هواداران باشگاه فوتبال استقلال تهران

باشگاه استقلال تهران به گفته ی کارشناسان یکی از نمادهای ورزشی و فرهنگی ایران، نه تنها به دلیل افتخاراتش در عرصه ی فوتبال، بلکه به خاطر هواداران پرشور و وفادارش شناخته میشود. این باشگاه از همان ابتدای شکل‌گیری‌اش در سال ۱۳۲۴[۱] دارای هواداران بسیاری بود به گونه‌ای که یکی از سه باشگاه پرهوادار تهرانی بوده است و هم‌اکنون نیز یکی از پرهوادار ترین تیم‌های ایران است.

هوادران باشگاه استقلال تهران در هفته آخر لیگ برتر فوتبال ایران ۰۱–۱۴۰۰ و جشن قهرمانی بدون باخت در ورزشگاه آزادی

هوادران این تیم را در جامعه فوتبالی ایران، به عنوان استقلالی یا تاجی می‌شناسند. به‌طور معمول هواداران فوتبال در ایران به دو دسته هواداران استقلال و پرسپولیس تقسیم می‌شوند و سؤال آبیته؟ یا قرمزته؟ یک سؤال معمول بین هواداران فوتبال ایرانی است.[۲] هواداران تیم پرسپولیس از رقبای اصلی و سنتی هواداران استقلال تهران می‌باشند.[۳]

پیشینه

ویرایش

دهه ۱۳۲۰: شروع عرصه هواداری تاج

ویرایش

نخستین دسته‌های هواداران باشگاه استقلال از میانه‌های دهه ۱۳۲۰ شکل گرفتند. در آن دوران، باشگاه فوتبال توفان تهران که یکی از پرهوادارترین تیم‌های زمان خود بود، منحل شد. این اتفاق باعث شد بسیاری از طرفداران فوتبال در تهران به تیم‌های نوپا، از جمله دوچرخه‌سواران (نام ابتدایی باشگاه استقلال)، متمایل شوند.[۴] در این دوره، طرفداران فوتبال بین سه تیم اصلی یعنی تاج (استقلال فعلی)، دارایی و شاهین تقسیم شدند.

دهه ۱۳۳۰: تثبیت هواداران تاج

ویرایش

در دهه ۱۳۳۰، باشگاه دوچرخه‌سواران به تاج تغییر نام داد و موفق شد جایگاه خود را در فوتبال ایران تثبیت کند. موفقیت‌های این تیم در مسابقات داخلی، به‌ویژه قهرمانی در جام باشگاه‌های تهران، باعث افزایش تعداد هواداران آن شد.[۵] در این دوره، فوتبال هنوز به شکل حرفه‌ای و سازمان‌یافته امروزی نبود، اما حضور تاج در مسابقات مهم و عملکرد درخشان بازیکنانش موجب شد که هواداران بیشتری به این تیم جذب شوند.

دهه ۱۳۴۰: رشد سریع محبوبیت تاج

ویرایش

در دهه ۱۳۴۰، با قدرت گرفتن فوتبال باشگاهی در ایران، باشگاه تاج به یکی از مدعیان اصلی تبدیل شد. در این دوران، هواداران فوتبال در تهران به دو قطب اصلی تاج و شاهین تقسیم شدند. تاج با قهرمانی‌های متعدد در جام باشگاه‌های تهران و جام باشگاه‌های ایران، جایگاه خود را در بین مردم محکم‌تر کرد و طرفداران زیادی در سراسر کشور پیدا کرد.[۶]

یکی از نقاط عطف مهم این دهه، تأسیس مسابقات جام منطقه‌ای ایران در سال ۱۳۴۹ بود که تاج در نخستین دوره آن قهرمان شد. این قهرمانی، محبوبیت تاج را در سراسر ایران افزایش داد و پایگاه هواداری این تیم را فراتر از تهران گسترش داد.[۷] تیم تاج در این انتهای دهه به اوج قدرت خود رسید و در سال ۱۳۴۹ با قهرمانی در جام باشگاه‌های آسیا (نخستین تیم ایرانی که این عنوان را کسب کرد) محبوبیت بی‌سابقه‌ای به دست آورد.[۸]

دهه ۱۳۵۰: دوران طلایی و افزایش هواداران

ویرایش

در دهه ۱۳۵۰، با تأسیس جام تخت جمشید، فوتبال باشگاهی ایران به شکل حرفه‌ای‌تری دنبال شد. در همین دوران، پرسپولیس به عنوان تیمی جوان‌تر و نوظهور از دل باشگاه شاهینتأسیس شد و رقابت شدیدی میان دو تیم تاج و پرسپولیس شکل گرفت. شهرآورد تهران که نخستین بار در سال ۱۳۴۷ برگزار شد، به یکی از مهم‌ترین مسابقات فوتبال آسیا تبدیل شد و نقش مهمی در شکل‌گیری فرهنگ هواداری در ایران ایفا کرد.[۹]

هواداران تاج در این دهه با تشکیل کانون‌های هواداری، حمایت سازمان‌یافته‌تری از تیم خود داشتند. استادیوم امجدیه(شیرودی) در اکثر مسابقات میزبان هزاران طرفدار تاج بود که با شور و حرارت از تیم‌شان حمایت می‌کردند.

دهه ۱۳۶۰: تغییر نام و حفظ هویت هواداری

ویرایش

پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، باشگاه تاج به استقلال تغییر نام داد.[۱۰] باوجود این تغییر، هواداران این تیم هویت خود را حفظ کردند و استقلال همچنان یکی از محبوب‌ترین تیم‌های ایران باقی ماند. در دهه ۱۳۶۰، با وجود محدودیت‌های ناشی از جنگ ایران و عراق و وقفه در مسابقات فوتبال، استقلال همچنان مورد حمایت گسترده هوادارانش بود.[۱۱] قهرمانی این تیم در جام باشگاه‌های تهران و سپس قهرمانی دوباره در جام باشگاه‌های آسیا در سال ۱۹۹۰ (۱۳۶۹) موجب شد که نسل جدیدی از هواداران به جمع طرفداران این تیم اضافه شوند.[۱۲]

دهه ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰: تثبیت جایگاه استقلال در فوتبال ایران

ویرایش

با تأسیس لیگ آزادگان در دهه ۱۳۷۰ و سپس لیگ برتر ایران در سال ۱۳۸۰، رقابت فوتبال ایران به شکل جدیدی ادامه یافت. استقلال در این دوران هواداران جدیدی جذب کرد و با قهرمانی‌های داخلی و حضور در مسابقات آسیایی، همچنان به عنوان یکی از پرطرفدارترین تیم‌های ایران باقی ماند. در دهه ۱۳۸۰، با گسترش شبکه‌های تلویزیونی و افزایش پوشش رسانه‌ای فوتبال، فرهنگ هواداری نیز تغییر کرد. تماشای مسابقات از تلویزیون و افزایش تحلیل‌های فوتبالی، تأثیر زیادی در گسترش و تثبیت هواداران استقلال داشت.

دهه ۱۳۹۰ و ۱۴۰۰: عصر جدید هواداری و گسترش فضای مجازی

ویرایش

با ظهور شبکه‌های اجتماعی و دسترسی گسترده‌تر به اینترنت، نحوه‌ی حمایت هواداران از استقلال تغییر کرد. صفحات هواداری در اینستاگرام، اِکْس و تلگرام به یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های حمایت از تیم تبدیل شدند.[۱۳] در این دوران، کری‌خوانی‌ها و بحث‌های هواداری به فضای آنلاین منتقل شد و هواداران استقلال در این بستر نقش پررنگی در پیگیری اخبار باشگاه و مطالبه‌گری داشتند. با وجود چالش‌های مدیریتی و مشکلات اقتصادی باشگاه در این دهه، هواداران استقلال همچنان به عنوان یکی از ستون‌های اصلی این تیم شناخته می‌شوند و تأثیر زیادی در تصمیم‌گیری‌های باشگاه دارند.

رویارویی‌ها

ویرایش

رقابت‌های باشگاهی در فوتبال ایران همواره با هیجان و حساسیت بالایی همراه بوده است، و تاج یکی از پرشورترین گروه‌های هواداری در این رقابت‌ها محسوب می‌شوند. در طول تاریخ، استقلال با تیم‌های مختلفی رقابت کرده، اما برخی از این رقابت‌ها از سطح یک مسابقه ورزشی فراتر رفته و به تقابل هواداری تبدیل شده است.

رقابت با شاهین و دارایی

ویرایش

در دهه ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰، باشگاه تاج یکی از سه تیم پرطرفدار تهران در کنار شاهین و دارایی بود. این سه تیم رقابت شدیدی برای قهرمانی در جام باشگاه‌های تهران داشتند، اما رویارویی میان تاج و شاهین از اهمیت بیشتری برخوردار بود. دلایل حساسیت این رقابت ها هواداران پرشمار و متعصب بودند هر دو تیم هواداران زیادی داشتند که برای بازی‌های مهم به ورزشگاه امجدیه می‌آمدند. در سال ۱۳۴۶، تیم شاهین منحل شد[۱۴] این موضوع باعث شد که رقیب سنتی استقلال از بین برود و در سال‌های بعد، رقابت اصلی بین استقلال و پرسپولیس شکل بگیرد.

آغاز رقابت سنتی با پرسپولیس

ویرایش

پس از انحلال شاهین، پرسپولیس به‌تدریج به رقیب اصلی استقلال تبدیل شد. دربی تهران که نخستین بار در سال ۱۳۴۷ برگزار شد، به بزرگ‌ترین رقابت باشگاهی فوتبال ایران و یکی از حساس‌ترین مسابقات فوتبال آسیا تبدیل شد.[۹] این بازی که به دربی تهران یا سرخ‌آبی معروف است، حداقل سالانه دو بار در لیگ برتر ایران برگزار می‌شود و گاهی در جام حذفی یا سوپرجام نیز شاهد تقابل این دو تیم هستیم. از دلایل حساسیت این رقابت میتوان به این موضوع اشاره کرد که استقلال و پرسپولیس بخش عمده‌ای از افتخارات فوتبال باشگاهی ایران را از آن خود کرده‌اند و همواره جزو مدعیان قهرمانی بوده‌اند. این دو تیم با داشتن بیشترین تعداد هوادار در ایران، بازی‌هایشان را با هیجان و حساسیت زیادی دنبال می‌کنند، علاوه بر این، نتایج این مسابقه می‌تواند تأثیر زیادی بر روحیه بازیکنان و جایگاه تیم در جدول داشته باشد. همچنین، رقابت رسانه‌ای و کری‌خوانی بین هواداران در فضای مجازی باعث شده که این مسابقه بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشته باشد.

رقابت با سپاهان

ویرایش

در دو دهه اخیر، تیم سپاهان اصفهان به یکی از رقبای اصلی استقلال تبدیل شده است. این رقابت به دلیل قهرمانی‌های متعدد دو تیم در لیگ برتر و بازی‌های حساس در جام حذفی شکل گرفته است همچنین در برخی از مسابقات، تنش‌هایی بین هواداران استقلال و سپاهان در ورزشگاه نقش جهان یا آزادی رخ داده است.[۱۵][۱۶] برخلاف شهرآورد تهران که بر محور دو تیم پایتخت‌نشین استقلال و پرسپولیس شکل گرفته، رقابت هواداری استقلال و سپاهان نمایانگر رقابت تهران و اصفهان در فوتبال ایران است.

استقلال به عنوان یکی از دو تیم پرهوادار ایران، در اصفهان نیز طرفداران زیادی دارد.[۱۷][۱۸] در بازی‌های استقلال مقابل سپاهان، معمولاً بخشی از ورزشگاه نقش جهان به آبی‌پوشان اختصاص داده می‌شود که با تشویق‌های پرقدرتشان سعی می‌کنند در زمین حریف هم حضور خود را به رخ بکشند. این حضور پررنگ، حساسیت رقابت را افزایش داده و باعث کری‌خوانی بیشتر بین هواداران دو تیم شده است.[۱۹][۲۰]

رقابت با تراکتور

ویرایش

در سال‌های اخیر، بازی‌های استقلال و تراکتور تبریز به خصوص بعد از بازی استقلال ۷–۱ تراکتور نیز با حساسیت بالایی برگزار شده است. استقلال، در تبریز نیز طرفداران زیادی دارد.[۲۱] اما در سال‌های اخیر، ورود هواداران استقلال به استادیوم یادگار امام معمولاً با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است. گاهی اوقات محدودیت‌هایی برای ورود آن‌ها اعمال شده و در برخی موارد، هواداران تراکتور با برخوردهای لفظی و فیزیکی بین مانع حضور هواداران استقلال در یادگار امام شدند.[۲۲][۲۳]

جمعیت‌شناسی

ویرایش

بر اساس یک پژوهش که در سال ۱۳۹۰ بر روی جامعه آماری هواداران استقلال و پرسپولیس با هدف تقسیم هواداران بر اساس متغیرهای جمعیت‌شناختی، جغرافیایی و وفاداری، پرسشنامه ای در میان ۴۶۰ هواداران استقلال و پرسپولیس توزیع شد.[۲۴]

نتایج تقسیم بندی هواداران بر اساس متغیر سن نشان داد که بیشترین تعداد هواداران استقلال ۸/۶۸ درصد و پرسپولیس ۴/۵۰ درصد بین ۱۶ تا ۲۴ سال بودند و کمترین تعداد هواداران استقلال۹/۰ درصد بین ۴۵ تا ۵۴ سال و کمترین تعداد هواداران پرسپولیس ۶/۲ درصد کمتر از ۱۶ سال بودند.

در تقسیم بندی بر اساس محل سکونت، ۶/۶۱ درصد هواداران استقلال ساکن تهران، البرز، و سایر شهرستان های تهران هستند و ۴/۳۸ درصد ساکن سایر استان های ایران هستند، در حالی که ۸/۵۷ درصد هواداران پرسپولیس ساکن تهران، البرز، و سایر شهرستان های تهران هستند و ۲/۴۲ درصد ساکن سایر استان های ایران هستند.

