هواداران باشگاه فوتبال استقلال تهران

باشگاه فوتبال استقلال تهران از همان ابتدای شکل‌گیری‌اش در سال[۱] ۱۳۲۴ دارای هواداران زیادی بود به گونه‌ای که یکی از سه باشگاه پرطرفدار تهرانی بوده است و هم اکنون نیز پرطرفدارترین تیم ایران است. در جامعه ایران هواداران استقلال را به استقلالی می‌شناسند. معمولاً هواداران فوتبال در ایران به دو دسته هواداران استقلال و پرسپولیس تقسیم می‌شوند و سؤال آبیته؟ یا قرمزته؟ یک سؤال معمول بین هواداران فوتبال ایرانی است.[۲] هواداران تیم پرسپولیس از رقبای اصلی هواداران استقلال تهران می‌باشند.[۳]

تشویق ایسلندی هواداران و بازیکنان استقلال، که اولین بار در ایران توسط هواداران استقلال به اجرا درآمد.[نیازمند منبع] مبتکر این نوع تشویق، هواداران تیم ملی فوتبال ایسلند هستند.

پیشینه

ویرایش

نخستین دسته‌های هواداران باشگاه استقلال از میانه‌های دهه ۱۳۲۰ شکل گرفتند، با انحلال تیم توفان که پرتماشاگرترین تیم زمان خود بود، طرفداران فوتبال به تیم‌های نوپا از جمله دوچرخه‌سواران متمایل شدند[۴] و طرفداران فوتبال در تهران بین سه تیم تاج، دارایی و بعدها شاهین پخش شدند. از آن پس نیز باشگاه همواره طرفداران خود را داشته است.

جمعیت‌شناسی

ویرایش
 
هواداران باشگاه استقلال در ورزشگاه یادگار امام شهر قم در بازی با تیم صبا

بر اساس یک پژوهش که در سال ۱۳۹۰ بر روی یک جامعه آماری هواداران استقلال و پرسپولیس با هدف تقسیم هواداران بر اساس متغیرهای جمعیت‌شناختی، جغرافیایی و وفاداری بود انجام شد،[۵] مشخص گردید که هواداران ۱۶ تا ۲۴ سال با ۶۸/۸ درصد بیشترین درصد هواداران استقلال را تشکیل می‌دهند و هواداران ۴۵ تا ۵۴ ساله با ۰/۹ درصد کمترین درصد هواداران را تشکیل می‌دهند. همچنین در تقسیم‌بندی بر اساس محل سکونت، ۶۱/۶ درصد هواداران استقلال ساکن تهران، البرز و سایر شهرستان‌های تهران هستند و ۳۸/۴ درصد ساکن سایر استان‌های ایران هستند. با استفاده از جدول متقاطع نشان داده شد که ۹۳/۸ درصد هواداران باشگاه استقلال در گروه دارای وفاداری پنهان؛ ۳/۵ درصد هواداران باشگاه استقلال در گروه دارای وفاداری پایین؛ ۲/۷ درصد در گروه دارای وفاداری زیاد قرار داشتند؛ و هیچ‌کدام یک از آن‌ها در گروه دارای وفاداری جعلی نبوده‌اند. در نهایت، مقایسه وفاداری هواداران دو تیم نشان داد که بین وفاداری نگرشی هواداران دو باشگاه استقلال و پرسپولیس تفاوت معنی داری وجود ندارد.

بانوان

ویرایش
 
بانوان هوادار استقلال در حال تماشای تمرین این تیم.

بانوان تاجی

ویرایش

تیم فوتبال استقلال از همان ابتدا دارای هواداران بانوی زیادی بود، دختربچه‌ها و جوانانی که رفته رفته و با گذر سالها و دهه‌ها، اکنون به زمان میانسالی و کهن‌سالی خود رسیده و هنوز هم طرفدار دوآتشه و اصیل این تیم هستند، و با عشق و علاقه فراوان اخبار و مسابقات تیم محبوبشان را دنبال و تماشا می‌کنند و با بردهایش خوشحالی و جشن و سرور براه می‌اندازند و با باختهایش اشک می‌ریزند. بدون شک دختران و زنان استقلالی (تاجی) بخشی مهم از تاریخ و هویت باشکوه و با اصالت باشگاه استقلال ایران هستند. و درهمه حال وفاداری خودرا حفظ و روی نام تیم فوتبال استقلال تعصب مثال زدنی دارند.

