگ ظفار
محاصره ابوموسی
جنگ ایران و عراق
جنگ داخلی کردستان عراق
جنگ داخلی سوریه
وبگاه
فرماندهان
فرماندهسرتیپ کیومرث حیدری
جانشین فرماندهسرتیپ نوذر نعمتی
معاون هماهنگ‌کنندهسرتیپ عباس فلاح
رژه یگان‌های نیروی زمینی ارتش ایران به‌مناسبت روز ارتش در سال ۱۳۹۳

پیشینه

مقالهٔ اصلی: تاریخ نظامی ایران

پیشینه تشکیل نیروی زمینی در ایران را می‌توان از لحاظ تاریخی با پیدایش مادها در سرزمین کنونی ایران، هم‌زمان دانست. در این دوران نیروی زمینی متشکل از دو گروه پیاده‌نظام و سواره نظام بوده‌اند. بعدها با شکل‌گیری پادشاهی هخامنشیان، این نیروها تحت فرماندهی یک نفر درآمد و رسته‌های پیاده، سواره، ارابه‌سواران، مهندسان، نفت‌اندازان، کارگزاران و گارد جاویدان شکل گرفت. در دوران پادشاهی اشکانی، اهمیت رسته سواران بیشتر گردید. در دوره ساسانیان پادگان‌هایی به‌صورت ثابت، ایجاد شد و هزینه نگهداری نیروها و مزد سربازان نیز توسط حکومت مرکزی پرداخت می‌گردید.

پس از حمله اعراب به ایران و فروپاشی پادشاهی ساسانی، امیران عرب نیروهایی از ایرانیان را در زیر فرمان خود داشتند و پس از مدتی همین نیروها، علم استقلال برافراشتند و در گوشه و کنار ایران حکومت‌هایی تشکیل دادند، که هر یک از آنها دارای ارتش مخصوص به خود بود. با روی کار آمدن پادشاهی صفویان، ارتش دارای سازمانی متشکل و هماهنگ‌تر شد و نیروی زمینی به ۴ دسته: سواران، پیادگان، توپ‌چیلر (توپخانه) و نسق‌چیلر (راهدار و راهبان سپاهیان) تقسیم شد و این سازماندهی تا زمان پادشاهی نادرشاه افشار ادامه داشت.

با کشته‌شدن نادرشاه افشار، آرامش و مرکزیت خاصی که او پدیدآورده بود، به یکباره از میان رفت و آشفتگی در ارتش، تا نخستین دهه از سدهٔ ۱۳ و آغاز فرمانروایی آقامحمدخان قاجار ادامه یافت. در دوره قاجاریه به همت عباس میرزا و پس از آن، با تدابیر امیر کبیر، سازمان ارتش بار دیگر به صورت منسجم و هماهنگ درآمد و سازمان ارتش ایران به ۱۰ تومان تقسیم شد، که هر تومان متشکل از ۴ تا ۱۱ فوج بود و فرماندهی هر فوج را نیز یک سرتیپ برعهده داشت. پس از شکست ایران از روسیه و تشکیل دیویزیون قزاق در ایران، به‌طور کلی نیروی زمینی ارتش را بخش‌های: قشون جنوب ایران، دیویزیون قزاق، بریگاد مرکزی، قوای داوطلب شرقی، ژاندارمری، امنیه و قوای مشابه، پلیس منظم، همچنین پلیس ایالات و ولایات تشکیل می‌دادند.[۹][۱۰]

دوران معاصر

در دوره حکومت رضاشاه، ایران به ۵ حوزه نظامی بزرگ تقسیم شد، که باید آن را مبدأ تشکیل نیروی زمینی ارتش، به صورت اصولی و به شکل امروزی آن دانست. این ۵ حوزه شامل لشکر مرکز، لشکر شمال‌غرب، لشکر شرق یا خراسان، لشکر جنوب و لشکر غرب می‌شد. سپس طی سال‌های ۱۳۱۴ تا ۱۳۲۰ تحولات اساسی دیگری در سازمان نیروی زمینی ارتش به وجود آمد و این سازمان شامل ۵ لشکر رزمی، ۴ تیپ مستقل، ۲ واحد توپخانه و ضدهوایی شد. در سال ۱۳۱۴ درجات نظامی نیز تعیین و اعلام گردید. در این زمان، مدارس مختلف نظامی مانند مدرسه دیویزیون (برای دیویزیون قزاق)، مدرسه نظام مشیرالدوله (برای بریگاد مرکزی)، مدارس افسیه و سوزافسیه (برای ژاندارمری و کلاس‌های بیطاری) که پیش‌تر در زمان قاجاریه تشکیل شده بودند، در یکدیگر ادغام شدند و برای نخستین بار، مؤسسه‌ای به نام مدارس نظام کل قشون ایجاد گردید، در طول سالهای بعد این مدارس به ۳ مدرسه جداگانه: مدرسه ابتدایی نظام، مدرسه متوسطه نظام و مدرسه عالی نظام تبدیل شدند، که نام این ۳ مدرسه نیز در سال ۱۳۱۴ به ترتیب به دبستان نظام، دبیرستان نظام و دانشکده افسری تغییر پیدا کرد.