همچنین ابتدا با استفاده از تحلیل خوشه ای هواداران استقلال و پرسپولیس بر اساس نمرات نگرشی و رفتاری به دو طبقه تقسیم شدند و سپس با استفاده از جدول متقاطع نشان داده شد که ۸/۹۳ درصد هواداران باشگاه استقلال در گروه دارای وفاداری پنهان؛ ۵/۳ درصد هواداران باشگاه استقلال در گروه دارای وفاداری پایین؛ ۷/۲ درصد در گروه دارای وفاداری زیاد قرار داشتند؛ و هیچکدام یک از آنها در گروه دارای وفاداری جعلی نبوده اند. در حالی که در هواداران پرسپولیس، ۲/۶۹ درصد هواداران باشگاه پرسپولیس در گروه دارای وفاداری پنهان؛ ۵/۸ درصد هواداران باشگاه پرسپولیس در گروه دارای وفاداری پایین؛ ۴/۲۱ درصد در گروه دارای وفاداری زیاد یا واقعی؛ و ۹/۰ درصد در گروه دارای وفاداری جعلی بودنده-اند. در نهایت، مقایسه وفاداری هواداران دو تیم نشان داد که بین وفاداری نگرشی هواداران دو باشگاه استقلال و پرسپولیس تفاوت معنی داری وجود ندارد، اما نتایج مقایسه وفاداری رفتاری هواداران دو باشگاه نشان داد وفاداری رفتاری هواداران استقلال از هواداران پرسپولیس به طور معنی داری بیشتر است.[۲۵]

اقدامات هوادران در ورزشگاه

ویرایش
 
بازیکنان استقلال در کنار طرح های هواداری هواداران استقلال در بازی لیگ نخبگان آسیا مقابل النصر

پرچم‌های هواداری

ویرایش

پرچم‌های هواداری همواره یکی از اصلی‌ترین نمادهای عشق و علاقه هواداران به باشگاه‌های ورزشی بوده است. در این میان، پرچم‌هایی که هواداران باشگاه استقلال تهران در ورزشگاه آزادی به نمایش می‌گذارند، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ فوتبالی ایران دارند. این پرچم‌ها نه تنها نمادی از هویت هواداران هستند، بلکه تاریخچه‌ای از افتخارات، امیدها و شور و شوق آبی‌ها را به تصویر می‌کشند.

 
پرچم بزرگ هواداران استقلال در شهرآورد ۸۵ که نام استقلال به همراه دوستاره، نماد دو قهرمانی در لیگ قهرمان آسیا و تاریخ آن قهرمانی هارا نشان می‌دهد.

بزرگ‌ترین پرچم هواداری

ویرایش

در تاریخ ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۸ در بازی استقلال در مقابل الدحیل در لیگ قهرمانان آسیا، بزرگ‌ترین پرچم دنیا به اهتزاز درآمد[۲۶][۲۷][۲۸] و در گینس به ثبت رسید.[۲۹]

طرح‌های موزاییکی

ویرایش

طرح‌های موزاییکی هواداران باشگاه استقلال تهران در ورزشگاه آزادی، به‌عنوان نمادی از همبستگی و حمایت جمعی، نقش مهمی در ایجاد جو پرشور مسابقات ایفا می‌کنند. این طرح‌ها با هماهنگی دقیق و استفاده از رنگ‌های آبی و سفید، تصاویر و پیام‌های متنوعی را به نمایش می‌گذارند که تأثیر بسزایی در روحیه بازیکنان و هواداران دارند.[۳۰]


استفاده از طرح‌های موزاییکی در ورزشگاه آزادی به سال‌های اخیر بازمی‌گردد، جایی که هواداران استقلال با الهام از نمونه‌های بین‌المللی، اقدام به اجرای این طرح‌ها کردند. این نمایش‌ها با استفاده از کارتن پلاست‌های رنگی و هماهنگی هزاران نفر، تصاویری همچون لوگوی باشگاه، ستاره‌های قهرمانی و پیام‌های حمایتی را به تصویر می‌کشند. اولین استفاده هواداران استقلال از طرح موزاییکی به ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۵ در مصاف استقلال با تراکتور برمیگردد که هواداران استقلال دو رنگ سفید و آبی را با طرح موزاییکی به تصویر کشیدند.[۳۱][۳۲]

 
بازیکنان استقلال و طرح موزاییکی کمیته مشوقين استقلال در زمان شیوع ویروس کرونا که بازی‌ها بدون تماشاگر بود.

نمونه‌هایی از طرح‌های موزاییکی استقلال

ویرایش
  • طرح دو ستاره قهرمانی آسیا: در دربی نود و چهارم پایتخت، هواداران استقلال با نمایش دو ستاره طلایی و عدد ۷۵ به نشانه قدمت باشگاه، به افتخارات آسیایی خود اشاره کردند.[۳۳]
  • طرح چشم عقاب: این طرح با استفاده از کارتن پلاست‌های ۵۰×۵۰ سانتی‌متری در بازی مقابل العین در لیگ قهرمانان آسیا اجرا شد و تصویری از چشم عقاب را در ورزشگاه به نمایش گذاشت که نمادی از تیزبینی و قدرت است.[۳۴][۳۵]
  • علی انصاریان:پس از فوت علی انصاریان بر اثر کرونا، کانون هواداران استقلال طرح موزاییکی با نقش شماره پیراهن علی انصاریان در زمانی که با پیراهن استقلال بازی می‌کرد، یاد و خاطر وی را گرامی و زنده نگه داشتند.[۳۶][۳۷]
  • خلیج فارس:پس از حواشی مربوط به خلیج عربی خواندن خلیج فارس توسط رئیس فیفا و هم چنین استفاده از این عبارت اشتباه در مسابقات فوتبال برگزار شده در عراق، روی سکوهای خالی از تماشاگر آزادی نام خلیج فارس به صورت موزاییکی حک شد.[۳۸][۳۹][۴۰]
  • قدردانی از ریکاردو ساپینتو: در دیدار نیمه‌نهایی جام حذفی مقابل نساجی مازندران، هواداران استقلال با اجرای طرح موزاییکی ویژه‌ای از سرمربی خود، ریکاردو ساپینتو، قدردانی کردند.[۴۱]
  • حمایت از جواد نکونام: پیش از دیدار با ملوان بندر انزلی، هواداران استقلال با اجرای طرح موزاییکی جالبی، حمایت خود را از جواد نکونام، سرمربی تیم، نشان دادند.[۴۲]

آتش‌بازی

ویرایش

استفاده از آتش‌بازی و افروختن مشعل‌ها در ورزشگاه‌های ایران، به‌ویژه توسط هواداران باشگاه استقلال تهران، به‌عنوان یکی از جلوه‌های پرشور حمایت از تیم، در سال‌های اخیر رواج یافته است. در دهه‌های گذشته، هواداران فوتبال ایرانی با استفاده از ابزارهای مختلفی مانند طبل، شیپور و شعارهای هماهنگ، به تشویق تیم‌های خود می‌پرداختند. با گسترش ارتباطات و مشاهده فرهنگ هواداری در سایر کشورها، استفاده از آتش‌بازی، مشعل‌ها و دودهای رنگی به‌تدریج در بین هواداران ایرانی نیز محبوبیت یافت.

 
دود آبی به همراه نور روشن موبایل هواداران استقلال در بازی مقابل آلومینیوم اراک در هفته هشتم لیگ برتر فوتبال ایران ۰۴–۱۴۰۳

هواداران باشگاه استقلال تهران، به‌عنوان یکی از پرشورترین گروه‌های هواداری در ایران، در مناسبت‌های مختلف از آتش‌بازی و افروختن مشعل‌ها برای ایجاد جوی هیجان‌انگیز در ورزشگاه آزادی استفاده کرده‌اند. این اقدامات، به‌ویژه در بازی‌های حساس مانند دربی تهران یا مسابقات بین‌المللی، به اوج خود می‌رسد.[۴۳]

 
آتش بازی و مشعل‌های روشن در بازی مقابل آلومینیوم اراک در هفته هشتم لیگ برتر فوتبال ایران ۰۴–۱۴۰۳

نمونه‌هایی از آتش‌بازی هواداران استقلال

ویرایش
  • دربی ۱۰۲: در این مسابقه، هواداران استقلال با آتش‌بازی و افروختن مشعل‌ها، فضای ورزشگاه آزادی را به‌شدت تحت تأثیر قرار دادند.[۴۴][۴۵]
  • بازی مقابل آلومینیوم اراک، هوادار و ذوب‌آهن اصفهان: در جریان این دیدارها، هواداران استقلال با آتش‌بازی در لحظات ابتدایی بازی، شور و هیجان خاصی به ورزشگاه بخشیدند و با ایجاد دود آبی، حمایت خود را از تیم نشان دادند.[۴۶][۴۷]
 
تصویری از آتش بازی هواداران استقلال در هفته ششم لیگ برتر فوتبال استقلال تهران در جمعه ۲۸ مهر ۱۴۰۲ در ورزشگاه آزادی و در حضور ۴۰ هزار تماشاگر به مصاف تیم هوادار رفت که این بازی با نتیجه ۳ بر ۲ به سود استقلال به پایان رسید.

تشویق ایسلندی

ویرایش

تشویق ایسلندی، نوعی تشویق هماهنگ و پرشور است که نخستین بار توسط هواداران تیم ملی فوتبال ایسلند در مسابقات یورو ۲۰۱۶ معرفی شد. این تشویق با ضربات دست هماهنگ و فریادهای جمعی، جوی هیجان‌انگیز و همبستگی بین هواداران ایجاد می‌کند.

هواداران باشگاه استقلال تهران با الهام از این تشویق، آن را به فرهنگ هواداری خود اضافه کرده‌اند. در بازی‌های مهم، به‌ویژه پس از پیروزی‌های حساس، هواداران استقلال با اجرای تشویق ایسلندی، اتحاد و حمایت خود را از تیم نشان می‌دهند.[۴۸][۴۹]

نمونه‌هایی از اجرای تشویق ایسلندی توسط هواداران استقلال

ویرایش
تشویق ایسلندی هواداران و بازیکنان استقلال، که اولین بار در ایران توسط هواداران استقلال به اجرا درآمد.[نیازمند منبع] مبتکر این نوع تشویق، هواداران تیم ملی فوتبال ایسلند هستند.

شعارها

ویرایش

هواداران باشگاه استقلال تهران، با شور و اشتیاق فراوان، همواره در حمایت از تیم محبوب خود در ورزشگاه‌ها حضور یافته و با سر دادن شعارهای متنوع، به ایجاد جوی پرانرژی و هیجان‌انگیز کمک می‌کنند. نمونه‌هایی از این شعارها، که بخشی از فرهنگ هواداری این باشگاه را تشکیل می‌دهند:

تا دنیا دنیاست، آبی مال ماستما قهرمانیم، جام تو دست ماست
میخوام دنیا نباشهمیخوام فوتبال نباشه
میخوام لیگی نباشهمیخوام لنگی (پرسپولیسی) نباشه
اگه اس اس نباشه
استقلال قهرمان میشهخدا میدونه که حقشه
به لطفِ یزدان و بچهااستقلال قهرمان میشه
لالای لای لالالی لالای
این اسِ اسِ منه دوسشِ دارم، خیلی زیاد
قهرمانی بهش میادقهرمانی بهش میاد
هواداران استقلال در بازی مقابل شهر خودرو در حال سر دادن شعار "این اسِ اسِ منه، دوستش دارم خیلی زیاد، قهرمانی بهش میاد"

دقیقه ۲۱

ویرایش

در دقیقه ۲۱ هر بازی، هواداران استقلال نام وریا غفوری، کاپیتان سابق تیم، را با شور و حرارت فراوان فریاد می‌زنند. این اقدام به‌منظور قدردانی از زحمات و تعهد غفوری در دوران حضورش در استقلال و کنار گزاشته شدن به دلایل غیر فوتبالی انجام می‌شود. نمونه ای از شعار هواداران استقلال برای وریا غفوری:[۵۱][۵۲]

وریایِ با غیرتحرفِ تو حرفِ ملت
تشویق وریا غفوری توسط هواداران استقلال در بازی مقابل نساجی مازندران

دقیقه ۲۲

ویرایش

دقیقه ۲۲ به یاد منصور پورحیدری، اسطوره و پدر معنوی باشگاه استقلال، اختصاص دارد. هواداران در این دقیقه با تشویق‌های پرشور، یاد و خاطره او را زنده نگه می‌دارند. دلیل انتخاب دقیقه ۲۲ به شماره پیراهن پورحیدری (شماره ۲) و دو قهرمانی او در آسیا بازمی‌گردد؛ با قرار دادن این دو عدد در کنار هم، عدد ۲۲ حاصل می‌شود.[۵۳][۵۴]

موج مکزیکی

ویرایش

هواداران باشگاه استقلال تهران با اجرای موج مکزیکی در ورزشگاه‌ها، شور و هیجان خاصی به بازی‌های تیم محبوب خود می‌بخشند. این حرکت هماهنگ که با ایستادن و نشستن متوالی تماشاگران به‌صورت موجی در سکوها انجام می‌شود، نشان‌دهنده اتحاد و همبستگی هواداران است. اجرای موج مکزیکی در ورزشگاه آزادی توسط هواداران استقلال، صحنه‌های جذابی را خلق کرده است. این حرکت نه تنها به افزایش انرژی و هیجان در ورزشگاه کمک می‌کند، بلکه تأثیر مثبتی بر روحیه بازیکنان درون زمین دارد.[۵۵][۵۶]

موج مکزیکی به‌عنوان یکی از نمادهای پرشور هواداری در فوتبال شناخته می‌شود و هواداران استقلال با اجرای آن، نقش بسزایی در ایجاد فضایی پرانرژی و حمایت‌گرانه برای تیم خود ایفا می‌کنند.

روشن کردن چراغ قوه‌های موبایل

ویرایش

هواداران باشگاه استقلال تهران همواره با شور و اشتیاق فراوان از تیم محبوب خود حمایت کرده‌اند. یکی از جلوه‌های زیبای این حمایت، روشن کردن نورهای تلفن همراه در ورزشگاه‌ها است که به‌ویژه در بازی‌های حساس و شبانه جلوه‌ای دیدنی ایجاد می‌کند. این اقدام، علاوه بر ایجاد صحنه‌ای چشم‌نواز، نشان‌دهنده اتحاد هواداران است و تأثیر مثبتی بر روحیه بازیکنان درون زمین دارد.[۵۷][۵۸]

بازی های خارج از خانه

ویرایش

هواداران استقلال فقط مختص به ساکنین تهران نمیشوند و در بازی های خارج از خانه نیز هواداران زیادی علاوه رفتن به ورزشگاه برای حمایت از تیم محبوبشان به طوری که هواداران تیم مهمان از میزبان بیشتر میشود، برای استقبال و خوش آمد گویی تیم محبوبشان به شهرشان به فرودگاه و هتل استقرار اعضای تیم میروند[۵۹][۶۰] و حمایت های با عشق و علاقه خود را به این تیم ابراز میکنند و به این شیوه برای بازیکنان و کادرفنی انرژی میفرستند.[۶۱][۶۲]

 
تصویری از هوادار استقلال که با برگه ای نشان میدهد از مازندران برای حمایت از استقلال به محل تمرین استقلال آمده.
 
هواداران باشگاه استقلال در ورزشگاه یادگار امام شهر قم در بازی با تیم صبا
 
هواداران خانم استقلال در بازی استقال - شمس‌آذر که به میزبانی شمس‌آذربرگزار شد.