بانوان هوادار تاجی از همه قشرها و شهرهای جامعه و حتی ایرانیان ساکن خارج از کشور تشکیل می‌شود؛ و در کنار مردم عادی، هنرمندان و ورزشکاران و چهره‌های مشهور و محبوب فراوانی هوادار تیم فوتبال استقلال تهران و آبی دل هستند. از جمله لیلا حاتمی، هدیه تهرانی، نیکی کریمی، مارال فرجاد، شیلا خداداد، باران کوثری، هستی مهدوی فر، حمیده عباسعلی، سارا خادم‌الشریعه، متین ستوده، نرگس محمدی، سحر قریشی، فاطمه معتمدآریا، ماهایا پطروسیان، رخشان بنی‌اعتماد و…

رویارویی‌ها

ویرایش

رویارویی تاریخی هواداران تاج (نام استقلال تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷) با هواداران تیم شاهین بود. این دو تیم در کنار تیم دارایی سه تیم قدرتمند و پرطرفدار تهران بودند و بازی‌های رو در روی آن‌ها معمولاً در تعیین قهرمان آن سال جام باشگاه‌های تهران تأثیرگذار بود. همچنین به دلیل خاستگاه‌های متفاوت دو تیم تاج و شاهین[۶] بازی‌های این دو تیم معمولاً با حواشی و جنجال‌های فراوانی همراه بود به گونه‌ای که دیدار این دو تیم چندین بار نیمه کاره رها شد و کار به زد و خورد هواداران دو تیم در بیرون از ورزشگاه امجدیه کشیده شد.

هم‌اکنون رویارویی اصلی هواداران استقلال با هواداران دیگر تیم تهرانی یعنی پرسپولیس است. این دو تیم که برگزارکننده شهرآورد تهران هستند و بخش عمده افتخارات باشگاهی فوتبال ایران را از آن خود کرده‌اند و تنها تیم‌های دارای هوادار در شهر تهران هستند. رویارویی دو تیم که به دربی سرخ آبی نیز معروف است حداقل سالی دو مرتبه و در لیگ سراسری ایران برگزار می‌شود. این بازی با حساسیت زیادی دنبال می‌شود به گونه‌ای که تا به حال دو بار به دلیل هجوم هواداران پرسپولیس به زمین[۷][۸] و درگیری آن‌ها با هواداران استقلال نیمه‌تمام مانده است. همچنین به دلیل روش‌های سنتی فروش بلیت هواداران دو تیم از ساعت‌ها قبل و حتی شب قبل از برگزاری بازی در اطراف ورزشگاه آزادی تجمع می‌کنند که این مسئله خود باعث در بعضی مواقع باعث درگیری‌هایی میان هواداران دو تیم نیز می‌شود. بعد از اتمام مسابقه نیز اوباش هوادار دو تیم با هم درگیر می‌شوند یا به ناوگان حمل و نقل عمومی شهر تهران آسیب وارد می‌کنند.[۳][۹]

از دهه ۱۳۸۰ و با قدرت گرفتن تیم‌های سپاهان اصفهان و فولاد خوزستان و بازگشت تیم تراکتورسازی تبریز به سطح برتر و خارج شدن فوتبال ایران از حالت دو قطبی، رقابت‌های سه تیم استقلال و سپاهان استقلال و فولاد و استقلال و تراکتورسازی و به دنبال آن هواداران استقلال با هواداران این سه تیم نیز با حساسیت ویژه‌ای دنبال می‌شود.

