هما دارابی
هما دارابی (۲۶ دی ۱۳۱۸ – ۳ اسفند ۱۳۷۲) متخصص پزشکی کودکان و روان‌پزشک ایرانی بود که در اعتراض به حجاب اجباری در میدان تجریش تهران اقدام به خودسوزی کرد.[۵][۶]
| هما دارابی | |
|---|---|
 | |
| زادهٔ | ۲۶ دی ۱۳۱۸ تهران |
| درگذشت | ۳ اسفند ۱۳۷۲ (۵۴ سال) تهران |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات | دکتری |
| پیشه | پزشک، روان‌پزشک |
| شناخته‌شده برای | خودسوزی در اعتراض به حجاب اجباری[۱] |
| حزب سیاسی | حزب ملت ایران |
| همسر(ها) | منوچهر کیهانی[۲] |
| فرزندان | آناهیتا کیهانی، ساکومه کیهانی[۳] |
| والدین |
|
| خویشاوندان | پروین دارابی (خواهر) |
مبارزه دانشجوییویرایش
هما دارابی در ۲۶ دی ۱۳۱۸ در تهران زاده شد. او از سال ۱۳۳۸ همزمان با ورود به دانشکده پزشکی عضو جبهه ملی ایران و حزب ملت ایران شد و در ۱۶ آذر ۱۳۴۰ در مراسم بزرگداشت کشته‌شدگان ۱۶ آذر سخنرانی کرد.[۵] دارابی به همراه پروانه فروهر سازمان زنان جبهه ملی را تشکیل داد و در کنگره اول جبهه ملی در بهمن ۱۳۴۱ شرکت و سخنرانی کرد.[۷]
هما دارابی از دانشجویان مبارز جنبش دانشجویی سال ۱۳۳۹ بود و به‌عنوان یکی از سرشناس‌ترین دانشجویان و یکی از اصلی‌ترین مبارزان به زندان افتاد. او در همه رویدادهایی که به انقلاب انجامید حضوری کوشا و صمیمانه داشت.[۵]
کار و کنش فرهنگیویرایش
هما دارابی پس از پایان تحصیلاتی پزشکی در دانشگاه تهران به روستای بهمنی در شمال ایران رفت و برای دو سال به عنوان پزشک به مردم آن منطقه خدمت کرد. سپس در سال ۱۳۴۶ به همراه همسرش منوچهر کیهانی از اعضای حزب ملت ایران برای ادامه تحصیلات به آمریکا رفت. او پس از گذراندن دوره تخصصی بیماری‌های کودکان و روانپزشکی و دریافت پروانه پزشکی از سه در سال ۱۳۵۳ به ایران برگشت و در این سال‌ها در نشریاتی مانند فردوسی درباره حقوق زنان و کودکان مطلب می‌نوشت.[۵][۲][۸]
هما دارابی در اسفند ۱۳۴۹ در اعتراض به منوچهر اقبال، رئیس وقت دانشگاه تهران و به جرم آتش زدن اتومبیل او همراه با فریدون تقی‌زاده دستگیر و برای چند هفته بازداشت شد.[۵]
هما دارابی رابطه نزدیکی با محمد مصدق داشت و برای دیدار با او به روستای احمدآباد می‌رفت.[۵]
پس از انقلابویرایش
هما دارابی که در همه تظاهرات و اعتراضات منجر به پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ شرکت می‌کرد در اوایل پیروزی انقلاب همراه با دیگر زنان در دیداری با ابوالحسن بنی صدر، رییس جمهور وقت، به فشارها و برخوردها اعتراض کرد.[۵]
در این سال‌ها با تلاش او بخش روان‌شناسی و گفتاردرمانی بیمارستان روانپزشکی «شهید سهامی» راه اندازی شد و همزمان به عضویت گروه آموزش تخصصی روانپزشکی مجتمع آموزشی و پژوهشی وزارت بهداری درآمد و مدیریت گروه روانپزشکی دانشگاه شهید بهشتی را نیز برعهده گرفت.[۵]
برکناری از کار و دانشگاهویرایش
در سال تحصیلی ۱۳۷۰-۱۳۶۹ و با افزایش سخت‌گیری‌ها در بحث پوشش و حجاب او را برخلاف نص صریح قانون به دلیل بدحجابی و با عنوان «عدم رعایت شئونات» از استادی برکنار کردند.[۵] مطب او نیز تعطیل شد.[۲] در مدتی که هما دارابی از کار و درس محروم شده بود در مطب خصوصی خودش کار می‌کرد. اما به دلیل افسردگی شدید توانایی ادامه کار در آن مطب را نیز نیافت. با پیگیری‌های خودش و همسرش دیوان عدالت اداری ممنوعیت کار وی را لغو کرد اما آن نیز کمکی به وضعیت وی نکرد.[۵]