همچنین پیتسو موسیمانه، سرمربی سابق استقلال نیز از این استقبال ها شگفت‌زده بود به طوری که درباره ی استقبال هواداران یزدی از این تیم گفت:

من امروز با اتفاقات عجیبی مواجه شدم که تا کنون هرگز با آن رو به رو نشده بودم. ما از لحظه پیاده شدن از هواپیما تا وقتی سوار اتوبوس شدیم که به هتل بیاییم، حدود ۱۲۰ دقیقه طول کشید و دیدن شور و نشاط و انرژی هواداران وصف‌ناپذیر بود. هواداران استقلال بی‌نظیر هستند و باشگاه باید از این سرمایه اجتماعی خود حفاظت کند. انرژی مثبتی که امشب من، همکارانم و بازیکنان استقلال از هواداران خونگرم یزدی دریافت کردیم، قطعا بزرگ‌ترین انگیزه برای ما خواهد بود که در بازی فردا با انرژی فراوان در میدان حاضر شویم. به جرات می‌گویم من هیچ کجای جهان تماشاگران بی‌نظیری مثل هواداران استقلال ندیدم و از این بابت به خودم می‌بالم که سرمربی چنین تیم بزرگی هستم.[۶۳][۶۴]

اقدامات هوادران خارج از ورزشگاه

ویرایش

فعالیت‌های رسانه‌ای و مجازی

ویرایش

امروزه با پیشرفت فناوری‌های ارتباطی و حضور گسترده در شبکه‌های اجتماعی، هواداران استقلال توانسته‌اند حمایت خود را حتی در دوردست‌ها نیز به نمایش بگذارند. از طریق کانال‌های تلگرام، اینستاگرام و سایر پلتفرم‌های دیجیتال، تصاویر، ویدیوها و پیام‌های حمایتی منتشر می‌شود که علاوه بر ایجاد حس همبستگی در میان هواداران، به تیم یادآوری می‌کند که پشتوانه‌ای بزرگ و مشتاق در سراسر کشور دارد.

این پویایی دیجیتال، باعث شده تا حتی در شرایطی که حضور فیزیکی محدود است، صدای هواداران همچنان به گوش برسد و تاثیرگذار باقی بماند و هوادران استقلال در شرایط بحرانی با اعتراض، طوفان توییتری و کامنت های زیاد در پیج رسمی استقلال و هلدینگ خلیج فارس خواسته ها و اعترضات خود را به گوش مسؤولان برسانند.[۶۵][۶۶][۶۷][۶۸]

حمایت ها و انتقادات از بازیکنان

ویرایش

در فضای مجازی، هواداران استقلال واکنش‌های بسیار متنوعی از خود نشان می‌دهند؛ از یک سو در مواقع عملکرد خوب، با ارسال پیام‌های حمایت‌آمیز و تشویق، ارزش و تلاش بازیکنان را تقدیر می‌کنند،[۶۹][۷۰] اما از سوی دیگر در مواقع عملکرد ضعیف، انتقادات تندی از جمله عدم تمرکز، کمبود تعهد به پیراهن استقلال و از دست دادن فرصت‌های گلزنی را مطرح می‌کنند.[۷۱][۷۲][۷۳][۷۴] برخی هواداران حتی به شکل نمادین اقدام به آنفالو کردن صفحات اجتماعی بازیکنان می‌کنند تا نارضایتی خود را به گوش مسئولان برسانند و فشار لازم برای بهبود عملکرد تیم را ایجاد کنند. این واکنش‌های گرم و انتقادی نشان از حساسیت و عشق عمیق هواداران نسبت به آینده و موفقیت تیم دارد.[۷۵][۷۶]

کامنت هواداران

ویرایش

هواداران استقلال پس از فسخ قرارداد استراماچونی با هجوم در پیج اینستاگرام وی با کامنت هایشان خواهان بازگشت وی شدند و رکورد کامنت در اینستاگرام فارسی که در دست تتلو بود، توسط هواداران استقلال شکسته شد و پست اینستاگرامی استراماچونی در حال حاضر حدود ده میلیون کامنت توسط هواداران استقلال دارد.[۷۷][۷۸]

آمار اینتراکشن(تعامل)

ویرایش

صفحه رسمی باشگاه استقلال در اینستاگرام، که یکی از اصلی‌ترین پل‌های ارتباطی هواداران با این باشگاه محسوب می‌شود، با داشتن ۴.۵ میلیون دنبال‌کننده تاکنون چندین بار در میان برترین تیم‌های جهان از نظر تعامل و اینتراکشن قرار گرفته است.

برای نخستین بار در ماه می ۲۰۲۲، استقلال با ثبت ۲۷ میلیون تعامل عنوان پرطرفدارترین تیم آسیا را از آن خود کرد. این موفقیت بار دیگر در جولای همان سال تکرار شد و در مجموع، صفحه اینستاگرام استقلال در سال ۲۰۲۲ با ۱۷۶ میلیون تعامل، به پرمخاطب‌ترین صفحه در میان باشگاه‌های ایرانی و سومین صفحه محبوب آسیا تبدیل شد.[۷۹][۸۰]

در دسامبر ۲۰۲۳ نیز استقلال با ۲۶ میلیون تعامل، پس از باشگاه‌های النصر عربستان و کرالا هند، رتبه سوم پرتعامل‌ترین صفحه اینستاگرامی را در میان باشگاه‌های آسیا کسب کرد.[۸۱][۸۲]

تجمعات اعتراضی هواداران استقلال

ویرایش

در سال‌های اخیر، هواداران استقلال با شور و هیجان همیشگی خود نشان داده‌اند که وفاداری به تیم تنها به حمایت از پیروزی‌ها محدود نمی‌شود؛ بلکه در مواقع ناکامی، اعتراضات و تجمعات اعتراضی نیز بخشی از واکنش‌های آنان به شرایط تیم به حساب می‌آید.

اغلب این تجمعات به دلیل اعتراض به عملکرد و نحوه مدیریت، مدیران باشگاه استقلال هست و این تجمعات با وجود مسالمت آمیز بودن، نیروی انتظامی با حضور در برخی از این تجمعات سعی در سرکوب و متفرق کردن هوادران را دارد.[۸۳][۸۴][۸۵] این تجمعات اعتراضی مسالمت آمیز اغلب در جلوی درب دفتر باشگاه استقلال انجام میپذره و در صورت به نتیجه نرسیدن این اعتراضات به وزارت ورزش و جوانان،[۸۶][۸۷] مجلس شورای اسلامی[۸۸][۸۹] و قوه قضاییه[۹۰] کشیده میشود. در این تجمعات برخی پیشکسوت های باشگاه استقلال مانند مهدی فنونی زاده، محمد نوری، داوود حقدوست[۹۱] و امیرحسین صادقی[۹۲] یا برخی هنرمندان استقلالی مانند امیر غفارمنش[۹۲] نیز شرکت میکنند و با حضور در داخل دفتر باشگاه صدا و خواسته هواداران را به مدیران میرسانند.

پرجمعیت ترین تجمع اعتراضی هوادران در ایران

ویرایش
 
تجمع هواداران استقلال در جلوی درب باشگاه استقلال به دلیل فسخ قرارداد استراماچونی

در طول سال های اخیر هواداران استقلال به دلایل زیادی مانند مشکلات مالکیتی، مدیریتی و مالی که نتیجه آن عدم نتیجه گیری باشگاه استقلال بود تجمعات زیادی برگزار کردند اما بزرگترین و پرجمعیت ترین تجمع هوادران استقلال مربوط به جدایی آندره‌آ استراماچونی از استقلال بود. هوادران استقلال با برپایی تجمعات واکنش شدید خود را نسبت به جدایی آندره‌آ استراماچونی از سرمربیگری تیم نشان دادند.[۹۳][۹۴] این اتفاق نه تنها موجی از نارضایتی در میان هواداران ایجاد کرد، بلکه بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های داخلی و بین‌المللی به همراه داشت.[۹۵][۹۶][۹۷]

 
تجمع هواداران استقلال در جلوی درب باشگاه استقلال به دلیل فسخ قرارداد استراماچونی

این تجمعات تا چندروز بعد از جدایی استراماچونی در مکان های مختلف با حضور چند هزار نفر در مکان های مختلف ادامه داشت[۹۸][۹۹] و پس وضع قانون قانون منع جذب بازیکن و مربی خارجی توسط فدراسیون فوتبال این اعتراضات به ساختمان فدراسیون فوتبال نیز رسید.[۱۰۰]

استراماچونی در مصاحبه ای با رسانه ایتالیای در واکنش به این تجمعات گفت:

گزارشگر: آیا انتظار داشتی که به خاطر رفتن تو تظاهرات خیابانی شود؟ استراماچونی:حتی در دیوانه وارترین حالت ممکن هم چنین تصوری نداشتم که به خاطر من این اتفاقات رخ بدهد.[۱۰۱][۱۰۲]

فعالیت های خیرخواهانه

ویرایش

برخی گروههای هواداری استقلال در پروژههای اجتماعی و خیریه مشارکت میکنند؛ مانند کمک به نیازمندان یا حمایت از کودکان بیمار، که این اقدامات وجهه مثبتی به جامعه هواداری استقلال میدهد.

نظرسنجی های جمعیت شناسی

ویرایش

در بزرگترین و پرجمعیت ترین نظرسنجی تاریخ ایران که درسال ۱۳۹۰ در شبکه سه سیما با چهار میلیون شرکت کننده انجام شد، باشگاه استقلال با ۵۱ درصد ارا عنوان پرطرفدارترین باشگاه ایران را تصاحب کرد.[۱۰۳]

بانوان هوادار

ویرایش

باشگاه استقلال با بیش از هشت دهه قدمت، همواره یکی از پرطرفدارترین تیم‌های ایران بوده است و در این میان، زنان نیز نقشی انکارناپذیر در حمایت از این تیم داشته‌اند. اگرچه در مقطع طولانی مدتی حضور زنان در ورزشگاه‌ها با موانعی روبه‌رو بوده است، اما آن‌ها همیشه با روش‌های مختلفی عشق خود را به استقلال نشان داده‌اند، از پیگیری بازی‌ها در رسانه‌ها گرفته تا فعالیت پرشور در شبکه‌های اجتماعی. تیم فوتبال استقلال از همان ابتدا دارای هواداران بانوی زیادی بود، دختربچه‌ها و جوانانی که رفته رفته و با گذر سالها و دهه‌ها، اکنون به زمان میانسالی و کهن‌سالی خود رسیده و هنوز هم طرفدار دوآتشه و اصیل این تیم هستند، و با عشق و علاقه فراوان اخبار و مسابقات تیم محبوبشان را دنبال و تماشا می‌کنند و با بردهایش خوشحالی و جشن و سرور براه می‌اندازند و با باختهایش اشک می‌ریزند. بدون شک دختران و زنان استقلالی (تاجی) بخشی مهم از تاریخ و هویت باشکوه و با اصالت باشگاه استقلال ایران هستند.

 
بانوان هوادار استقلال در دیدار استقلال و الغرافه در لیگ نخبگان آسیا
 
بانوان هوادار استقلال در حال تماشای تمرین این تیم در ۱۱ تیر ۱۳۹۸
 
هوداران بانوی استقلال در ورزشگاه آزادی

بانوان استقلالی از همه قشرها و شهرهای جامعه و حتی ایرانیان ساکن خارج از کشور تشکیل می‌شود؛ و در کنار مردم عادی، هنرمندان و ورزشکاران و چهره‌های مشهور و محبوب فراوانی هوادار تیم فوتبال استقلال تهران و آبی دل هستند.از جمله لیلا حاتمی، هدیه تهرانی، نیکی کریمی، مارال فرجاد، شیلا خداداد، باران کوثری، هستی مهدوی فر، حمیده عباسعلی، سارا خادم‌الشریعه، متین ستوده، نرگس محمدی، سحر قریشی، فاطمه معتمدآریا، ماهایا پطروسیان، رخشان بنی‌اعتماد و…

تلاش برای ورود به ورزشگاه‌ها

ویرایش

یکی از چالش‌های اصلی هواداران خانم استقلال، محدودیت‌های ورود به ورزشگاه‌ها بود. سال‌ها تلاش زنان برای دستیابی به این حق، در نهایت با حضور رسمی آن‌ها در ورزشگاه آزادی از سال ۱۴۰۱ به نتیجه رسید.[۱۰۴][۱۰۵] در مسابقاتی که زنان توانستند به آزادی بروند، حضور پرشور آن‌ها نشان داد که فوتبال دیگر یک ورزش مردانه نیست و زنان نیز حق دارند در کنار سایر هواداران، از تیم محبوبشان حمایت کنند.

سحرخدایاری

ویرایش

یکی از تلخ‌ترین وقایع مرتبط با حضور زنان در ورزشگاه، ماجرای سحر خدایاری معروف به دختر آبی، هوادار متعصب استقلال بود که در شهریور ۱۳۹۸ جان خود را از دست داد. سحر که به دلیل تلاش برای ورود به ورزشگاه آزادی بازداشت شده بود، در اعتراض به شرایط پیش‌آمده، اقدام به خودسوزی کرد و پس از چند روز، جانش را از دست داد.[۱۰۶][۱۰۷]

مرگ او واکنش‌های گسترده‌ای را در میان مردم، ورزشکاران و رسانه‌های بین‌المللی برانگیخت. بسیاری از استقلالی‌ها و حتی هواداران سایر تیم‌ها، به احترام او با هشتگ #دختر_آبی در فضای مجازی از حق ورود زنان به ورزشگاه حمایت کردند. این اتفاق نقطه عطفی در مطالبه زنان برای حضور در استادیوم‌ها بود و پس از آن، فشارهای بین‌المللی بر فوتبال ایران افزایش یافت که در نهایت منجر به ورود رسمی زنان به برخی از مسابقات شد.

پسرانه کردن چهره برای ورود به ورزشگاه

ویرایش

قبل از رسمی شدن حضور زنان در ورزشگاه، برخی از هواداران استقلال برای دیدن بازی‌های تیمشان، با تغییر ظاهر و پوشیدن لباس مردانه تلاش می‌کردند تا وارد ورزشگاه شوند. این دختران با هیجان و عشق زیاد به فوتبال، خطر دستگیری را به جان می‌خریدند تا بتوانند از نزدیک استقلال را تشویق کنند. برخی از معروف‌ترین نمونه‌های این اقدام در رسانه‌ها منتشر شد و تصاویری از دخترانی که با چهره پسرانه وارد استادیوم شده بودند، دست‌به‌دست چرخید. در مواردی، این دختران پس از ورود موفق به استادیوم، به طور تصادفی توسط دوربین‌های تلویزیونی یا تلفن‌های همراه سایر تماشاگران شناسایی شدند و تصاویر آن‌ها در فضای مجازی منتشر شد. این اقدامات اگرچه نشان‌دهنده عشق و علاقه شدید دختران به تیم محبوبشان بود، اما در عین حال نمادی از یک بی‌عدالتی و نابرابری در ورزش محسوب می‌شد.[۱۰۸][۱۰۹]

مادربزرگ استقلالی

ویرایش

در اولین شهرآوردی که بعد از چهاردهه با حضور بانوان برگزار شد[۱۱۰][۱۱۱] انتشار ویدئویی از یک هوادار مسن استقلال، به شدت مورد توجه کاربران در فضای مجازی قرار گرفت. مادربزرگی که به همراه نوه‌اش برای تشویق تیم محبوبش به استادیوم آمده بود و با نام بردن از بازیکنان قدیمی استقلال و اینکه از بچگی طرفدار این تیم بوده، به سرعت به چهره‌ای محبوب میان هواداران تبدیل شد.