آمارها و رکوردها

ویرایش
 
دیدار استقلال و برق شیراز، پرتماشاگرترین بازی تاریخ لیگ برتر ایران

باشگاه استقلال به مدد حضور پرشمار هوادارانش در میان آمارها و رکوردهای فوتبال ایران و آسیا حضور خوبی دارد، برای مثال بازی فینال جام باشگاه‌های آسیا در فصل ۹۹–۱۹۹۸ که در ورزشگاه آزادی تهران و در مقابل باشگاه جوبیلو ایواتا ژاپن برگزار شد، با حضور ۱۲۱ هزار نفر، پرتماشاگرترین بازی تاریخ جام باشگاه‌های آسیا و از پرتماشاگرترین بازی‌های تاریخ فوتبال ایران بوده است.[۱۰] این در حالی‌ست که در آن روز حدود ۵۰ هزار نفر از هواداران استقلال نتوانستند راهی به ورزشگاه یابند و به خانه‌هایشان برگشتند.[۱۱]

همچنین در بازی پایانی پنجمین دوره لیگ برتر و در مقابل برق شیراز که به پیروزی ۴ بر ۱ استقلال و قهرمانی این تیم منجر شد، تعداد ۱۱۰ هزار نفر از هواداران استقلال برای دیدن این بازی به ورزشگاه رفتند[۱۲] و حدود ۱۰ هزار نفر از هواداران نیز نتوانستند وارد ورزشگاه شوند.[۱۳] این بازی پرتماشاگرترین بازی تاریخ لیگ برتر ایران می‌باشد.

باشگاه استقلال به مدد حضور پرشمار تماشاگرانش رکورد میانگین تعداد تماشاگران در بازی‌های خانگی در لیگ قهرمانان آسیا در فصل‌های ۲۰۱۰، ۲۰۱۱، ۲۰۱۳ و ۲۰۱۷[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷] و رکورد تعداد تماشاگران در بازی‌های خانگی در تمام ادوار لیگ قهرمانان آسیا را از آن خود کرده است.[۱۶]

نمادها

ویرایش

نماد هواداران استقلال جز رنگ آبی، تاج "۲ستاره" عدد "۴" است. عدد ۴ مرتبط به شهرآورد‌ها ۶۹ تا ۷۲ تهران است که استقلال با نتایج "۰–۱" "۰–۱" "۰–۲" "۰–۳" چهار بار پشت سر هم تیم پرسپولیس را شکست می‌دهد، استقلال تنها تیم هست که در شهرآورد تهران ۴ بار پشت سر هم رقیب خود را شکست داده است. همچنین عدد ۴ اشاره به ۴ بار راه یافتن باشگاه استقلال به فینال جام باشگاه آسیا در سال‌ها "۱۹۷۰" "۱۹۹۰" "۱۹۹۱" "۱۹۹۹" است.

شعارها و ترانه‌ها

ویرایش

ترانه‌های فراوانی توسط خواننده‌های هوادار استقلال و به طرفداری از این تیم سروده و اجرا شده‌اند که از میان آن‌ها می‌توان به ترانه آبی با صدای رضا یزدانی،[۱۸] سرود رسمی تیم استقلال با صدای بابک جهانبخش،[۱۹] ترانه استقلال با صدای سعید عرب[۲۰] و ترانه استقلال با صدای علی دانیال[۲۱] اشاره کرد؛ و همچنین شعارهایی که توسط تماشاچیان در ورزشگاه‌ها هنگام بازی این تیم سر می‌دهند بسیار زیاد است و از بین آنها می‌توان به شعار: استقلال سرور پرسپولیسه…، یه افتخار تو آسیاس سرور پرسپولیسیاس…، استقلال قهرمان میشه خدا میدونه که حقشه به لطف یزدان و بچه‌ها استقلال قهرمان میشه استقلال قهرمان میشه لالالای لای لالای لالای…، این اس اس منه دوسش دارم خیلی زیاد قهرمانی بهش میاد…، حمله حمله حمله استقلال کوبنده…، اس اس چیکارش میکنه سوراخ سوراخش میکنه…، اشاره کرد.