خودکشیویرایش
هما دارابی به عنوان یک فعال اجتماعی و سیاسی بسیار امید داشت که انقلاب به تحول مثبتی بینجامد اما از مسائلی که می‌دید سرخورده شد. طوریکه و بارها خودکشی کرد اما نجات داده شد. او از وضعیتی که پیش آمده بود ناخشنود بود و سرانجام نتوانست بپذیرد آن‌همه تلاش و مبارزه به چیزی انجامید که داشت اتفاق می‌افتاد. به ویژه تضییع حقوق زنان و حجابی که به‌اجبار بر سر زنان نشست برای او قابل قبول نبود.[۵] تا اینکه او در ۲ اسفند ۱۳۷۲ در اعتراض به حجاب اجباری در میدان تجریش خود را به آتش کشید[۹][۱۰][۵] و در بامداد سوم اسفند بر اثر شدت سوختگی درگذشت.[۵]
پروین دارابی، خواهر هما در آمریکا[۹] اقدام به نوشتن کتاب خشم علیه حجاب: زندگی و مرگ شجاعانه یک مخالف اسلام نمود.[۱۱]
مراسم درگذشتویرایش
حزب ملت ایران و اعضای جبهه ملی و همچنین خانواده او اعلامیه‌هایی برای مراسم درگذشت او به روزنامه‌ها دادند که روزنامه کیهان از انتشار آن سر باز زد اما در روزنامه اطلاعات منتشر شد. مردم زیادی در مراسم او حضور یافتند.[۵]
بازتاب رسانه‌ایویرایش
خبر درگذشت هما دارابی در رسانه‌های داخل ایران بازتاب گسترده‌ای نیافت اما در رسانه‌های انگلیسی زبان و فارسی زبان خارجی به صورت گسترده‌ای به آن توجه شد. روزنامه کیهان به این توجه، اعتراض کرد.[۵]
جستارهای وابستهویرایش
منابعویرایش
- ↑ «خودسوزی دکتر هما دارابی در اعتراض به حجاب اسلامی/رویدادهای مهم سال ۱۳۷۲».
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ شهاب میرزایی (۵ اسفند ۱۳۹۷). «اعتراض به حجاب اجباری؛ خودسوزی هما دارابی، 'تصویری که آدم را رها نمی‌کند'». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۲۲.
- ↑ روزنامۀ اطلاعات (۴ اسفند ۱۳۷۲). «آگهی مجلس ترحیم». روزنامۀ اطلاعات.
- ↑ حزب ملت ایران (۱۳ مهر ۱۳۸۶). «آگهی ترحیم عشرت دستیار». حزب ملت ایران.
- ↑ ۵٫۰۰ ۵٫۰۱ ۵٫۰۲ ۵٫۰۳ ۵٫۰۴ ۵٫۰۵ ۵٫۰۶ ۵٫۰۷ ۵٫۰۸ ۵٫۰۹ ۵٫۱۰ ۵٫۱۱ ۵٫۱۲ ۵٫۱۳ ۵٫۱۴ «هما دارابی؛ زنی که در آتش شئونات اسلامی سوخت». رادیو زمانه. فرشته قاضی. ۱۰ بهمن ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۰۳.
- ↑ شهاب میرزایی (۲۴ مهر ۱۴۰۱). «اعتراض به حجاب اجباری سی سال پیش؛ خودسوزی هما دارابی، 'انقلاب و ظلم مضاعف بر زنان '». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۴.
- ↑ «به یاد زنده‌یاد دکتر هما دارابی و به مناسبت سالروز خودسوزی او». تارنمای میلیون ایران. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۲۶.
- ↑ «یادبود مرگ هما دارابی در شبکه‌های اجتماعی؛ زنی که در اعتراض به حجاب اجباری خود را به آتش کشید». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۲۴.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ Martha Shelley (Fall 1994). "A Sacrificial Light: Self-Immolation in Tajrish Square, Tehran". On The Issues Magazine (به انگلیسی). Retrieved 2019-01-26.
- ↑ «هما دارابی، استادی که در اعتراض به حجاب اجباری خود را آتش زد». توانا. ۲۰۱۵-۱۰-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۲۵.
- ↑ Darabi, Parvin; Thomson, Romin P (1999). Rage against the veil: the courageous life and death of an Islamic dissident (به انگلیسی). Amherst, N.Y. : Prometheus Books.