پس از دربی نیز بازیکنان استقلال تصویری از این هوادار پا به سن گذاشته که «فریده نوروزی» نام داشت را در صفحات شخصی خود استوری کردند[۱۱۲] و حتی سروش رفیعی نیز به این موضوع واکنش نشان داد و با کنار هم قرار دادن تصویر دو هوادار مادربزرگ سرخابی‌ها، از آن به عنوان لحظات زیبای دربی یاد کرد.[۱۱۳][۱۱۴]

مورد توجه قرار گرفتن تصاویر این هوادار مسن سبب شد تا جواد نکونام و مسئولین باشگاه به دنبال این مادر بزرگ استقلالی باشند تا او را به تمرینات تیم آورده و از وی تشکر کنند. اتفاقی که چندروز بعد رخ داد و باشگاه استقلال ضمن تقدیر از این هوادار، با وی عکس یادگاری گرفت. باشگاه استقلال همچنین در فضای مجازی خود ویدیوی زیبایی را نیز از خانم نوروزی منتشر کرده که پرچم استقلال را به حالت شنل بر تن کرده و لباس‌های آبی را پوشیده است.[۱۱۵][۱۱۶][۱۱۷][۱۱۸] وی بعد ها در برنامه هزار و یک به میزبانی محسن کیایی نیز دعوت شد و به گفت و گو درباره علاقه و اشتیاق وی در هواداری استقلال پرداخت.[۱۱۹]

آمارها و رکوردها

ویرایش

باشگاه استقلال تهران با حمایت گسترده هواداران خود، در آمار و رکوردهای فوتبال ایران و آسیا حضوری چشمگیر دارد. به عنوان نمونه:

فینال جام باشگاه‌های آسیا ۱۹۹۹

ویرایش

این دیدار در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۷۸ (۳۰ آوریل ۱۹۹۹) در ورزشگاه آزادی تهران بین استقلال و باشگاه فوتبال جوبیلو ایواتا ژاپن برگزار شد. در این بازی، ۱۲۱٬۰۰۰ نفر در ورزشگاه حضور داشتند که آن را به پرتماشاگرترین بازی تاریخ مسابقات باشگاهی آسیا تبدیل کرد.[۱۲۰][۱۲۱] همچنین، حدود ۵۰ هزار نفر از هواداران استقلال نتوانستند وارد ورزشگاه شوند و بیرون ماندند.[۱۲۲]

بازی پایانی پنجمین دوره لیگ برتر ایران

ویرایش
 
تصویری از هواداران حاضر در دیدار استقلال و برق شیراز

در فصل ۸۴–۸۵، استقلال در آخرین بازی خود در لیگ برتر به مصاف برق شیراز رفت و با نتیجه ۴ بر ۱ پیروز شد.[۱۲۳] این بازی در ورزشگاه آزادی تهران برگزار شد و بیش از ۱۱۰٬۰۰۰ نفر از هواداران استقلال در ورزشگاه حضور داشتند.[۱۲۴] همچنین حدود ۱۰ هزار نفر از هواداران به دلیل ازدحام نتوانستند وارد ورزشگاه شوند.[۱۲۵] این بازی پرتماشاگرترین بازی تاریخ لیگ برتر خلیج فارس می‌باشد.

 
دیدار استقلال و برق شیراز، پرتماشاگرترین بازی تاریخ لیگ برتر ایران

شهرآورد تهران در سال ۱۳۶۲

ویرایش

یکی از پرتماشاگرترین دربی‌های تاریخ بین استقلال و پرسپولیس در سال ۱۳۶۲ برگزار شد که حدود ۱۳۰ هزار تماشاگر در ورزشگاه آزادی حضور داشتند، تماشاگران همچنین کل پیست تارتان ورزشگاه را نیز اشغال کرده بودند. در این بازی، پرویز مظلومی موفق شد دروازه پرسپولیس را باز کند و این گل به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گل‌های دربی‌های تهران در آن دهه به یادگار مانده است.[۱۲۶][۱۲۷][۱۲۸]

رکورد میانگین تعداد تماشاگران در بازی‌های خانگی آسیایی

ویرایش

باشگاه استقلال تهران با حمایت بی‌نظیر هواداران خود، رکوردهای قابل‌توجهی در لیگ قهرمانان آسیا به ثبت رسانده است. در فصل‌های ۲۰۱۰[۱۲۹]، ۲۰۱۱[۱۳۰]، ۲۰۱۳[۱۳۱][۱۳۲]، ۲۰۱۷[۱۳۳][۱۳۴]، ۲۰۱۸[۱۳۵][۱۳۶]، ۲۰۱۹[۱۳۷]،۲۵–۲۰۲۴[۱۳۸] این تیم با حضور پرشور تماشاگرانش در ورزشگاه آزادی، میانگین بالاترین تعداد تماشاگران در بازی‌های خانگی را به خود اختصاص داد.

به‌عنوان مثال، در فصل ۲۰۱۷، استقلال با مجموع ۱۲۷٬۲۲۱ تماشاگر در دو بازی خانگی خود، عنوان پرهوادارترین تیم مرحله گروهی را کسب کرد.[۱۳۹] در بازی مقابل العین امارات، ۹۰٬۰۰۰ نفر[۱۴۰] و در دیدار با الریان قطر، ۳۷٬۲۲۱ نفر در ورزشگاه آزادی حضور داشتند. همچنین، در فصل ۲۰۱۸، استقلال با میانگین ۵۱٬۰۰۰ تماشاگر در هر بازی، بار دیگر عنوان پرتماشاگرترین تیم مرحله گروهی لیگ قهرمانان آسیا را به دست آورد.[۱۳۶]

پرتماشاگرترین بازی فصل لیگ نخبگان آسیا

ویرایش

استقلال پس از صعود به مرحله حذفی لیگ نخبگان آسیا ۲۵–۲۰۲۴ در بازی رفت با النصر عربستان توانست با وجود تخریب بخش های زیادی از استادیوم آزادی به دلیل بازسازی، با ۷۵.۱۳۰ تماشاگر میزبانی کند و پرتماشاگرترین بازی فصل لیگ نخبگان آسیا ۲۵–۲۰۲۴ را رقم بزنند.[۱۴۱][۱۴۲][۱۴۳] همچنین بازی استقلال در مقابل الشرطه عراق در مرحله گروهی همین سال با ۵۴۷۰۰ تماشاگر به عنوان سومین بازی پرتماشاگر لیگ نخبگان آسیا ۲۵–۲۰۲۴ معرفی شد[۱۴۴] و استقلال در این فصل لیگ نخبگان با میانگین ۴۶.۱۹۲ تماشاگر، عنوان پرتماشاگر ترین تیم آسیا را به خود اختصاص داد.[۱۳۸]

نمادها

ویرایش

هواداران باشگاه فوتبال استقلال تهران، علاوه بر رنگ آبی و نشان تاج با دو ستاره طلایی، عدد «۴» را نیز به‌عنوان یکی از نمادهای پرافتخار خود برگزیده‌اند. این عدد یادآور دو دستاورد برجسته در تاریخ این باشگاه است:

  • پیروزی‌های پیاپی در شهرآورد تهران: در دربی‌های شماره ۶۹ تا ۷۲، استقلال موفق شد چهار بار متوالی رقیب سنتی خود، پرسپولیس، را با نتایج ۱–۰، ۱–۰، ۲–۰ و ۳–۰ شکست دهد. این رکورد بی‌نظیر، استقلال را به تنها تیمی تبدیل کرده که توانسته است در چهار شهرآورد پیاپی به پیروزی دست یابد.[۱۴۵]
  • حضور در فینال جام باشگاه‌های آسیا: استقلال در سال‌های ۱۹۷۰، ۱۹۹۰، ۱۹۹۱ و ۱۹۹۹ موفق به راه‌یابی به فینال این رقابت‌ها شد. این چهار حضور در فینال، نشان‌دهنده جایگاه برجسته این باشگاه در سطح قاره آسیا است.

جایگاه ۸ ورزشگاه آزادی

ویرایش

سکوی جایگاه ۸ ورزشگاه آزادی که با تغییرات جدید ورزشگاه آزادی به عنوان جایگاه ۵ شناخته می‌شود و سکوهای کناری این جایگاه از قدیم محل تشویق و نشستن هوادارهای متعصب، پرشور و به اصطلاح اولتراها و تیفوسی‌های استقلال هست که پیش از شروع بازی، حین بازی و بعد از شروع بازی این تشویق‌ها استمرار دارد.[۱۴۶][۱۴۷] و این جایگاه بخش شرقی ورزشگاه جای گرفته.

علی پروین

ویرایش

پرویز مظلومی در مصاحبه ای با رسانهٔ خبر ورزشی به نقل قول از علی پروین، اسطوره تیم رقیب گفت:

پرویز مظلومی: خدا علی‌آقا را حفظ کند. یادم هست یک روز می‌گفت حاضرم کل ورزشگاه آزادی را با ۱۰۰ هزار پرسپولیسی بدهم و جایگاه ۸ استقلالی‌ها (جایگاه تیفوسی‌های استقلال) را بگیرم. چون همان یک گوشه ورزشگاه اندازه ۱۰۰ هزار پرسپولیسی سر و صدا می‌کنند![۱۴۸][۱۴۹][۱۵۰]

مهدی هاشمی‌نسب

ویرایش

مهدی هاشمی‌نسب در ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۳ در خلل بازی استقلال مقابل فولاد در هفته ۲۷م لیگ برتر فوتبال ایران ۰۳–۱۴۰۲ زمانی که به عنوان مربی و دستیار جواد نکونام در استقلال کار می‌کرد اما در این بازی به دلیل محرومیت نتوانست تیمش را از کنار زمین هدایت کند و از روی سکوها و جایگاه ۸ نظاره گر بازی تیمش بود و برای اینکه توسط هواداران شناسایی نشود، تصمیم گرفت تا کلاه گرمکن ورزشی خود را کاملاً روی سرش بکشد و با یک ماسک مشکی، به جایگاه هشت رفته و در کنار تیفوسی‌های آبی پوش، این بازی حساس را تماشا کند.[۱۵۱][۱۵۲]

بازسازی

ویرایش

این جایگاه در ۲۰ دی ۱۴۰۳، به‌دلیل نیاز به نوسازی و مقاوم‌سازی ورزشگاه آزادی تخریب شده است که این اقدام با هدف بهبود زیرساخت‌ها و افزایش ایمنی تماشاگران صورت گرفته است.[۱۵۳]

کمیته مشوقين استقلال

ویرایش

کمیته مشوقين استقلال در دهه هشتاد و در زمان مدیرعاملی کاظم اولیایی شروع به کار کرد[۱۵۴] و تا کنون فعالیت این کمیته ادامه دارد و در حال حاضر این کمیته توسط رامین همتی مدیریت میشود.[۱۵۵][۱۵۶] اعضای کمیته مشویق استقلال که به لیدر نیز معروف اند وظيفه ساماندهي مشوقين و هواداران باشگاه استقلال را برنامه ريزي كرده و با هماهنگي با نيروی انتظامي و نيروهای امنيتی حاضر در ورزشگاهها از بروز تشنج و جنجال جلوگيري مینمايند. اعضای این کمیته، استقلال را در برخی بازی هایی که در خارج از تهران و کشور برگزار میشود نیز همراهی میکنند.[۱۵۷]

اعضای این کمیته در برخی از بازی ها از هواداران و لیدر های تیم مقابل که به عنوان مهمان به ورزشگاه آمدند با دسته های گل پذیرایی میکنند.[۱۵۸][۱۵۹][۱۶۰]

ترانه‌ها

ویرایش

اولین ترانه هواداری ایران

ویرایش

پس از اولین قهرمانی تاج در لیگ قهرمانان آسیا در سال ۱۳۴۹ بقدری جو ملی میهن مثبت بود که ویگن، خواننده محبوب اون دوران ترانه ای که توسط ایرج جنتی عطایی که خودش نیز بازیکن تیم تاج مشهد سروده بود رو اجرا کرد.

دیگر ترانه‌ها

ویرایش

در حوزه موسیقی، ترانه‌های متعددی توسط خوانندگان مختلف در حمایت و ستایش این تیم سروده و اجرا شده‌اند که به مرور زمان به بخشی از فرهنگ هواداری استقلال تبدیل شده‌اند.

از دیگر پرشنونده ترین موزیک های هواداری استقلال میتوان به «استقلال» با صدای سعید عرب،[۱۶۵] «استقلال» با صدای علی دانیال،[۱۶۶] «استقلال» با شهرام زندی و «قهرمان آسیا» با صدای مهدی کبریا دانیال نیز اشاره کرد.

برخی خوانندگان نیز به‌صورت اختصاصی در حوزه هواداری استقلال فعالیت می‌کنند، هرچند که به‌اندازه چهره‌های مطرح موسیقی شناخته‌شده نیستند. این هنرمندان بیشتر از طریق شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه اینستاگرام، با هواداران استقلال در ارتباط بوده و آثار خود را منتشر می‌کنند. از جمله این خوانندگان می‌توان به مصطفی فرجی، مهدی کبریا، حامی پیراسته، آرا صلاحی و دجسلیتو اشاره کرد که با اجرای ترانه‌های اختصاصی برای استقلال، نقش پررنگی در فضای هواداری این تیم ایفا می‌کنند.

هواداری استقلال در رپفارسی

ویرایش

در سال‌های اخیر، استفاده از نام و نمادهای باشگاه استقلال در موسیقی رپ فارسی افزایش یافته است. این روند از سروش هیچکس، پدر رپ فارسی، آغاز شد؛ جایی که در ترک عاشقتم به صورت رمزگونه به نام استقلال اشاره می‌کند:

"عاشق الفبام، الف سین ت قاف لام الف بعدش لام"

این شیوه استفاده از نمادهای استقلال تا نسل چهارم رپ فارسی ادامه یافته است. برای مثال، هیپهاپولوژیست در یکی از ترک‌هایش می‌گوید:

"بهم میگن چرا عاشق تاجی؟ از بچگی بودم فن استقلال!"

یا دِلو در یکی از آثارش به استقلال اشاره کرده و می‌گوید:

"من که حالت عادیم دو ستارم، مثل پرچم استقلال!"

سهراب ام جی که بارها اعلام کرده هوادار باشگاه پرسپولیس هست نیز در ترکی به نام پیشکسوت می‌گوید:

" تاج دارم انگار استقلالم."

علاوه بر این، رپرهایی مانند ۰۲۱کید، پوریا آدرویت و دیگر رپر های طرفدار استقلال نیز در آثار خود از نمادهای استقلال استفاده کرده‌اند و این موضوع را در موسیقی رپ فارسی برجسته‌تر کرده‌اند.