هواداران مشهور

ویرایش

خاندان سلطنتی

ویرایش

هنرمندان سینما و تلویزیون

ویرایش

نوازندگان و خوانندگان

ویرایش

ورزشکاران

ویرایش

سیاستمداران

ویرایش

جنبش خیزش ۱۴۰۱ ایران

ویرایش

جستارهای وابسته

ویرایش

پیوند به بیرون

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. «Iran - List of Foundation Dates». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  2. عادل فردوسی‌پور (۳۰ مهر ۱۳۸۷). «فوتبال ایران به قلم "فردوسی پور" در WorldSoccer». ایسنا.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ FIFA.com. «The Club - FIFA.com» (به انگلیسی). بایگانی‌شده از اصلی در ۱ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  4. «تماشاگردارهای غیرسرخابی فوتبال تهران». ورزش سه. ۲۰ خرداد ۱۳۹۴.
  5. سمانه سقاء (1390). "تقسیم‌بندی هواداران باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس بر اساس متغیرهای جمعیت شناختی، جغرافیایی و وفاداری". پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (به انگلیسی). Archived from the original on 12 January 2018. Retrieved 2017-12-09.
  6. «همشهری ورزشی | اصغر تهرانی و تاج ابوالحسن!». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  7. www.dotech.ir. «آن مجهول‌الهویهٔ دوست‌داشتنی؛ وقتی دربی آبان، امجدیه را به خاک و خون کشید!». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  8. «اختصاصی/ ویدیوی درگیری قلعه نویی و محرمی و هواداران در جنجالی‌ترین دربی تاریخ». وبسایت رسمی برنامه نود. ۳۰ آبان ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۷.
  9. "Football, blood and war | Sport | The Observer" (به انگلیسی). Retrieved 2017-12-09.
  10. «استقلال - جوبیلوایواتا با طعم تراژدی». امروز انلاین. ۲۸ آذر ۱۳۹۴.
  11. «گزارش ویژه/ استقلالی‌ها در آسیا برای ششمین بار، آزادی را پر کردند». وبسایت رسمی برنامه نود. ۲۱ بهمن ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ مارس ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۷.
  12. «این است استقلال». خبرگزاری مهر. ۲ اردیبهشت ۱۳۸۵.
  13. «BBCPersian.com». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  14. «AFC Champions League 2010 - Attendance» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  15. «AFC Champions League 2011 - Attendance» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  16. ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ «AFC Champions League 2013 - Attendance» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  17. «AFC Champions League 2017 - Attendance» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  18. «مستند «آبی استقلالی 2» با صدای رضا یزدانی منتشر خواهدشد». موسیقی ما. ۲۱ شهریور ۱۳۸۸.
  19. «دانلود آهنگ رسمی باشگاه استقلال». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  20. جم، Jamejam, جام. «ترانه سعید عرب برای تیم استقلال/دانلود». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  21. «Ali Danial- Esteghlal(Official Music Video)». TaranehEnterprise on Youtube. ۱۷ نوامبر ۲۰۱۲.
  22. «رضا پهلوی: اگر زندگی دوباره داشتم، شاید کارگردان سینما می‌شدم». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  23. ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ ۲۳٫۲ ۲۳٫۳ ۲۳٫۴ «بازیگران و خوانندگان استقلالی اند یا پرسپولیسی؟». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  24. «از خواندن سرود ای ایران، استقلالی بودن نیکی کریمی تا حق مدیری به گردن عطاران». سینماپرس. ۲۶ شهریور ۱۳۹۰.
  25. «برادر شهیدم را خودم غسل دادم/ وقتی کارگردانی می‌خواهد خودش را از طریق من بالا بکشد باید هزینه‌اش را بدهد». خبرگزاری فارس. ۱۴ مهر ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۹ دسامبر ۲۰۱۷.