در سالهای بعد، مقطع بالاتر آموزش عالی نظامی، بنام دافوس (دانشکده فرماندهی و ستاد) راه‌اندازی شد. در زمان پهلوی دوم به‌خصوص از ابتدای دهه ۱۳۵۰ سازمان نیروی زمینی با مستشاری آمریکایی‌ها، متشکل از لشکرها و چند تیپ مستقل طراحی شد، که یگان‌های آن شامل؛ ۴ لشکر و ۲ تیپ مستقل زرهی، ۶ لشکر و ۲ تیپ مستقل پیاده، ۲ لشکر و ۵ تیپ مستقل تکاور، ۳ تیپ مکانیزه، ۴ تیپ مهندسی رزمی و ۵ پایگاه هوانیروز بود. این نیروی نظامی در ایران قدیمی‌ترین، بزرگ‌ترین و ارشدترین نیروی نظامی می‌باشد.

سازمان

ساختار و ترکیب نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران بدین‌گونه است:[۱۱][۱۲]

تغییرات ساختاری

بعد از وقوع انقلاب، در جمهوری اسلامی نیز سازمان نیروی زمینی ارتش حفظ شد، ولی در سالهای ابتدایی انقلاب، به دلیل پاکسازی از پرسنل وابسته به حاکمیت پهلوی، اعمال سیاست‌های نادرست و در پی آن، کودتای نوژه، کادر انسانی فرماندهان افسران، دستخوش آسیب‌های شدید و نابسامانی فراوان شد. نیروی زمینی ارتش در سرکوب شورش‌های کردستان، گنبد و بلوچستان، با همین ساختار ناقص شرکت داشت. در طول جنگ ایران و عراق نیز این نیرو به صورت مؤثر، با تمام پتانسیل موجود، در عملیات‌ها بکار گرفته شد.

اِعمال تغییرات طرح ثامن، سازمان رزم عملیاتی نیروی زمینی ارتش را تغییر داد. نیروی زمینی در حال حاضر بنا به تغییر تهدیدات و لزوم استراتژی جدید نظامی، تغییر ساختاری داده و بر طبق طرح ثامن، لشکرها از سازمان رزم حذف شده و بجایشان تیپ‌های مستقل هجومی چابک تحت عناوین زیر به‌وجود آمد:

  • متحرک هجومی
  • واکنش سریع و نیروی مخصوص
  • زرهی و مکانیزه

تاکنون ۴۴ تیپ، در قالب چند قرارگاه منطقه‌ای تشکیل داده شده‌است؛ که این قرارگاه‌های مناطق جغرافیایی شامل؛ شمال‌غرب، غرب، جنوب‌غرب، شمال‌شرق، جنوب‌شرق و مرکز را شامل می‌شوند.

۷ پایگاه هوانیروز

  • پایگاه رزمی تبریز
  • پایگاه رزمی کرمانشاه
  • پایگاه رزمی مسجدسلیمان
  • پایگاه رزمی کرمان
  • پایگاه رزمی مشهد
  • پایگاه آبیکِ قزوین
  • پایگاه پشتیبانی آموزشی اصفهان

همچنین گردان‌های پهپادی و راکت‌انداز.[۹]

نیروی انسانی

علاوه بر افسران و درجه‌داران کادر نزاجا، قسمت عمده نیروی زمینی ارتش، پرسنل وظیفه می‌باشند، که در رسته‌های رزمی، پشتیبانی و خدمات حضور دارند. دانشگاه افسری امام علی سالیانه تربیت افسران کادر نزاجا را بعهده دارد. همچنین دانشگاه فرماندهی و ستاد (دافوس) تربیت امیران عالیرتبه را انجام می‌دهد. سربازان یا درجه‌داران و افسران وظیفه، بعد از طی دوره آموزشی، بسته به رشته تحصیلی یا تخصص، تقسیم‌بندی و به رسته‌ها و یگان‌های نیروی زمینی معرفی می‌شوند، که شامل:

  • مرکز آموزش بهداری
  • مرکز آموزش علوم فنون پیاده مکانیزه شیراز
  • مرکز آموزش زرهی شیراز
  • مرکز آموزش تکاوری لشگرک
  • مرکز آموزش توپخانه اصفهان
  • مرکز آموزش توپخانه شهرضا
  • دانشکده پدافند هوایی شاهین‌شهر
  • مرکز آموزش مخابرات
  • مرکز آموزش پشتیبانی
  • مرکز آموزش عقیدتی سیاسی

به‌طور کلی تقسیم‌بندی وظیفه‌ها در این مراکز، به تفکیک تخصص رشته تحصیلی، در دوره کارشناسی و کاردانی می‌باشد.