هواداران قابل توجه

ویرایش

خاندان سلطنتی

ویرایش

هنرمندان سینما و تلویزیون

ویرایش

نوازندگان و خوانندگان

ویرایش

رپرها

ویرایش

ورزشکاران

ویرایش

سیاستمداران

ویرایش

اعتراضات آبان ۱۳۹۸

ویرایش

جنبش خیزش ۱۴۰۱ ایران

ویرایش

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. «Iran - List of Foundation Dates». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  2. عادل فردوسی‌پور (۳۰ مهر ۱۳۸۷). «فوتبال ایران به قلم "فردوسی پور" در WorldSoccer». ایسنا.
  3. FIFA.com. «The Club - FIFA.com» (به انگلیسی). بایگانی‌شده از اصلی در ۱ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  4. «تماشاگردارهای غیرسرخابی فوتبال تهران». ورزش سه. ۲۰ خرداد ۱۳۹۴.
  5. SNN.IR، خبرگزاری دانشجو |. «استقلال تهران: از نخستین قهرمانی تا پرافتخارترین تیم آسیا». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  6. «مرور بازی‌های ماندگار قرن؛ به یادماندنی‌ترین دیدارهای دهه 30 و 40، آغاز قهرمانی‌ها در آسیا». فوتبال 360. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  7. «مرور بازی‌های ماندگار قرن؛ به یادماندنی‌ترین دیدارهای دهه 30 و 40، آغاز قهرمانی‌ها در آسیا». فوتبال 360. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  8. «گزارش ویژه/ اولین ستاره آسیایی استقلال 54 ساله شد». فوتبالی. ۲۰۲۴-۰۴-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  9. ۹٫۰ ۹٫۱ TABNAK، تابناک |. «سالگرد اولین دربی تهران؛ آگهی ۵۵سال پیش». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  10. ««تاج» چگونه «استقلال» شد؟». ایسنا. ۲۰۱۶-۱۱-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  11. خاطره انگیز; استقلال - گسترش در دوران جنگ تحمیلی- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2020-06-05, retrieved 2025-02-04
  12. «استقلال 2-1 لیائونینگ (فینال جام باشگاه های آسیا 1990)». فوتبالی. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  13. borna.news. «سنگ تمام هواداران استقلال در اینستاگرام». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  14. «۴۸ سال از انحلال شاهین گذشت». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  15. درگیری شدید هواداران استقلال و سپاهان روی سکو ها, 2023-08-23, retrieved 2025-02-02
  16. «درگیری هواداران استقلال و سپاهان در بیرون استادیوم». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  17. «فیلم/ استقبال هواداران استقلال در اصفهان». مشرق نیوز. ۲۰۲۳-۰۱-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  18. «حال و هوای هواداران استقلال در اصفهان | ویدیو ورزش سه». video.varzesh3.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  19. «سهمیه هواداران استقلال در نقش جهان اعلام شد». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۲-۰۵-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  20. «اصفهان| جایگاه هوادارن استقلال تکمیل شد؛ 3 هزار استقلالی پشت درهای بسته - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  21. «اتفاقی نادر در تبریز؛ پرچم آبی استقلال در سطح شهر (ویدیو)». خبرگزاری ایلنا. ۲۰۱۹-۰۲-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  22. «درگیری تماشاگران استقلال و تراکتورسازی». مشرق نیوز. ۲۰۱۸-۰۸-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  23. «درگیری تماشاگران استقلال و تراکتورسازی». مشرق نیوز. ۲۰۱۸-۰۸-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  24. سمانه سقاء (1390). "تقسیم‌بندی هواداران باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس بر اساس متغیرهای جمعیت شناختی، جغرافیایی و وفاداری". پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (به انگلیسی). Archived from the original on 12 January 2018. Retrieved 2017-12-09.
  25. «تقسیم بندی هواداران باشگاه های استقلال و پرسپولیس براساس متغیرهای جمعیت شناختی، جغرافیایی و و فاداری». www.virascience.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  26. «رونمایی باشگاه استقلال از بزرگ‌ترین پرچم دنیا». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  27. اهتزاز بزرگ‌ترین پرچم هواداری توسط تماشاگران استقلال- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2019-05-06, retrieved 2025-01-15
  28. «ثبت رکورد بزرگ‌ترین پرچم هواداری دنیا در بازی استقلال- الدحیل+ عکس - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  29. «پرچم استقلالی‌ها در گینس ثبت خواهد شد». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  30. «نوین عایق | اجرای طرح موزاییکی کانون هواداران باشگاه استقلال با کارتن پلاست». نوین عایق. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  31. Roozno، سایت روزنو | روزنو |. «اولین طرح موزاییکی هواداران استقلال + تصاویر | روزنو». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  32. SNN.IR، خبرگزاری دانشجو |. «اجرای طرح موزاییکی آبی‌ها در آزادی +عکس». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  33. «عکس| طرح موزاییکی هواداران استقلال برای دربی». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۱-۰۱-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  34. «طرح موزاییکی استقلالی‌ها اجرا شد». ایسنا. ۲۰۱۸-۰۳-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  35. YJC، باشگاه خبرنگاران جوان | آخرین اخبار ایران و جهان |. «طرح موزاییکی کانون هواداران استقلال برای دیدار روز دوشنبه با العین». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  36. «عکس| طرح موزاییکی استقلالی‌ها به یاد انصاریان». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۱-۰۲-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  37. borna.news (۱۳۹۹/۱۱/۱۷–۱۳:۱۷). «طرح موزاییکی استقلالی‌ها به یاد آقای بخیه+عکس». fa. دریافت‌شده در 2025-01-15. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  38. «عکس | طرح «خلیج فارس» در ورزشگاه آزادی». خبرآنلاین. ۲۰۲۳-۰۱-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  39. «عکس| طرح موزاییکی ویژه علیه اقدام جنجالی عرب‌ها». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۳-۰۱-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  40. طرح خلیج فارس روی سکوهای ورزشگاه آزادی- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2023-01-12, retrieved 2025-01-15
  41. طرح موزاییکی هواداران استقلال برای قدردانی از ساپینتو- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2023-05-24, retrieved 2025-01-15
  42. «عکس | طرح موزاییکی و جالب هواداران استقلال برای نکونام». همشهری آنلاین. ۲۰۲۳-۰۸-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  43. «خلق صحنه‌های اروپایی به دست هواداران استقلال». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  44. «فیلم/ آتش‌بازی هواداران دو تیم پیش از سوت شروع دربی». مشرق نیوز. ۲۰۲۳-۱۲-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  45. «دربی در دود! / آتش‌بازی از دقیقه یک آغاز شد». طرفداری. ۲۰۲۳-۱۲-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  46. آتش بازی هواداران استقلال هنگام سوت آغاز بازی- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2023-10-27, retrieved 2025-01-15
  47. «ببینید | آتش‌بازی دیدنی هواداران استقلال در شروع بازی مقابل الومینیوم». خبرآنلاین. ۲۰۲۳-۱۰-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  48. تشویق ایسلندی هواداران استقلال بعد از پیروزی برابر پدیده / فیلم, 2022-05-09, retrieved 2025-01-15
  49. «ویدیو| تشویق ایسلندی هواداران استقلال مقابل محل اقامت این تیم». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۲-۰۸-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  50. «لیگ قهرمانان آسیا نورانی شد (عکس)». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  51. «ویدیو| تشویق وریا غفوری توسط هواداران استقلال». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۳-۱۱-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  52. تشویق وریا غفوری از سوی هواداران استقلال در جریان بازی با پارس جنوبی جم / فیلم, 2023-04-29, retrieved 2025-01-15
  53. «دلیل انتخاب دقیقه ۲۲ برای تشویق منصورخان». خبرآنلاین. ۲۰۱۶-۱۱-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  54. «دقیقه ۲۲ هواداران استقلال پورحیدری را تشویق خواهند کرد». طرفداری. ۲۰۱۶-۱۱-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  55. YJC، باشگاه خبرنگاران جوان | آخرین اخبار ایران و جهان |. «موج مکزیکی هواداران استقلال در آزادی + فیلم». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  56. «موج مکزیکی هواداران استقلال و عصبانیت بازیکن الریان». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۵-۰۲-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  57. borna.news. «تمرین صعود با رقص نور چراغ‌های موبایل در ورزشگاه آزادی». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  58. borna.news. «۷۰ هزار هوادار در ورزشگاه آزادی/ ژاوی تشویق شد». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  59. «ویدیو| استقبال هواداران از تیم استقلال در فرودگاه اهواز». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۱۲-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  60. «استقبال عجیب اراکی‌ها از بازیکنان استقلال | ویدیو ورزش سه». video.varzesh3.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  61. «استقلالی‌ها در اهواز لای جمعیت ماندند! (عکس)». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  62. «اختصاصی/ استقبال پرشور هواداران استقلال جلوی هتل این تیم در یزد». فوتبالی. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  63. «موسیمانه: هرگز این صحنه‌ها را ندیده بودم!». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  64. «موسیمانه: هرگز صحنه‌‌ای مانند استقبال هواداران یزدی ندیده بودم/ ۱۲۰ دقیقه در راه بودیم». farsnews.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  65. «طوفان هشتگی هواداران استقلال در فضای مجازی؛ نه به ماندن نکونام و حملات تند به هلدینگ خلیج فارس!». فوتبالی. ۲۰۲۴-۰۶-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  66. «طغیان هواداران آبی در فضای مجازی؛ استقلال بدون سرمربی هم به پرسپولیس نمی‌باخت!». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۱۰-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  67. «طغیان هواداران آبی در فضای مجازی؛ استقلال بدون سرمربی هم به پرسپولیس نمی‌باخت!». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۱۰-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  68. TABNAK، تابناک | (۱۴۰۳/۰۵/۳۱ - ۱۶:۲۲). «انتقاد هواداران استقلال از فرشید سمیعی در فضای مجازی». fa. دریافت‌شده در 2025-02-02. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  69. «مهران، استقلالی‌ها را سر ذوق آورد (عکس)». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  70. borna.news (۱۴۰۳/۰۶/۰۴ - ۱۸:۵۹). «دلبری رامین رضاییان برای هواداران استقلال». fa. دریافت‌شده در 2025-02-02. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  71. «انتقادات شدید هواداران از عملکرد آرش رضاوند در استقلال! + ویدئو». پنجره خبر. ۲۰۲۵-۰۲-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  72. نیوز، اخبار روز ایران و جهان | آفتاب. «حمله هواداران استقلال در فضای مجازی به این بازیکن». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  73. «تکرار توهین آرش رضاوند به هواداران استقلال +عکس». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۰۷-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  74. معاصر، اقتصاد (۱۴۰۳/۰۸/۰۷ - ۱۵:۲۹). «هواداران استقلال دست به تنبیه بازیکنان این تیم زدند». fa. دریافت‌شده در 2025-02-02. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  75. «برنامه تنبیهی و هماهنگ هواداران استقلال؛ بازیکنان را آنفالو کنید!». فوتبالی. ۲۰۲۴-۱۰-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  76. «کمپین هواداران استقلال ضد ارسلان مطهری». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۱۱-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  77. «عکس| هجوم باورنکردنی استقلالی‌ها به صفحه استراماچونی/ رکورد کامنت تتلو هم شکست!». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۳-۰۴-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  78. «۹ میلیون کامنت برای استراماچونی و واکنش دور از انتظار سرمربی ایتالیایی». همشهری آنلاین. ۲۰۲۳-۰۴-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  79. «استقلال در کنار رئال مادرید و فلامینگو/عکس». خبرآنلاین. ۲۰۲۲-۰۷-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۱۲.
  80. «عکس| استقلال در بین محبوب‌ترین تیم‌های جهان». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۲-۰۳-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۱۲.
  81. «اینستاگرام استقلال در آسیا بالاتر از الهلال و اتحاد». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۱۲.
  82. «عکس| استقلال در آسیا سوم شد». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۰۱-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۱۲.
  83. «تجمع هواداران استقلال با حضور مأموران نیروی انتظامی پایان یافت». طرفداری. ۲۰۱۹-۱۲-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  84. «یگان ویژه، مانع از تجمع هواداران استقلال شد/عکس». خبرآنلاین. ۲۰۲۱-۰۶-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  85. «ورود پلیس ضد شورش به تجمع هواداران معترض استقلال». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۱۹-۱۲-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  86. «تجمع دوباره هواداران استقلال مقابل وزارت ورزش + عکس - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  87. «تجمع اعتراضی هواداران استقلال مقابل وزارت ورزش». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  88. «تجمع هواداران استقلال مقابل مجلس». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۰-۱۰-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  89. «تجمع هواداران استقلال مقابل مجلس (عکس)». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  90. «تجمع هواداران استقلال مقابل قوه قضاییه». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  91. «اشتباه عجیب درباره حضور یک استقلالی سرشناس در تجمع هواداران». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۳-۰۷-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  92. ۹۲٫۰ ۹۲٫۱ «حضور بازیگر سینما و تلویزیون در تجمع هواداران معترض استقلال». خبرآنلاین. ۲۰۲۳-۰۷-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  93. «تجمع هواداران استقلال مقابل ساختمان باشگاه پس از فسخ قرارداد استراماچونی + عکس - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  94. «پلیس وارد ماجرای استقلال شد/ تخلیه ساختمان باشگاه/ معاون اجرایی کتک خورد! +عکس و فیلم». مشرق نیوز. ۲۰۱۹-۱۲-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  95. «بازتاب تجمع هواداران استقلال در رسانه‌های ایتالیایی/ قرارداد جدید با استراماچونی!». ایسنا. ۲۰۱۹-۱۲-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  96. «بازتاب تجمع هواداران استقلال در رسانه‌های ایتالیایی». مشرق نیوز. ۲۰۱۹-۱۲-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  97. «بازتاب تجمع هواداران استقلال در رسانه‌های ایتالیایی». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۵-۰۲-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  98. «در تجمع هواداران استقلال چه گذشت؟». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  99. «تجمع استقلالی‌ها از پاییز ۹۸ تا تابستان ۱۴۰۳؛ به کدام می‌گویید حمایت هواداران؟ +عکس». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۰۹-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  100. «تجمع ادامه‌دار استقلالی‌ها به خاطر استراماچونی». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  101. ایران، عصر. «استراماچونی: تجمع اعتراضی استقلالی ها دیوانه کننده بود/ من ریاکار نیستم». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  102. «استراماچونی: تجمع اعتراضی استقلالی ها دیوانه کننده بود». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  103. ایران، عصر (۱۳۹۰/۰۹/۱۸ - ۱۹:۵۸). «استقلال پرطرفدارترین تیم ایران!». fa. دریافت‌شده در 2025-02-13. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  104. «اولین حضور خانم‌ها در ورزشگاه آزادی در تاریخ لیگ برتر/عکس». خبرآنلاین. ۲۰۲۲-۰۸-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  105. «برای نخستین بار حضور زنان در مسابقات لیگ برتر فوتبال ایران – DW – ۱۴۰۱/۶/۲». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  106. «در مورد سحر خدایاری در ویکی تابناک بیشتر بخوانید». www.tabnak.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  107. «سحر، "دختر آبی" هوادار فوتبال در اثر خودسوزی درگذشت – DW – ۱۳۹۸/۶/۱۹». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  108. «حرف‌های خواندنی ۲ دختری که برای رفتن به استادیوم، پسر شدند». خبرآنلاین. ۲۰۱۸-۰۳-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  109. «چهره واقعی دختری که برای دیدن بازی استقلال کشف حجاب کرد! + عکس». اقتصادنیوز. ۲۰۱۸-۰۱-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  110. TABNAK، تابناک | (۱۴۰۰/۱۲/۱۱–۱۱:۳۷). «اولین دربی تاریخ فوتبال تهران با حضور تماشاگران زن ؟». fa. دریافت‌شده در 2025-01-14. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  111. «در انتظار یک اتفاق تاریخی در دربی پایتخت؛ خوش‌آمد به زنان پرسپولیسی و استقلالی». فوتبال 360. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  112. "استوری بازیکنان استقلال برای بانوی مسن استقلالی". ورزش آنلاین (به انگلیسی). Retrieved 2025-01-14.