  26. «جوهرچی:تنها استقلالی هستم که دایی را دوست دارم». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  27. ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ ۲۷٫۲ سوری، پوریا. «روزنامه شرق 90/6/24: استقلال یا پرسپولیس؛ مسئله این است». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  28. «کری خوانی پریناز ایزدیار و حسین مهری برای پرسپولیس و استقلال». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  29. ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ ۲۹٫۲ ۲۹٫۳ ۲۹٫۴ YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان |. «کشمکش قرمز و آبی در عالم سینما + تصاویر». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  30. ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ ۳۰٫۲ ۳۰٫۳ ۳۰٫۴ ۳۰٫۵ ۳۰٫۶ ۳۰٫۷ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام :42 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  31. «عکس/امیر جعفری عدد 4 را نشان می‌دهد». گل. ۱۷ دی ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۹ دسامبر ۲۰۱۷.
  32. ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ ۳۲٫۲ ۳۲٫۳ ۳۲٫۴ ۳۲٫۵ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام :32 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  33. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام :43 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  34. «مستند «آبی استقلالی 2» با صدای رضا یزدانی منتشر خواهدشد». موسیقی ما. ۲۱ شهریور ۱۳۸۸.
  35. ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام :34 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  36. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام :12 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  37. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام :45 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  38. ۳۸٫۰ ۳۸٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام :33 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  39. ۳۹٫۰ ۳۹٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام :44 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  40. «نیکخواه بهرامی: نکونام و دژاگه را دوست دارم». ورزش سه. ۲۵ دی ۱۳۹۳.
  41. «حامد حدادی: همه می‌دانند استقلالی‌ام». عصر ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۹ دسامبر ۲۰۱۷.
  42. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام :13 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  43. جهان|TABNAK، سایت خبری تحلیلی تابناک|اخبار ایران و. «شبی که سید حسن خمینی عادل فردوسی‌پور را شوکه کرد». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  44. «ردیف‌ترین | تقدیم قهرمانی به میلاد زارع از کشته شدگان اعتراضات». radiftarin.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۶.
  45. لندن، کیهان؛ لندن، کیهان. «بازیکنان «استقلال» (تاج) هنگام دریافت جام قهرمانی «سوپر کاپ» شادی نکردند». دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۲-۰۶.
  46. «تقدیم قهرمانی به میلاد زارع از کشته شدگان اعتراضات». جستجوگر هوشمند خبری (اخبار لحظه ای ایران و جهان). بایگانی‌شده از اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۷.
  47. «علت شادی نکردن بازیکنان استقلال». factnameh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۰۸.
  48. «عدم شادی بازیکنان استقلال در مراسم اعطای کاپ قهرمانی «سوپر جام»». العربیه فارسی. ۲۰۲۲-۱۱-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۷.
  49. «. «عارف غلامی» و «مهدی قائدی» دو بازیکن استقلال، با نوشته‌های خود روی پیراهن‌شان پس از قهرمانی در سوپرجام و همچنین صفحات اجتماعی‌شان، قهرمانی خود را به «میلاد زارع» یکی از کشته‌شدگان اعتراضات اخیر تقدیم کرد. میلاد زارع ازکشته شدگان اعتراضات سراسری در بابل است. بازیکنان استقلال پس از پایان بازی هم حاضر به اجرای جشن قهرمانی نشدند. #مهسا_امینی #میلاد_زارع #استقلال #اعتصابات_سراسری #اخبار_ایران #ورزشی». Iranwire.
  50. "تلویزیون منوتو". hi-in.facebook.com (به هندی). Retrieved 2023-01-31.