  • سپاه یا قرارگاه منطقه‌ای بین ۷۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ نفر
  • لشکر بین ۲۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰ نفر (در نزاجا نیست)
  • تیپ بین ۵۰۰۰ تا ۹۰۰۰ تن
  • هنگ بین ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر (در نزاجا نیست)
  • گردان بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر
  • گروهان بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ نفر
  • گروه بین ۶۰ تا ۱۰۰ نفر
  • دسته بین ۲۰ تا ۶۰ نفر
  • جوخه بین ۸ تا ۲۰ نفر
  • بند بین ۳ تا ۸ نفر نیرو دارد.

در ارتش ایران بالاتر از درجه سرلشکری وجود ندارد، ولی در آیین‌نامه انضباطی نیروهای مسلح ایران، ارتشبد بالاترین درجه است و سرلشکر بالاترین درجه فعال برای یک نظامی در نیروهای مسلح ایران بعد از وقوع انقلاب می‌باشد. تاکنون به سه نفر از کشته‌شدگان در نبرد، که دارای درجه سرلشکری بودند، درجه سپهبدی اعطا شده‌است.

قرارگاه‌های منطقه‌ای

 
محل استقرار قرارگاه‌های منطقه‌ای نیروی زمینی ارتش ایران

قرارگاه‌های نیروی زمینی ارتش (در واقع هر قرارگاه منطقه‌ای در عمل یک سپاه راه‌کنشی است، که اغلب از ۱ لشکر پیاده، ۱ لشکر زرهی، ۱ پایگاه هوانیروز، ۱ مرکز فرماندهی آماد و پشتیبانی، چند بیمارستان، چند گروه مهندسی رزمی، ۱ گروه توپخانه وجود دارد) به‌صورت پنج منطقهٔ جغرافیایی تقسیم شده‌اند و نکته قابل توجه این است فرمانده این قرارگاه نه فقط نفر اول نیروی زمینی ارتش در این استان‌ها بلکه نقش فرمانده ارشد و کل ارتش را در آن منطقه (چند استان) دارا می‌باشد.

تجهیزات

همچنین ببینید: تجهیزات نیروی زمینی ارتش ایران
 
نشان‌وارهٔ سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نزاجا

وجود تانک‌های پیشرفته بومی کرار و ذوالفقار، تی-۷۲ روسی، چیفتن و خانواده تانک‌های پاتون، توپ‌های کششی و خودکششی ۱۵۵ میلیمتری، ۱۲۲ میلیمتری، ۱۳۰ میلیمتری، ۱۰۵ میلیمتری، ۱۷۰ میلیمتری، ۱۷۵ میلیمتری و ۲۰۳ میلیمتری ساخت کره شمالی، چینی، آمریکایی و کانادایی؛ راکت‌اندازهای روسی ب‌ام-۲۱ گراد، راکت‌اندازهای ۲۴۰ میلیمتری و ۳۳۳ میلیمتری، راکت‌های نازعات و زلزال ۲، نفربر زره‌پوش‌های بی‌ام‌پی، همچنین سامانه موشکی ضدتانک دهلاویه و توفان، ضدبالگرد دوش‌پرتاب میثاق، آرپی‌جی، توپ ضدهوایی، خمپاره‌اندازهای ۶۰ میلیمتری، ۸۱ میلیمتری و ۱۲۰ میلیمتری، تیربارهای تهاجمی پی‌کا و ام‌ژ-۳ و تیربارهای سنگین دوشکا و ام۲ برونینگ، تفنگ انفرادی ژ-۳، نمونه‌هایی از تجهیزات مورد استفاده نیروی زمینی ارتش می‌باشند.[۱۳]

هوانیروز

هواپیمایی نیروی زمینی ارتش (به‌اختصار: هوانیروز) یگان پشتیبانی هوایی و جابجایی نیروی زمینی ارتش است، که دارای ۶ پایگاه رزمی در شهرهای کرمانشاه، مسجدسلیمان، تبریز، کرمان، مشهد و آبیک می‌باشد، که پایگاه پشتیبانی در اصفهان و قرارگاه فرماندهی آن در تهران مستقر می‌باشد. هم‌اکنون سرتیپ یوسف قربانی فرماندهی هوانیروز را برعهده دارد. بالگردهای تهاجمی کبرا، ترابری شینوک، پشتیبانی بل ۲۱۴، ستون فقرات هوانیروز ارتش را تشکیل می‌دهند.