  113. «استوری زیبای سروش رفیعی از پیرزن خبرساز دربی+ عکس». اقتصادنیوز. ۲۰۲۳-۱۲-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  114. «تصویری زیبا و معنادار در اینستاگرام سروش رفیعی با جمله‌ای کنایه‌آمیز!». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۳-۱۲-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  115. «ویدیو| مادربزرگ استقلالی که سوژه دربی شد: باید برنده می‌شدیم؛ حق‌مان را خوردند/ نکونام همان مجیدی است/ خیلی خوش‌حال شدم که خانم‌ها را به استادیوم راه دادند!». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۳-۱۲-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  116. «ببینید | لحظاتی زیبا و دلنشین از حضور مادربزرگ استقلالی سر تمرین آبی‌ها». خبرآنلاین. ۲۰۲۳-۱۲-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  117. «زیباترین اتفاق پس از دربی در تمرین استقلال». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  118. «زیباترین اتفاق پس از دربی در تمرین استقلال». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  119. «کل کل مادربزرگ استقلالی با مجری پرسپولیسی صدا و سیما؛ به راه راست بیا و آبی شو!». طرفداری. ۲۰۲۳-۱۲-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  120. «استقلال - جوبیلوایواتا با طعم تراژدی». امروز انلاین. ۲۸ آذر ۱۳۹۴.
  121. TABNAK، تابناک |. «جدول ۱۰بازی پرتماشاگر تاریخ آسیا؛ همگی در آزادی!». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  122. «گزارش ویژه/ استقلالی‌ها در آسیا برای ششمین بار، آزادی را پر کردند». وبسایت رسمی برنامه نود. ۲۱ بهمن ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ مارس ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۷.
  123. 10 (۲۰۰۶-۰۴-۲۰). «در حاشیه دیدار تیم های فوتبال استقلال تهران و برق شیراز». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  124. «این است استقلال». خبرگزاری مهر. ۲ اردیبهشت ۱۳۸۵.
  125. «BBCPersian.com». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  126. «مهمترین اتفاق پرطرفدارترین دربی تاریخ چه بود؟». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۳-۰۴-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  127. ایران، عصر (۱۳۹۱/۱۱/۰۴ - ۰۹:۳۹). «گل مظلومی در پرتماشاگرترین دربی (فیلم)». fa. دریافت‌شده در 2025-02-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  128. «استقلال برنده پرتماشاگرترین دربی قرن/عکس». خبرآنلاین. ۲۰۲۱-۱۰-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  129. «AFC Champions League 2010 - Attendance» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  130. «AFC Champions League 2011 - Attendance» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  131. «AFC Champions League 2013 - Attendance» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  132. «استقلال پرتماشاگرترین تیم آسیا/ چین جای ایران را در صدر گرفت». ایسنا. ۲۰۱۳-۰۵-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  133. «AFC Champions League 2017 - Attendance» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  134. «استقلال پرتماشاگرترین تیم در لیگ قهرمانان آسیا». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  135. "AFC Champions League Elite 2018 - Attendance". worldfootball.net (به انگلیسی). 2025-03-04. Retrieved 2025-03-05.
  136. ۱۳۶٫۰ ۱۳۶٫۱ «استقلال پرهوادار ترین تیم سال 2018 لیگ قهرمانان». فوتبالی. ۲۰۱۸-۱۱-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  137. "AFC Champions League Elite 2019 - Attendance". worldfootball.net (به انگلیسی). 2025-03-04. Retrieved 2025-03-05.
  138. ۱۳۸٫۰ ۱۳۸٫۱ "AFC Champions League Elite 2024/2025 - Attendance". worldfootball.net (به انگلیسی). 2025-03-04. Retrieved 2025-03-05.
  139. «استقلال، پرتماشاگرترین تیم دور گروهی لیگ قهرمانان». خبرآنلاین. ۲۰۱۹-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  140. «استقلال پرطرفدارترین تیم لیگ قهرمانان آسیا». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  141. «رکوردشکنی هواداران استقلال با حضور 75 هزار نفری در بازی با النصر». فوتبالی. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۰۴.
  142. «رکورد بی‌نظیر استقلال در آسیا: بیشترین تماشاگر». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۰۴.
  143. ایران، عصر (۱۴۰۳/۱۲/۱۳ - ۲۱:۲۹). «رکوردشکنی تماشاگران در آزادی؛ استقلال - النصر پرتماشاگرترین بازی لیگ نخبگان». fa. دریافت‌شده در 2025-03-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  144. «استقلال در آسیا رکورد زد؛ حیف از این هواداران وفادار». خبرورزشی. ۲۰۲۵-۰۲-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۰۵.
  145. ۴ برد استقلال در دربی- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2013-01-12, retrieved 2025-02-04
  146. «ستاره استقلالی لیدر جایگاه ۸ شد! (عکس)». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  147. «پروین گفت حاضرم ۱۰۰ هزار پرسپولیسی را با جایگاه ۸ استقلالی عوض کنم/ با پرسپولیس مذاکره کردم؛ کتک خوردم رفتم استقلال!/ خذیراوی از مهدوی‌کیا بهتر می‌شد». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۲-۰۱-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  148. «پروین گفت حاضرم ۱۰۰ هزار پرسپولیسی را با جایگاه ۸ استقلالی عوض کنم/ با پرسپولیس مذاکره کردم؛ کتک خوردم رفتم استقلال!/ خذیراوی از مهدوی‌کیا بهتر می‌شد». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۲-۰۱-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  149. «پروین گفت حاضرم ۱۰۰ هزار پرسپولیسی را با جایگاه ۸ استقلالی عوض کنم». خبرآنلاین. ۲۰۲۲-۰۱-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  150. «علی پروین گفت حاضرم ۱۰۰ هزار پرسپولیسی بدهم و جایگاه ۸ استقلالی‌ها را بگیرم». پایگاه خبری جماران. ۲۰۲۵-۰۱-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  151. «عکس| حضور هاشمی نسب در جمع قاتلان پرسپولیس/ مربی استقلال در کنار تیفوسی‌ها جشن گرفت». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۰۵-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  152. «هاشمی نسب اینجا قایم شده بود! (عکس)». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  153. «تخریب جایگاه دوآتشه‌های استقلال (عکس)». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۴.
  154. «اعضاء كميته مشوقين باشگاه استقلال منصوب شدند». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۰۴-۱۲-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  155. borna.news. «رئیس کمیته مشوقین باشگاه استقلال انتخاب شد». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  156. «رییس کمیته مشوقین استقلال منصوب شد». فوتبالی. ۲۰۱۷-۰۱-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  157. «واکنش کمیته مشوقین استقلال به خبر فوتبالی: برای کمک به استقلال هر کاری می کنیم». فوتبالی. ۲۰۲۰-۰۲-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  158. «اقدام جالب توجه باشگاه استقلال برای پذیرایی از هواداران فولاد». خبرگزاری ایلنا. ۲۰۱۸-۰۸-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  159. «پذیرایی هواداران استقلال از طلایی پوشان + فیلم». ایمنا. ۲۰۲۵-۰۱-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  160. «هواداران استقلال با دسته‌های گل به استقبال فولادی‌ها می‌روند». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۸-۰۸-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۲.
  161. «آبی به رنگ آسمان از «آزادی» عبور کرد». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۱۸-۰۹-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  162. «مستند «آبی استقلالی 2» با صدای رضا یزدانی منتشر خواهدشد». موسیقی ما. ۲۱ شهریور ۱۳۸۸.
  163. ایران، عصر (۱۳۹۳/۰۵/۱۸ - ۱۲:۳۵). «دانلود آهنگ رسمی باشگاه استقلال». fa. دریافت‌شده در 2025-02-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  164. «دانلود آهنگ رسمی باشگاه استقلال». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  165. جم، Jamejam, جام. «ترانه سعید عرب برای تیم استقلال/دانلود». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  166. «Ali Danial- Esteghlal(Official Music Video)». TaranehEnterprise on Youtube. ۱۷ نوامبر ۲۰۱۲.
  167. حسن‌نیا، آرش (۲۰۱۲-۰۳-۲۱). «رضا پهلوی: اگر زندگی دوباره داشتم، شاید کارگردان سینما می‌شدم». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  168. «عکس| حمله محسن تنابنده به استقلالِ جواد نکونام/ مگه میشه…». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۰۵-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  169. «نوید محمدزاده در جمع هواداران استقلال/ عکس». خبرآنلاین. ۲۰۱۷-۰۸-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  170. «عکس| استوری نوید محمدزاده برای استقلال». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۰۹-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  171. ۱۷۱٫۰ ۱۷۱٫۱ ۱۷۱٫۲ ۱۷۱٫۳ «زنده: واکنش‌ها به قهرمانی استقلال در لیگ برتر». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  172. حضور بهرام افشاری، بازیگر سینما، در تمرین استقلال- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2023-07-29, retrieved 2025-01-15
  173. «بازیگر پایتخت در تمرین استقلال پا به توپ شد (گزارش تصویری)». خبرگزاری ایلنا. ۲۰۲۳-۰۷-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  174. «ویدیو| ارسطو: من هوادار دو سه آتیشه استقلالم، خونم آبیه». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۰-۰۴-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  175. «حاجی عبداللهی: در لیگ فقط بازی‌های استقلال را می‌بینم». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۱۹-۰۴-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  176. «توییت بازیگر سریال پایتخت؛ رونالدو دنبال جامی است که استقلال دو تا از آن دارد! + عکس». طرفداری. ۲۰۲۳-۰۹-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  177. تاریخ فوتبال؛ کل کل سرخابی امیر جعفری و احسان علیخانی- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2020-09-19, retrieved 2025-01-15
  178. ایران، عصر. «امیر جعفری درمیان هواداران استقلال (عکس)». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  179. امیر غفارمنش: بخاطر سه نفر استقلالی شدم- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2022-07-12, retrieved 2025-01-15
  180. «بازیگر سینما و تلویزیون در بین هواداران معترض استقلال؛ استقلال یک بچه سرراهی برای وزارت ورزش است/ پرسپولیس ۱۰ گل به استقلال نزد چون ترسید». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۳-۰۷-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  181. فرضی، رضا (۲۰۲۲-۱۱-۰۶). «عکس/ واکنش دیرهنگام و جالب سعید آقاخانی به قهرمانی استقلال!». وقت صبح. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  182. «گزارش تصویری؛ تمرین امروز استقلال؛ از حضور مهدی ماهانی تا بازگشت علی قربانی به تمرینات گروهی». طرفداری. ۲۰۱۶-۱۰-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  183. مهدی ماهانی عضو تیم ملی فیتنس: پیش‌بینی کرده بودم استقلال به موفقیت می‌رسد, 1402-08-06, retrieved 2025-01-15 {{citation}}: Check date values in: |date= (help)
  184. «سیامک انصاری در برنامه فوتبال 360 عادل فردوسی پور: استقلالی ام». www.instagram.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  185. «سحر قریشی هوادر استقلال /عکس». akharinnews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  186. میزان، خبرگزاری. «واکنش سحر قریشی به باخت تیم مورد علاقه اش در دربی+عکس». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  187. «عکس/ حمید گودرزی در جمع استقلالی‌ها». مشرق نیوز. ۲۰۱۴-۰۲-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  188. «حمایت پیمان معادی از قلعه نویی». ایمنا. ۲۰۲۰-۰۴-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  189. «خاطره جالب پیمان معادی از هافبک فقید استقلال». خبرآنلاین. ۲۰۲۳-۰۱-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  190. «عکس| واکنش مهناز افشار به قهرمانی استقلال/ تعریف و تمجید بازیگر زن خارج‌نشین از کاپیتان وریا». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۲-۰۵-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  191. «حمایت سام درخشانی از کاپیتان استقلال/ عکس». خبرآنلاین. ۲۰۲۲-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  192. «پورسرخ: ما استقلالی‌ها به بلاتکلیفی عادت داریم/ ساینتو ایراد داشت ولی همه مشکلات تقصیر او نبود/ مدیری که نمی‌تواند مجوز نکونام را بگیرد، اشتباهی مسئولیت گرفته!». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۳-۰۶-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  193. «گزارش تصويري| امیر نوری در تمرین استقلال». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۱۷-۰۴-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  194. میزان، خبرگزاری (۱۴۰۳/۰۶/۰۶ - ۱۸:۵۸). «حضور هنرمندان و ستاره‌های سینما در تمرین امروز استقلال + تصاویر». fa. دریافت‌شده در 2025-02-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  195. ۱۹۵٫۰ ۱۹۵٫۱ ۱۹۵٫۲ ۱۹۵٫۳ ۱۹۵٫۴ ۱۹۵٫۵ «حضور هنرمندان سرشناس در تمرین استقلال پیش از بازی حساس +عکس». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۰۸-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  196. «حضور ستاره‌های سینما در تمرین امروز استقلال (عکس)». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  197. «شیلا خداداد، یک دیشب را هوادار پرسپولیس بود/ عکس». خبرآنلاین. ۲۰۲۰-۱۰-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  198. ۱۹۸٫۰ ۱۹۸٫۱ YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان |. «کشمکش قرمز و آبی در عالم سینما + تصاویر». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  199. «از خواندن سرود ای ایران، استقلالی بودن نیکی کریمی تا حق مدیری به گردن عطاران». سینماپرس. ۲۶ شهریور ۱۳۹۰.