  51. «پست اینستاگرامی مهدی قایدی با کاپ قهرمانی استقلال در سوپر جام به یاد میلاد زارع». ایران اینترنشنال. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۶.
  52. «مهدی قائدی، بازیکن تیم استقلال در اینستاگرام خود عکسی را منتشر کرده که روی پیراهنش نوشته: 《《به یاد میلاد زارع، هوادار استقلال. 》》میلاد زارع یکی از ده‌ها معترضی است که در اعتراضات سراسری اخیر کشته شده است. او در اعتراضات اواخر شهریور در شهر بابل کشته شد». VOA Farsi.
  53. "‎Mehdi Ghayedi | مهدی قائدی on Instagram‎: #میلاد_زارع". Instagram (به انگلیسی). Retrieved 2023-04-08.
  54. «عارف غلامی پس از قهرمانی استقلال: سیاه بر تن ایستاده‌ایم». ایران اینترنشنال. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۶.
  55. «تقدیم قهرمانی به میلاد زارع از کشته شدگان اعتراضات». iranwire.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۶.
  56. "Mohammad Mohebi on Instagram‎: " تقدیم به مردان و زنان بزرگ همت سرزمینم #میلاد _زارع "‎". Instagram (به انگلیسی). Retrieved 2023-01-23.
  57. «. روز چهارشبه ۱۱ آبان تیم استقلال قهرمان سوپرکاپ فوتبال ایران شد. پس از بالا رفتن جام قهرمانی به دست کاپیتان استقلال، برخی از بازیکنان استقلال به احترام… | By Independent Persian‏ | Facebook». www.facebook.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۰.
  58. "Bahman Daroshafaei on Instagram‎: ". صدرا سمنانی رهبر: «باریکلا به تک تک بازیکنای استقلال! قهرمان سوپرجام شدن، برای گل که خوشحالی نکردن، بعد بازی خوشحالی نکردن، و مهمتر از همه زمان اهدای جام چون حتی یک نفرم خوشحالی نکرد کلا پخش مراسم رو قطع کردن!» ورق بزنید: روی پیرهن مهدی قائدی نوشته: «به یاد میلاد زارع، هوادار استقلال» میلاد زارع اواخر شهریور در بابل کشته شد. عکس بعدی هم از صفحه عارف غلامی است که همین را نوشته."‎". Instagram (به انگلیسی). Retrieved 2023-01-23.
  59. «/bahmandaroshafa/status/1587829508501110786». Twitter. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۰۱.
  60. «واکنش محمد تقوی به کشته شدن هوادار جوان؛ استقلال یکی از فرزندانش را از دست داد». ایران اینترنشنال. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۶.
  61. «شدت گرفتن واکنش ورزشکاران و حمایت آنها از اعتراضات مردمی». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۶.
  62. "‎تلویزیون منوتو on Instagram‎: "میلاد زارعی؛ پسر آبی ایران #مهسا_امینی #منوتوخبر @MediaMosavar"‎". Instagram (به انگلیسی). Retrieved 2023-04-18.
  63. «/iranintlsport/status/1579894546200424448». Twitter. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۰۱.
  64. "سوپر جام فوتبال ایران ۱۴۰۱". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2023-07-08.
  65. «Facebook». www.facebook.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۱۸.
  66. «فوتبالی‌ترین | پست مهدی قایدی بعد از قهرمانی». footballitarin.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۸.
  67. «عارف غلامی در اینستاگرام: سیاه بر تن ایستاده ایم!». طرفداری. ۲۰۲۲-۱۱-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۸.
  68. «وقتی ‎#استقلال پارسال قهرمان سوپرجام شد، محمد محبی قهرمانی تیم رو به ‎#میلاد_زارع «از کشته‌های اعتراضات پارسال» تقدیم کرد و همراهی خود با مردم رو نشان داد. حالا هم به خاطر درخشش این بازیکن بامعرفت که باعث صعود ایران به نیمه نهایی جام ملت‌ها شد، خوشحالم. Twitter». دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۱۱.
  69. «محمد تقوی بازیکن سابق تیم استقلال درباره کشته شدن ‎#میلاد_زارع هوادار آبی‌ها در ‎#اعتراضات_سراسرای نوشت: میلاد عزیز به مانند هر خانواده‌ای که عزیزش را از دست می‌دهد داغدار قتل بی‌رحمانه تو هستم، ‎#استقلال یکی از فرزندانش را از دست داد، روحت شاد که برای آزادی ایران جانت را فدا کردی». ایران اینترنشنال ورزشی. ۲۰۲۲-۱۰-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۰.