فرماندهان

مقالهٔ اصلی: فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران

فرمانده نیروی زمینی ارتش، به پیشنهاد فرمانده کل ارتش و با حکم فرمانده کل قوا (رهبر جمهوری اسلامی) منصوب می‌شود و در سلسله مراتب نظامی، به ترتیب زیرمجموعه فرمانده کل نیروهای مسلح و فرمانده کل ارتش می‌باشد. در حال حاضر سرتیپ کیومرث حیدری فرماندهی نیروی زمینی ارتش را برعهده دارد. ستاد فرماندهی نیروی زمینی ارتش، در منطقه لویزان، در شمال‌شرقی تهران مستقر می‌باشد.

فرماندهان نیروی زمینی ارتش، از ابتدای شکل‌گیری در سال ۱۳۳۴ تاکنون (درجه‌ها مربوط به زمان تصدی می‌باشد):[۱۴]

مراکز آموزش

نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران دارای ۸ مرکز آموزش جهت آموزش و تربیت سربازان، درجه‌داران، افسران وظیفه و کادر به علاوه یک دانشگاه جهت آموزش افسران کادر می‌باشد:[۱۵]

نقش در سرکوب اعتراض‌ها

در اسفند ماه ۱۳۹۹ سرتیپ کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش در مصاحبه‌ای که توسط وبگاه رسمی سید علی خامنه‌ای؛ رهبر جمهوری اسلامی ایران منتشر شد، به نقش نیروی زمینی ارتش در سرکوب اعتراض‌ها در سال ۹۷ اذعان کرد.[۱۶][۱۷][۱۸]

جستارهای وابسته

منابع

  1. ↑ «تشکیل قشون متحدالشکل».[پیوند مرده]
  2. ↑ «امیر حیدری: آمریکا با اقدام علیه سپاه امنیت نیروهای خود را برای همیشه به خطر انداخت». خبرگزاری تسنیم. ۱۳۹۸-۰۱-۲۳. دریافت‌شده در ۱۳۹۸-۰۳-۲۱.
  3. ↑ «رتبه نظامی ایران در سال ۲۰۲۱». globalfirepower.com.
  4. ↑ "Iranian Armed Forces" (PDF). CSIS. 25 July 2006. p. 14. Archived from the original (PDF) on 12 June 2009. Retrieved 5 January 2020.
  5. ↑ "How big is Iran's military?". Reuters. 28 September 2009. Retrieved 7 April 2013.
  6. ↑ «تاریخچه تشکیل نیروی زمینی در ایران». ارتش جمهوری اسلامی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۰.
  7. ↑ Richard A. Gabriel, ed. (27 September 1983), Fighting Armies: Antagonists in the Middle East - A Combat Assessment, Greenwood Press, ISBN 978-0-313-23904-5 - includes army order of battle of 1978−79.
  8. ↑ Library of Congress Country Studies, Armed Forces: Historical Background, 1987
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ پورتال ارتش جمهوری اسلامی ایران بایگانی‌شده در ۱۶ مارس ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine، بازدید ۱۵ آوریل ۲۰۱۰
  10. ↑ Karsh, Efraim (25 April 2002). The Iran–Iraq War: 1980–1988. Osprey Publishing. pp. 1–8, 12–16, 19–82. ISBN 978-1-84176-371-2.
  11. ↑ «آشنایی با تاریخچه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران». همشهری آنلاین. ۲۰۱۲-۰۴-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۰۱.
  12. ↑ «آشنایی با ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران». همشهری آنلاین. ۲۰۱۳-۰۶-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۰۱.
  13. ↑ «پروژه‌های سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نزاجا دانشجو محور است». خبرگزاری دانشجو. ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۵. ۵۱۰۰۶۳. دریافت‌شده در ۱۸ مرداد ۱۳۹۷.
  14. ↑ «با تمامی فرماندهان ارتش آشنا شوید + جدول». خبرآنلاین. ۲۰۱۷-۰۹-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۰۱.
  15. ↑ «آشنایی با مراکز آموزش وظیفه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران». پورتال اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیه ۲۰۲۰.
  16. ↑ «افشای حضور ارتش ایران در برخورد با اعتراضات». BBC News فارسی. ۲۰۲۱-۰۳-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۱۲.
  17. ↑ «یک فرمانده ارشد به مشارکت ارتش ایران در سرکوب اعتراضات مردمی اذعان کرد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۱۲.
  18. ↑ «کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی: ارتش در سرکوب اعتراضات و ناآرامی‌ها نقش مؤثری داشت». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۱-۰۳-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۱۲.[پیوند مرده]

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=نیروی_زمینی_ارتش_جمهوری_اسلامی_ایران&oldid=37627383»