  200. «خبرورزشی‌گردی| وقتی نیکی کریمی در تمرین استقلال پا به توپ شد/ خانم کارگردان با ماشین قلعه‌نویی آمد». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۰۹-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  201. TABNAK، تابناک | (۱۳۸۷/۱۲/۲۶ - ۱۱:۰۴). «خشايار اعتمادي: از شکست تيمهاي عربي لذت مي برم!». fa. دریافت‌شده در 2025-02-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  202. «برادر شهیدم را خودم غسل دادم/ وقتی کارگردانی می‌خواهد خودش را از طریق من بالا بکشد باید هزینه‌اش را بدهد». خبرگزاری فارس. ۱۴ مهر ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۹ دسامبر ۲۰۱۷.
  203. «جوهرچی:تنها استقلالی هستم که دایی را دوست دارم». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  204. سوری، پوریا. «روزنامه شرق 90/6/24: استقلال یا پرسپولیس؛ مسئله این است». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  205. «جمله عجیب پرستو صالحی در حمایت از استقلال!». فوتبال 11. ۲۰۱۸-۰۸-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  206. Roozno، سایت روزنو | روزنو | (۱۴۰۲/۰۳/۰۳ - ۲۰:۴۴). «استوری پرستو صالحی به یاد اسطوره فقید استقلال | روزنو». fa. دریافت‌شده در 2025-05-07. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  207. «استوری یوسف تیموری که فاش کرد طرفدار کدام تیم است». اعتمادآنلاین. ۲۰۲۵-۰۲-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  208. «نوستالژی فوتبالی؛ کَل‌کَل جالب علی ضیا و فریبا نادری سَر تیم استقلال/ واقعا طرفدارای این تیم وفادار و عاشقن👌+فیلم». saednews.com. ۲۰۲۵-۰۱-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  209. borna.news (۱۳۹۹/۰۵/۱۱ - ۲۳:۰۳). «ماجرای استقلالی بودن برزو ارجمند / ببینید». fa. دریافت‌شده در 2025-02-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  210. YJC، باشگاه خبرنگاران جوان | آخرین اخبار ایران و جهان | (۱۳۹۸/۰۸/۱۵ - ۱۷:۰۱). «خوشحالی برزو ارجمند از برد استقلال/ عاشقانه‌های عمو پورنگ برای مخاطب خاصش/ روایت خانم بازیگر از سفرش به چابهار». fa. دریافت‌شده در 2025-02-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  211. «کری خوانی پریناز ایزدیار و حسین مهری برای پرسپولیس و استقلال». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  212. «دلخوری بهزاد فراهانی از استقلالی ها». قدس آنلاین. ۲۰۱۱-۰۸-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  213. «امیر جعفری: طرفدار استقلال می مانم». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۱۷-۰۸-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  214. borna.news (۱۳۹۳/۰۹/۰۱ - ۱۵:۴۲). «علیرضا جعفری:استقلال همیشه برنده است / هوادارها احترام همدیگر را نگه دارند». fa. دریافت‌شده در 2025-02-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  215. YJC، باشگاه خبرنگاران جوان | آخرین اخبار ایران و جهان | (۱۳۹۵/۱۱/۲۴ - ۱۸:۵۶). «کری خوانی امیرجعفری و علیرضا جعفری بعداز دربی + عکس». fa. دریافت‌شده در 2025-02-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  216. ایران، عصر (۱۳۹۵/۱۱/۲۴ - ۱۱:۲۳). «کدام بازیگران ،خوانندگان و سایر چهره‌ها استقلالی یا پرسپولیسی‌اند». fa. دریافت‌شده در 2025-02-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  217. «خبرورزشی‌گردی| همایون ارشادی: مخالف سرمربی‌گری مجیدی در استقلال بودم/ برای پوشاندن ضعف خود می‌گویند وزیر پرسپولیسی است/ نمی‌گذارند استراماچونی موفق شود». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۰۹-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  218. «چرا همایون ارشادی راوی استقلال شد؟». ایسنا. ۲۰۱۷-۱۱-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  219. «عکس های جالب خانم بازیگر در زمان مشاهده بازی استقلال و پرسپولیس!». صاحب‌خبر. ۲۰۱۵-۱۰-۳۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  220. «خبرورزشی‌گردی| شراره رخام: جای این چهار نفر در استقلال خالی است/ من استقلالی‌ام و دلم می‌خواهد پرسپولیس قهرمان آسیا شود». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۰۹-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  221. «بازیگران و خوانندگان استقلالی اند یا پرسپولیسی؟». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  222. «۳ سوپر استار استقلالی در یک قاب». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  223. «خبرورزشی‌گردی| شریفی‌نیا: به پروین گفتم استقلالی‌ام، گفت جمع کن بابا!/ برای پرسپولیسی‌ها افتخار بود که با استقلال مساوی کنند». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۱۱-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  224. «محمد رضا شریفی نیا: مگر پرسپولیس دیگر وجود دارد که برایشان کری بخوانم؟!». خبرآنلاین. ۲۰۱۵-۱۱-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  225. «گلزار، رادان، مسعود کیمیایی و... طرفدار چه تیمی هستند؟». خبرآنلاین. ۲۰۱۱-۰۴-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  226. «داریوش ارجمند مشاور فرهنگی باشگاه استقلال شد». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۴-۰۹-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  227. https://jamejamonline.ir (۱۳۹۳/۰۸/۲۶ - ۰۶:۴۵). «داریوش ارجمند چطور مشاور فرهنگی استقلال شد؟». fa. دریافت‌شده در 2025-02-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  228. «داریوش‎ارجمند مشاورفرهنگی باشگاه‎استقلال شد». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  229. ۲۲۹٫۰ ۲۲۹٫۱ میزان، خبرگزاری (۱۳۹۶/۰۳/۰۲ - ۱۱:۵۹). «یادی از درگذشتگان/ شادی پیروزی تیم آبی‌ها که تقدیم به اسطوره فوتبال شد». fa. دریافت‌شده در 2025-02-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  230. «سيامک انصاری راوی استقلال شد». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۱۷-۱۱-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  231. «سیامک انصاری راوی استقلال شد». خبرگزاری ایلنا. ۲۰۱۷-۱۱-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  232. «نوذری:استقلالی‌ها بهتر از من فیلم بازی می‌کردند». مشرق نیوز. ۲۰۱۱-۰۹-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  233. «حضور عجیب بازیگر استقلالی در بین طرفداران پرسپولیس/ خاطره جالب زنده‌یاد شهرام عبدلی از تماشای دربی در استادیوم آزادی». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۳-۰۲-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  234. «حضور عجیب بازیگر استقلالی در بین طرفداران پرسپولیس/ خاطره جالب زنده‌یاد شهرام عبدلی از تماشای دربی در آزادی». اعتمادآنلاین. ۲۰۲۵-۰۲-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  235. «تنها پرسپولیسی سریال نون.خ:دوستان استقلالی‌ام می‌خواهند مرا با چاقو بزنند!». خبرآنلاین. ۲۰۲۰-۰۴-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  236. «عکس‌| علاقه شدید رضا داوودنژاد به استقلال و فرهاد مجیدی». خبرآنلاین. ۲۰۲۴-۰۴-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  237. «عکس| علاقه شدید رضا داوودنژاد به استقلال/ ملاقات بازیگر فقید سینما با فرهاد مجیدی». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۴-۰۴-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  238. «بمب خنده در تمرین استقلال (عکس)». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  239. واکنش جواد رضویان به استقلالی یا پرسپولیسی بودن- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2019-06-19, retrieved 2025-02-04
  240. YJC، باشگاه خبرنگاران جوان | آخرین اخبار ایران و جهان | (۱۳۹۶/۰۳/۰۹ - ۱۳:۵۹). «ناراحتی شدید پولاد کیمیایی از باخت سنگین استقلال». fa. دریافت‌شده در 2025-02-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  241. «عکس| استوری جنجالی کیمیایی در حمایت از فرهاد مجیدی/ این قهرمانی یک نشانه بود». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۲-۰۵-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  242. «ویدیو| صحبت‌های کامران تفتی در حاشیه دربی هنرمندان». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۱-۰۲-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  243. «خشایار الوند عاشق فوتبال و استقلال بود». فوتبالی. ۲۰۱۹-۰۳-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  244. صحبت‌های مازیار میری کارگردان سینما درباره استقلال- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2019-10-30, retrieved 2025-02-04
  245. «مازیار میری: دیوانه‌وار عاشق استقلالم/ امروز شرایط استقلال اصلا خوب نیست». خبرآنلاین. ۲۰۱۷-۱۰-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  246. «عکس | واکنش جالب بیژن بنفشه‌خواه به قهرمانی استقلال با لباس تاج». خبرآنلاین. ۲۰۲۲-۰۵-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  247. «یلـــدا هم استقلالی-پرسپولیسی شد!». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۱۶-۱۲-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  248. borna.news (۱۳۹۸/۱۱/۱۵ - ۰۶:۰۶). «نبود شیخ مانع از برد استقلال مقابل پرسپولیس نمی‌شود/ به خاطر حمایت‌ از فرهاد مجیدی فحش و ناسزا شنیدم». fa. دریافت‌شده در 2025-02-05. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  249. «ببینید | کری‌خوانی جنجالی مجری استقلالی برای پرسپولیسی‌ها». خبرآنلاین. ۲۰۲۱-۰۸-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  250. ایران، عصر (۱۳۹۰/۰۵/۱۱ - ۱۵:۱۹). «آقای دایی قصد من فقط شوخی بود». fa. دریافت‌شده در 2025-02-05. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  251. «اشتباه عجیب باران کوثری در آستانه دربی درباره پست بازی پدرش در استقلال». خبرآنلاین. ۲۰۱۸-۰۹-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  252. TABNAK، تابناک | (۱۳۹۷/۰۷/۰۴ - ۱۲:۱۲). «تعریف و تمجید باران کوثری از هافبک استقلال!». fa. دریافت‌شده در 2025-02-05. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  253. «عکس| استوری بازیگر سریال پایتخت برای بانوی استقلالی». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۳-۱۲-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  254. «حرف‌های فوتبالی مرحوم آزاده نامداری قبل از مرگ». خبرآنلاین. ۲۰۲۱-۰۳-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  255. «امین زندگانی: به جای استقلالی‌ها بودم، تشکر هم می‌کردم». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۰-۱۲-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  256. «ببینید | بی‌اطلاعی عجیب مهدی پاکدل درباره یکی از علایق رعنا آزادی‌ور؟ ذوق آقای بازیگر از جواب همسرش به عادل فردوسی‌پور!». خبرآنلاین. ۲۰۲۴-۰۷-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۹.
  257. YJC، باشگاه خبرنگاران جوان | آخرین اخبار ایران و جهان | (۱۳۹۸/۰۹/۱۷ - ۲۳:۰۹). «واکنش اینستاگرامی ارسلان قاسمی به فسخ قرارداد استراماچونی». fa. دریافت‌شده در 2025-02-09. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  258. «اختصاصی/ گفت و گو با مهدی ماهانی درباره آخرین وضعیت استقلال». فوتبالی. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۹.
  259. «بدل قایدی، منجی آبی ها در دربی هنرمندان (عکس)». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۹.
  260. «ویدیو| سیدجواد هاشمی: استقلال برنده بازی خواهد بود». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۱-۰۲-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۹.
  261. ۲۶۱٫۰ ۲۶۱٫۱ «دیدار هنرمندان با مدیرعامل استقلال - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۱۳.
  262. «عکس| آتیلا پسیانی و نوید محمدزاده تماشاگر بازی استقلال در آزادی». خبرآنلاین. ۲۰۲۳-۱۰-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۲۷.
  263. «مهم‌ترین حرف‌های فوتبالی آتیلا پسیانی؛ آبی یعنی آرامش/ ۵۰ سال است که استقلالی‌ام/ امیدوارم استقلال هرچه زودتر به آرامش برسد/ پیام ویژه پسیانی برای پرسپولیسی‌ها». خبرورزشی. ۲۰۲۳-۱۰-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۲۷.
  264. «ویدیو| بازیگر سریال بچه مهندس: استقلال برنده دربی خواهد بود». خبرورزشی. ۲۰۲۱-۱۲-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۲۷.
  265. «با وزیر جدید هم قهرمان می‌شویم/ پدرم استقلالی است؛ کری هم می‌خواند/ نوید محمدزاده را در این ۵ سال خیلی اذیت کردم/ دربی را با یک گل می‌بریم». پارس فوتبال | خبرگزاری فوتبال ایران | ParsFootball. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۲۷.
  266. «مگر می‌شود غیر از استقلال طرفدار تیم دیگری بود». خبرآنلاین. ۲۰۲۱-۰۴-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۰۱.
  267. «حسام محمودی یک استقلالی دو آتشه بود! +عکس». پایگاه خبری عرشه آنلاین. ۲۰۲۵-۰۳-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۱۷.
  268. «روایت بازیگر فقید سینما از دیدار با زیدان». فوتبالی. ۲۰۲۳-۰۵-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۱۷.
  269. YJC، باشگاه خبرنگاران جوان | آخرین اخبار ایران و جهان | (۱۳۹۵/۱۱/۲۴ - ۱۸:۵۶). «کری خوانی امیرجعفری و علیرضا جعفری بعداز دربی + عکس». fa. دریافت‌شده در 2025-04-06. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  270. borna.news (۱۳۹۳/۰۹/۰۱ - ۱۵:۴۲). «علیرضا جعفری:استقلال همیشه برنده است / هوادارها احترام همدیگر را نگه دارند». fa. دریافت‌شده در 2025-04-06. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  271. تحلیلی 598، سایت خبری (۱۳۹۲/۰۲/۱۶ - ۱۲:۱۳). «جواب محکم بازيگر استقلالی به مجری پرسپولیسی». fa. دریافت‌شده در 2025-04-06. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  272. «مریم امیر جلالی قهرمانی استقلال را تبریک گفت». بازار بورس. ۲۰۲۵-۰۴-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۴-۰۶.
  273. «مجری معروف تلویزیون با ۲۰ هزار تومان استقلالی شد/عکس». خبرآنلاین. ۲۰۲۱-۰۹-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۴-۲۶.
  274. «جهانگیر کوثری: استقلال قهرمان می‌شود». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۴-۲۶.
  275. «عکس‌| حضور دو هنرمند در تمرین استقلال». خبرآنلاین. ۲۰۲۳-۱۲-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۶.
  276. «حمایت پیشکسوتان و هنرمندان استقلالی از سرپرست جدید باشگاه - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۶.
  277. . #فرشید_فهیم مجری استقلالی برنامه های تلویزیونی و آرزوی خوب برای همه هواداران استقلال و رسیدن روزهای خوش باشگاه استقلال در سال ۱۴۰۰ #فرشید #فهیم #مجری... | By ‏صفحه رسمی پیشکسوتان استقلال‏ | Facebook, retrieved 2025-05-16
  278. «کری جالب سیروس میمنت بازیگر استقلالی در واکنش به صحبت های مجری پرسپولیسی». فوتبالی. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۶.
  279. «عکس/بازیگر کلاه پهلوی در تمرین استقلال». مشرق نیوز. ۲۰۱۳-۰۷-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۸.
  280. «اختصاصی/ صحبتهای حمیدرضا آذرنگ بازیگر طرفدار استقلال پیش از بازی مقابل هوادار». فوتبالی. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۸.
  281. «حضور عجیب بازیگر استقلالی در بین طرفداران پرسپولیس/ خاطره جالب زنده‌یاد شهرام عبدلی از تماشای دربی در آزادی». اعتمادآنلاین. ۲۰۲۵-۰۵-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۸.
  282. «پیام زنده‌یاد شهرام عبدلی بعد از قهرمانی استقلال با فرهاد مجیدی». خبرآنلاین. ۲۰۲۳-۰۲-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۸.
  283. borna.news (۱۳۹۲/۱۲/۰۴ - ۱۷:۲۶). «اکبری: به استادیوم می‌روم تا برد استقلال را ببینم». fa. دریافت‌شده در 2025-05-18. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  284. استقلال، کانون هواداران باشگاه. «پندار اکبری: استقلال کار را تا دقیقه 90 تمام کند». کانون هواداران باشگاه استقلال. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۸.
  285. ۲۸۵٫۰ ۲۸۵٫۱ «دربی داغ هنرمندان». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۸.
  286. tak-admin (۲۰۱۲-۰۶-۰۱). «تصاویر دیدنی دیدار هنرمندان با ناصر حجازی». تکناز. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۸.
  287. ایران، عصر (۱۳۹۷/۰۲/۲۷ - ۰۸:۲۷). «خانم بازیگر با ستاره استقلال (عکس)». fa. دریافت‌شده در 2025-05-18. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  288. استقلال, کانون هواداران باشگاه. "خواجه امیری: استقلالی بودنم را پنهان نمی‌کنم". کانون هواداران باشگاه استقلال (به fb). Retrieved 2025-01-15.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link)
  289. YJC، باشگاه خبرنگاران جوان | آخرین اخبار ایران و جهان |. «طرفداری خواجه امیری از تیم استقلال در کنسرتش/ میوه ممنوعه جشنواره در کنسرت خواجه امیری». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  290. «مستند «آبی استقلالی 2» با صدای رضا یزدانی منتشر خواهدشد». موسیقی ما. ۲۱ شهریور ۱۳۸۸.
  291. نیوز، ممتاز (۲۰۱۲-۰۵-۰۲). «رضا یزدانی: امیدوارم استقلال بازی بعدی‌اش را هم ببرد». جدیدترین اخبار ایران و جهان ممتاز نیوز | ممتاز نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  292. «واکنش جالب بهنام بانی به برد استقلال برابر تراکتور». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  293. «ترانه جدید بهنام بانی، قهرمانی استقلال!». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  294. بی تابی؛ نوستالژی زیبای دوران گذشته از شادمهر عقیلی تقدیم به تمام استقلالی ها, 1399-03-12, retrieved 2025-01-15 {{citation}}: Check date values in: |date= (help)
  295. «نماهنگ زیبای استقلال (سعید عرب)». telewebion.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  296. «باشگاه استقلال». player.iranseda.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  297. «کنایه جالب نوجوان استقلالی به احسان علیخانی در برنامه عصر جدید». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۲-۰۳-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  298. TABNAK، تابناک |. «محمد اصفهانی کنار ستاره استقلال». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  299. «استقلالی‌ها در کنسرت یک استقلالی (عکس)». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  300. روایت بابک جهانبخش از بازی در تیم بوخوم و استقلال- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2019-03-14, retrieved 2025-01-15
  301. «بهنام صفوی؛ مردی که آرزو داشت ترانه قهرمانی استقلال را بخواند». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۱۹-۰۵-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  302. «آخرین حرف‌های فوتبالی بهنام صفوی». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۱۹-۰۵-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  303. «استقلال؛ تیم اول حمید عسکری». telewebion.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  304. «حمید عسکری: سورپرایز تولدم دیدن فرهاد مجیدی بود». خبرآنلاین. ۲۰۲۳-۰۳-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  305. TABNAK، تابناک | (۱۳۸۷/۱۲/۲۶–۱۱:۰۴). «خشایار اعتمادی: از شکست تیمهای عربی لذت می‌برم!». fa. دریافت‌شده در 2025-01-15. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  306. «ویدیو| جشن قهرمانی استقلال با آواز مهدی احمدوند و همخوانی هواداران». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۲-۰۵-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  307. کنسرت مهدی احمدوند برای هواداران استقلال- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2022-05-30, retrieved 2025-01-15
  308. borna.news (۱۴۰۰/۰۴/۳۱–۱۴:۲۴). «شب‌نشینی با مدیرعامل قدیمی استقلال». fa. دریافت‌شده در 2025-01-15. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  309. زاده، مهدی فتح اله (۲۰۱۶-۱۱-۰۷). «رسول نجفیان: پورحیدری می‌خواست زشتی‌ها را از فوتبال دور کند؛ او یک جنتلمن واقعی بود». پارس فوتبال | خبرگزاری فوتبال ایران | ParsFootball. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  310. «زانیار خسروی: چون سیروان پرسپولیسی بود، من استقلالی شدم!». طرفداری. ۲۰۲۴-۰۷-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  311. علی (2021-07-15), دانلود آهنگ استقلال بنیامین بهادری - موزیکدل, retrieved 2025-01-15
  312. نظرات «اشوان» دربارهٔ نیمکت استقلال و عشق به فرهاد مجیدی, 1403-04-20, retrieved 2025-01-15 {{citation}}: Check date values in: |date= (help)
  313. «ابراز علاقه شدید خواننده مشهور نسل جوان به آبی‌ها؛ من استقلالی به دنیا آمده‌ام!». طرفداری. ۲۰۲۴-۰۹-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  314. امیرعباس گلاب: استقلالی به دنیا آمده‌ام- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2024-01-21, retrieved 2025-01-15
  315. «شهرام شکوهی: اصلاً عشق خوانندگی نداشتم/ با افتخار استقلالی هستم/صدایم "اعتراضی" نیست - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  316. YJC، باشگاه خبرنگاران جوان | آخرین اخبار ایران و جهان |. «شکوهی: استقلالی‌ام و برای پرسپولیس کری می‌خوانم». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  317. ۳۱۷٫۰ ۳۱۷٫۱ «هنرمندان چه پیش‌بینی برای دربی کرده بودند - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  318. «چهره ها/ سهراب پورناظری: زمین و آسمان آبیست!». akharinkhabar.ir. ۲۰۲۰-۰۸-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  319. «عکس| پیمان معادی و سهراب پورناظری در کتابخانه زیدان استقلال/ مهمانان ویژه مجتبی جباری در مراسم افتتاحیه». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۳-۰۷-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  320. سایت، مدیر (۲۰۲۳-۱۲-۱۳). «5 خواننده معروفی که طرفدار متعصب استقلال هستن را بشناسید». گو سانگ. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  321. TABNAK، تابناک |. «هدیه عجیب ساسی مانکن به استقلال در نقل و انتقالات!». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  322. استقلال, کانون هواداران باشگاه. "خشایار اعتمادی در مصاحبه ای اختصاصی: از شکست تیمهای عربی لذت می برم !". کانون هواداران باشگاه استقلال (به fb). Retrieved 2025-04-26.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link)
  323. ایران، عصر (۱۳۹۵/۱۱/۲۴ - ۱۱:۲۳). «کدام بازیگران ،خوانندگان و سایر چهره‌ها استقلالی یا پرسپولیسی‌اند». fa. دریافت‌شده در 2025-04-26. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  324. ۳۲۴٫۰ ۳۲۴٫۱ «بابک جهانبخش، مجتبی کبیری، حمید خندان و علی عبدالمالکی سرود استقلال را می‌خوانند». Musicema.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۴-۲۶.
  325. تلوبیون. «استقلال؛ تیم اول حمید عسکری». telewebion.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۴-۲۶.
  326. «نیکخواه بهرامی: نکونام و دژاگه را دوست دارم». ورزش سه. ۲۵ دی ۱۳۹۳.
  327. «وحید شمسایی: من خیلی در استقلال بازی کردم و به استقلال عرق دارم اما پرسپولیس هم به فینال آسیا رسید عشق کردم». فوتبالی. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۴-۰۶.
  328. «نوستالژی/ وحیدشمسایی، سرمربی کنونی تیم ملی فوتسال ایران، با پیراهن تیم فوتسال استقلال در سال ۱۳۸۱». فوتبالی. ۲۰۲۲-۰۴-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۴-۰۶.
  329. حامد حدادی : طرفدار تیم استقلال هستم- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2020-09-18, retrieved 2025-02-04
  330. «حامد حدادی: همه می‌دانند استقلالی‌ام». عصر ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۹ دسامبر ۲۰۱۷.
  331. حامد حدادی: من و سعید معروف استقلالی هستیم- ویدیو ورزش سه, ویدیو ورزش سه, 2022-05-08, retrieved 2025-02-04
  332. «استقلالی هستم و فوتبالم در حد دیاباته است!». telewebion.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  333. «تمرین احسان حدادی در زمین استقلال +فیلم». مشرق نیوز. ۲۰۲۲-۰۷-۳۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  334. «قهرمان جهان استقلالی است/ به شخص خاصی علاقه ندارم اما...». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۲-۱۰-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  335. «من و حسن یزدانی پرسپولیسی هستیم زارع استقلالی». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  336. «پژمان درستکار سرمربی تیم ملی کشتی آزاد: از بچگی استقلالی بودم». فوتبالی. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۱۸.
  337. «استقلال در کشتی هم دیاباته دارد/عکس». خبرآنلاین. ۲۰۲۰-۱۰-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  338. «خوشحالی کشتی‌گیر استقلال به سبک دیاباته(عکس)». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  339. «گفت و گویی با قهرمان کشتی آزاد جهان: استقلالی‌ام اما از قهرمانی های پرسپولیس ناراحت نشدم/گفتند دوپینگ کرده‌ای!». farsnews.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  340. «ساروی، از تشویق استقلال تا قهرمانی المپیک». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  341. «ساروی، از تشویق استقلال تا قهرمانی المپیک». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  342. 2837 (۲۰۲۳-۰۶-۲۷). «قهرمان کشتی فرنگی نوجوانان آسیا چگونه استقلالی شد؟». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  343. «واکنش پرسپولیسی‌ها به شکست دختر کاراته‌کای استقلالی». خبرآنلاین. ۲۰۱۸-۰۹-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  344. «عباسعلی: استقلالی ام و عاشق رنگ آبی». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۱۹-۰۳-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  345. «گزارش تمرین استقلال؛ حضور میهمانان ویژه در کنار آبی‌پوشان (عکس)». طرفداری. ۲۰۱۶-۱۰-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۱۵.
  346. borna.news (۱۳۹۹/۰۶/۲۵ - ۱۴:۰۱). «طعنه بسیار سنگین بانوی استقلالی به قهرمانی‌های پرسپولیس+ عکس». fa. دریافت‌شده در 2025-02-05. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  347. «دبیر: تنها هدفم شاد کردن مردم طرفدار استقلال بود/ یک پرسپولیسی کاری کرد که بزرگ و کوچک فوتبال نتوانستند آقای خیابانی!». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۳-۰۹-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  348. «حمید سوریان تماشاگر بازی استقلال و نساجی (عکس)». پارس فوتبال | خبرگزاری فوتبال ایران | ParsFootball. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  349. «هادی ساعی پشت استقلالی‌ها در آمد | صبرم زیاد است اما دیگر نمی‌توانم سکوت کنم!». همشهری آنلاین. ۲۰۲۳-۰۳-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  350. «پرهام مقصودلو و بازی استقلال در جبل الطارق». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  351. «مقصودلو: قول می‌دهم استقلال را قهرمان جهان کنم». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۱۸-۰۴-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  352. «رضا یزدانی سرمربی تیم کشتی استقلال شد». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  353. «قهرمان کشتی جهان و المپیک: دوست داشتم در تیم فوتبال استقلال بازی کنم/ اگر کشتی‌گیر نمی‌شدم ...». www.khabarvarzeshi.com. ۲۰۲۱-۱۰-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۵.
  354. «برای استقلال مجانی بازی می‌کنم!». خبرآنلاین. ۲۰۲۴-۰۲-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۰۶.
  355. «ورزش و مردم/ علی پاکدامن، عضو تیم ملی شمشیربازی: استقلالی هستم». فوتبالی. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۰۶.
  356. «علی پاکدامن: استقلال یکی از سرفصل های مهم زندگی من است». فوتبالی. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۰۶.
  357. «قهرمان کشتی جهان و المپیک: دوست داشتم در تیم فوتبال استقلال بازی کنم/ اگر کشتی‌گیر نمی‌شدم ...». خبرورزشی. ۲۰۲۱-۱۰-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۰۶.
  358. Navid Ostadrahimi (2025-04-20), گفت‌وگو با شهرزاد فوتبال و فوتسال ایران؛ از عشق به استقلال تا بازی زیر سایه شوم صدام!, retrieved 2025-04-21
  359. «مرضیه جعفری، سرمربی خاتون بم: استقلالی هستم اما اولویت من تیم شهر خودم است». www.iranintl.com. ۲۰۲۵-۰۲-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۴-۲۱.
  360. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام :13 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  361. TABNAK، تابناک | (۱۴۰۳/۰۸/۲۲ - ۲۲:۲۵). «حرف‌های احساسی مژده لواسانی درباره فرهاد مجیدی». fa. دریافت‌شده در 2025-03-01. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  362. ایران، عصر (۱۴۰۳/۰۸/۲۳ - ۲۲:۰۰). «تعامل جالب فرهاد مجیدی و مژده لواسانی در فضای مجازی (+عکس)». fa. دریافت‌شده در 2025-03-01. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  363. جهان|TABNAK، سایت خبری تحلیلی تابناک|اخبار ایران و. «شبی که سید حسن خمینی عادل فردوسی‌پور را شوکه کرد». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۲-۰۹.
  364. «دیپلماتی دو تابعیتی که عضو هیات مدیره استقلال شد». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  365. «واکنش محمود صادقی به پیروزی استقلال برابر تراکتورسازی». پایگاه خبری جماران. ۲۰۲۵-۰۲-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  366. «شریعتمداری شدیدا استقلالی است». فوتبالی. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  367. «فرمانده‌ای که به خاطر جنگ قید تیم ملی فوتبال را زد! +عکس». مشرق نیوز. ۲۰۲۰-۰۹-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۲-۰۴.
  368. لندن، کیهان؛ لندن، کیهان. «بازیکنان «استقلال» (تاج) هنگام دریافت جام قهرمانی «سوپر کاپ» شادی نکردند». دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۲-۰۶.
  369. «ردیف‌ترین | تقدیم قهرمانی به میلاد زارع از کشته شدگان اعتراضات». radiftarin.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۶.
  370. «تقدیم قهرمانی به میلاد زارع از کشته شدگان اعتراضات». جستجوگر هوشمند خبری (اخبار لحظه ای ایران و جهان). بایگانی‌شده از اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۷.
  371. «علت شادی نکردن بازیکنان استقلال». factnameh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۰۸.
  372. «عدم شادی بازیکنان استقلال در مراسم اعطای کاپ قهرمانی «سوپر جام»». العربیه فارسی. ۲۰۲۲-۱۱-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۷.
  373. «پست اینستاگرامی مهدی قایدی با کاپ قهرمانی استقلال در سوپر جام به یاد میلاد زارع». ایران اینترنشنال. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۶.

پیوند به بیرون

ویرایش